Киин куоракка саҥа сквер тутуллуон сөп

2022 сыл кулун тутар 8 күнэ биһиэхэ ыар сүтүк күнэ этэ, ыраас халлааҥҥа этиҥ эппитинии аймаабыта: ыарахан ыарыы дьүөгэбит Ирина Елизарова сырдык тыынын ылан барбыта.

Чугас киhиҥ, дьүөгэҥ, доҕоруҥ суох буоллаҕына, биллэн турар, бастакынан үйэтитии туhунан санаалар киирэллэр эбит. Кини биллэр, бэйэтэ ааттаах-суоллаах, историялаах, сүгүрүйээччилэрдээх, истээччилэрдээх буоллаҕына, атыннык толкуйдуу да барбаккын. Ирина Елизарованы, норуот элбэх иэйиилээх ырыа ааптарын, 90-с сыллардаахтан саха эстрадатын чаҕылхай сулуhун, талааннаах ырыаhыт быһыытынан билэр даҕаны, билинэр даҕаны. Онтон кыhамньылаах истиҥ доҕор, амарах ийэ быhыытынан олох аҕыйах дьон билэр буолуохтаах. Мин дьүөгэм Ира олоҕун ити өттүн дьоҥҥо-сэргэҕэ, истээччилэригэр, сүгүрүйээччилэригэр сырдатыахпын ол күнтэн күүскэ баҕарар буолбутум.

Туох барыта кыраттан саҕаланар, ылсыахха, дьулуһуохха, бастакы хардыыны оҥоруохха эрэ наада. Ыар сүтүктэммит күммүттэн саҕалаан кини сырдык аатын үйэтитиигэ тугу эрэ гыннахпына сатанар диэн санаа үүйэ-хаайа туппутугар доҕотторбут көмөлөрүнэн Ирабыт төрөөбүт-үөскээбит дойдутун Томпо Кэскил бөһүөлэгин библиотекатыгар оҕо уонна улахан киһи кинигэлэрин, оскуола саастаах оҕолорго аныгы мас оонньуулары бэлэхтээбиппит. Хас биирдии оонньуу, кинигэ Ирабыт туһунан истиҥ тыллардаах уонна доҕотторун, сүгүрүйээччилэрин ааттарыттан диэн анал суруктаах гына бэлэмнээбиппит. Биир дойдулаахтара, чуолаан үүнэр көлүөнэ, дойдутун ыччата Ирабыт туһунан билиэх тустаахтарын өйдөөн турар. Ити биһиги дьүөгэбит, норуот тапталлаах ырыаһыта Ирина Елизарова аатын үйэтитиигэ бастакы хардыы этэ.

Былырыын, 2023 сыллаахха, оҕо сааһын доҕотторун, бииргэ үөрэммит үөлээннээхтэрин, биир дойдулаахтарын, кэллиэгэлэрин ахтыыларын, урукку интервьюларын, бэйэтэ күннүккэ тиспит суруйууларын хомуйаммын, суруйааччы, суруналыыс Галина Нельбисова ааптардаах «Ураты. Ирина Елизарова» диэн кинигэ күн сирин көрбүтэ. Хас биирдии ахтыыга Ирабыт хайдах курдук чараас, уйан дууhалааҕын, дьоҥҥо ыраастык, истиҥник сыhыаннаhарын, оҕотугар, соҕотох уолугар эрэлин суруйбуттара…

2022 сыл муус устар ыйыттан Ирина Елизарова курдук үйэҕэ биирдэ кэлэн ааһар чаҕылхай сулус курдук ырыаһыкка пааматынньык туруорар туһунан толкуйдааммын, Сергей Лукин диэн өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник биллэр скульпторга, архитекторга санаабытын этэн, сакаас оҥорбуппут. Сергей Николаевич биллэр үлэлэриттэн аҕыннахха, 2014 сыллаахха Хаҥалас улууһугар Александр Самсонов-Айыы Уолугар аналлаах пааматынньык, Аммаҕа ыччат скверигэр «Сардаана» диэн скульптурнай композиция уонна да атыттар бааллар.

Ирина Елизароваҕа аналлаах пааматынньыктаах сквер биһиги санаабытынан кини дьон-норуот билиниитин ылбыт, эдэр сааһын чаҕылхай, дьоллоох кэмнэрэ ааспыт, өрөспүүбүлүкэ бастыҥ ыччата тоҕуоруһар куоратыгар Дьокуускайга туруохтааҕын өйдөөн, хас да сиргэ учаастак көрдөөн, туһааннаах структураларга суруйтаабыт суруктарбытыгар, ол иһигэр инженернэй коммуникациялар ааһалларынан аккаас кэлбититтэн хомойон, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханыгар Айсен Николаевка суруйарга быһаарыммыппыт. Сотору кэминэн муниципальнай сири бас билэр тэрилтэ «кэлэ сылдьаар, көрүөхпүт, көрдүөхпүт» диэн хоруйдаан, үлэбитин саҕалаабыппыт. Сайын аайы Ира төрөөбүт күнүгэр дойдутугар Томпоҕо барар үгэстээхпин. Быйыл айанныам эрэ иннинээҕи күн «кэлэ сырыт, сир ыларгар дьаһал таҕыста» диэн биллэрэн үөрдүбүттэрэ. Биир дойдулаахтарыгар оннук наһаа үчүгэй, үтүө сонуннаах тиийбитим.

Ира Томпоҕо олорор дьонун, доҕотторун, аймахтарын кытта олус истиҥ сыһыаннаахпыт. Билсэбит, куруутун бырааһынньыктарынан эҕэрдэлэһэбит, бэйэ-бэйэбитигэр наар күүс-көмө, өйөбүл буолабыт. Күндүтүк саныыр киһитигэр – учууталыгар Ольга Степановнаҕа хайаан да сылдьан ыалдьыттааччыбын. Ираны санаан, урукку кэнсиэртэрин дискаларын көрөөччүбүт, инникигэ былааннарбытын үллэстээччибит. 

Бу күннэргэ Дьокуускай куоракка пааматынньыктаах сквери туттараары, бүддьүөттэн үбүлээһиҥҥэ кыттар «Олохтоох көҕүлээһиннэри өйүүр бырагыраама» күрэҕэр кыттан эрэбит. Сайаапка биэрэргэ докумуон хомуйсуутугар сылдьабыт. Бассаап ситимигэр Ира доҕотторун, аймахтарын, биир дойдулаахтарын кытта пааматынньык боппуруостарын быһаарсар, санаабытын үллэстэр, бэйэ-бэйэбитигэр күүс-көмө, сүбэ-ама буолар бөлөхтөөхпүт.

Сквер сирэ киин куорат Лермонтов уулуссатыгар бэрилиннэ. Билиҥҥи туругунан көрүүтэ-истиитэ суох сир. Ортотугар кулуумбалаах, аҕыйах эргэрбит ыскамыайкалаах. Аттынааҕы дьиэ олохтоохторо этэллэринэн, уота-күөһэ суох, хараҥа соҕус сир буолан, ускул-тэскил сылдьар дьон мустар түгэннэрэ да баар эбит. Биһиги туттараары гынар сквербит бырайыагынан сырдатар банаардардаах, олорор сирдэрдээх, хачыаллардаах, сибэкки, от-мас олордуллар кулуумбалардаах буолар. Ону таһынан хас ыскамыайка аайы куйаар-куодунан киирэн Ирина ырыаларын, килииптэрин көрүөххэ-истиэххэ сөп буолуоҕа.

Ирабыт эдэркээн сылдьан ыраах Томпо сириттэн кэлэн аата ааттанар, биллэр-көстөр, норуот тапталын ылар ырыаһыт буоларыгар ырыа алыптаах эйгэтин аспыт тапталлаах Дьокуускай куоратыгар пааматынньык турара кэрэхсэбиллээх.  

Сотору кэминэн куоластааһын арыллыаҕа. Ирина ырыатын сөбүлээн истээччилэр, сүгүрүйээччилэрэ, доҕотторо, биир дойдулаахтара көмө буолуохтара, өйүөхтэрэ диэн эрэллээхпин. Ирина аатынан сквергэ сибэкки кэрэтэ олордуллубута, от-мас арааһа, кыра-улахан дьон сынньана, күүлэйдии сылдьаллара харахпар көстөр.

Баҕа санаабыт хайаан да туолуо диэн бигэ эрэллээхпит.

">Ирина Елизарова бастакы клибэ. «Маҥнайгы тапталым»

">«Саха» НКИХ устуутугар кэнсиэр

Хаартыскалар: Ааптар архыыбыттан