11.10.2024 | 18:00

Ырыа ыллыгынан сулустардыын

Ырыа ыллыгынан сулустардыын
Ааптар: Маргарита АКИМОВА
Бөлөххө киир

Өбүгэ олорбут олоҕун устата мунньубут дьоҕура, талаана уһуктан, иитиллэн, сайдан тахсан, киһи ис дьиҥин, ис санаатын үөскэтэр уонна олоҕун уратылаах көстүүтэ буолар.

Дьокуускай куорат Кулаковскай аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр үһүс төгүлүн "Ырыа ыллыгынан сулустардыын" диэн дьоро түһүлгэ буолан ааста.

Кэнсиэр режиссёра, "Арыллыы" айар устуудьуйа фольклорга уһуйааччыта хомусчут Георгий Слепцов-Чаҕылҕаны кытта кэпсэттибит.

– Георгий, эн ыраах хоту улууһуттан төрүттээххин билэбин. Хомуһунан оҕо сааскыттан умсугуйар этиҥ дуо?

Оннук, ыраах Өймөкөөн улууһугар Томторго төрөөбүтүм. Ол эрээри оҕо сааһым Дьокуускай куоракка, Сунтаарга ааспыта.

Хомус диэни аан бастаан биэс сааспар көрбүтүм. Уон сааспыттан илиибэр тутаммын күн аайы дьарыктанар буолбутум. Музыкальнай колледж фольклор салаатын бүтэрэммин, быйыл уон биирис сылбын уһуйааччы аатын сүгэбин.

Кэнники үс сылга "Арыллыы" айар устуудьуйаҕа фольклорга салайааччы быһыытынан үлэлиибин. Бу аҕыйах кэм устатыгар тыһыынчаттан тахса киһи хомуска үөрэннэ. Манна дьарыктаммыттар бары хайаан даҕаны сыанаҕа тахсыахтаах дьон диэн буолбатах. Кинилэр хомустарын сиэптэригэр укта сылдьаннар хаһан баҕарар баҕарбыт сирдэригэр олоро түстүлэр даҕаны хомус тардалларыттан астыналларын кэпсииллэрин үөрэ истэбин. Бу буоллаҕа дии хомуска үөрэнэн, киһи ис туругун бэйэтэ сааһыланар таһымҥа тахсыыта.

Хомус кып-кыракый да буоллар киһини оннук умсугутар, эмтиир, өссө арчылыыр даҕаны күүһэ модун.

– Хомуска уһуйбут дьоҥҥунан кимнээҕи ааттыыгыный, Георгий? Киһи эрэ барыта хомуска ылла да тардар кыахтаах дуо?

Хомуска миигин аан бастаан уһуйбут дьоммунан Сунтаарга Туйаара Аркадьевна Алексеева уонна Евдокия Афанасьевна Семенова буолаллар.

Билигин бэйэм уһуйааччы буоларым быһыытынан эттэхпинэ, сахалыы ырыа-тойук, ол иһигэр хомуска тардыы хас биирдии саха киһитигэр хааныгар баар.

Киһи санаатыгар сатаабатын ыраланар буоллаҕына, бу аата киниэхэ айылҕаттан бэриллибитэ тахсыбакка, сайдыбакка сылдьарын бэлиэтэ. Онон ханнык баҕарар киһи халлаантан ылан туохха эрэ үөрэниэн, тугу эрэ гыныан баҕарбат ээ. Бэйэтигэр баара эрэ тахсар.

Элбэх киһи аҥаардас биир «сатаабаппын» диэн тылынан бэйэлэрин сабан кэбиспит буолар. Дьону кытта үгүс сыллаах алтыһыым түмүгэр онно хайдах көмөлөһүөххэ сөбүй диэн санааҕа кэлэммин үлэбин торумнуубун. Ол сабыллыбыт, сайдыбатах дьоҕурдарын анал эрчиллиилэр көмөлөрүнэн таһааран, бэйэлэрин кыһамньыларынан, санааларынан сыалларын ситиһэр кыахтаахтар. Элбэх дьон иннигэр хомустуур таһымҥа кытта тиийэллэр.

– "Ырыа ыллыгынан сулустардыын" ырыа киэһэтин туһунан кэпсии түс эрэ.

Бу бырайыак үһүс төгүлүн ыытылынна уонна быйыл Учуутал күнүгэр ананна. Учуутал, иитээччи идэлээх дьоннорбут ырыаҕа идэтийбит артыыстардыын көрөөччү иннигэр тахсыылара сүрдээх сонун көстүү буолла.

Аны саас маннык кэнсиэри быраас идэлээх дьоннуун оҥорорго былаанныыбыт.

– Ырыаҕа даҕаны, хомуска даҕаны сыһыана суох киһи ыллыыр, хомустуур буолуута, кырдьык даҕаны, улахан үлэттэн тахсан эрдэҕэ?

Биһиги "Арыллыы" устуудьуйабытын төрүттээбит киһибит Байаана бастаан саҕалыырыгар бэйэтэ соҕотоҕун дьону ырыаҕа уһуйар эбит буоллаҕына, билигин араас хайысханан уһуйааччылар элбээн иһэбит. Ол курдук устуудьуйаттан тахсыбыт бастакы үөрэнээччи Елена Евсеева билигин тэҥҥэ үлэлэһэр, ырыаҕа үөрэтэр. Онон Байааналыын Елена уонна Айсара ырыаҕа үөрэтэллэр, оттон үҥкүүгэ быйылгыттан Екатерина Толбонова үлэлээн саҕалаата. Татьяна Попова үлэбитин сүрүннээн биэрээччи маркетолог. Онон, ааппыт да этэрин курдук, устуудьуйаҕа кэлэр киһи бары өттүнэн сайдарыгар «Арыллыы” толору кыахтаах уһуйааччылардаах. Устуудьуйабыт дойду тас өттүгэр, Арассыыйа араас таһымнаах айар түһүлгэлэригэр сахабыт норуотун култууратын көрдөрөр таһымҥа тахсыыта бу улахан хамаанда үлэтэ.

 

Хаартыскалар: Дьоруой тус архыыбыттан

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Саргылан Семенов: «Паралимпиада кыһыл көмүһүн ылларбын...»
Дьон | 01.02.2025 | 11:00
Саргылан Семенов: «Паралимпиада кыһыл көмүһүн ылларбын...»
Кини – 25 саастаах эдэр киһиэхэ олох ыараханын, аһыытын-ньулуунун билбит, ол охсууттан самныбатах, күүстээх санаалаах, сахалыы мындыр толкуйдаах, саастаах да дьоҥҥо холобур буолар киһи киэн туттар дьоруойа.   – Саргылан, бастатан туран, бэйэҥ тускунан билиһиннэриэҥ дуо? – 1999 сыллаахха Уус Алдан улууһун киинигэр Бороҕоҥҥо төрөөбүтүм, улааппытым, оҕо, эдэр сааһым барыта онно...
Екатерина Семенова: «Ылдьаананы аһынным ээ...»
Дьон | 08.02.2025 | 12:00
Екатерина Семенова: «Ылдьаананы аһынным ээ...»
Бу күннэргэ «Саха» НКИХ көрөөччүлэрэ «Уот Дьулустаан» диэн саҥа сериалынан олоробут диэтэххэ, омун буолбатах. Киэһэ аайы: «Киинэбит кэлэрэ чугаһаата», – диэн бассаап бөлөхтөр оргуйа түһэллэр. Саҥа сериалга киҥнээх, кырыктаах Ылдьаана хотун оруолун чаҕылхайдык толорбут Екатерина Семенова көрөөччү киэҥ биһирэбилин ылла.   Бүгүҥҥү сэргэх сэһэргэһээччибит –  СӨ Үүнэр көлүөнэтин тыйаатырын артыыһа, СӨ...
Саха түмэлигэр ураты быыстапка турда
Сонуннар | 07.02.2025 | 22:12
Саха түмэлигэр ураты быыстапка турда
Саха АССР оскуолаларын 1985 сыллааҕы выпускниктара быйыл оскуоланы бүтэрбиттэрэ 40 сылын туолар. Кыайыы 40 үбүлүөйдээх сылыгар Саха сирин оскуолаларын бүтэрбит  тыһыынчанан оҕо бүгүн бэйэлэрэ олохторун орто омурҕанын ааһан, үүнэр көлүөнэни, эдэр ыччаты дойдуга тулхадыйбат таптал, бэриниилээх буолуу тыыныгар үлэлэһэр ытыктанар дьон. Кинилэр бу үтүө дьулуурдара атыттарга холобур эрэ буолар аналлаах....