Зоя Седалищева: «Урбаанньыттарга субсидия уонна грант биэрэбит»
Билигин арҕаа дойдулартан киирэр үгүс табаар тохтоон, олохтоох оҥорон таһаарааччы күүскэ сайдарыгар, ырыынагы илиитигэр ыларыгар тоҕоостоох кэм тосхойдо. Күн бүгүн дьоҕус уонна орто урбаан бэрэстэбиитэллэригэр, социальнай ситим нөҥүө ким тугу сатыырынан атыылыыр бэйэ дьарыктаах дьоҥҥо судаарыстыба өттүттэн туох көмө оҥоһулларын туһунан «Мой бизнес» Саха сиринээҕи киинин генеральнай дириэктэрэ Зоя Афанасьевна Седалищева кэпсээтэ.
Туохтан саҕалыырга көмөлөһөбүт
Урбааҥҥа араас дьон кэлэр, ким эрэ сөбүлүүр дьыалатын арыйаары, харчы оҥостоору эбэтэр олоҕун хаамыытын уларытаары, сайдаары. «Мой бизнес» киин бу эйгэҕэ саҥа саҕалаан, бастакы хардыыларын оҥорор дьоҥҥо уонна урбаанньыттарга араас боппуруостарга сүбэ-ама биэрэр. Үксүн дьон хайдах регистрацияланары, нолуок төлүүрү, грант, субсидия ылары о.д.а. интэриэһиргиир.
Саҥа саҕалыыр урбаанньыттар уонна тус дьарыктаах дьон бизнес-инкубатор резиденэ буолан, чэпчэки сыанаҕа офис куортамныахтарын, бырайыактарын сайыннарарга босхо көмөнөн туһаныахтарын сөп.
Ону таһынан, туохтан саҕалыыбыт диэн мунаахсыйар дьоҥҥо «Мой бизнес» киин үлэһиттэрэ уонна ыҥырыллыбыт спикердэр нэдиэлэ аайы вебинар, семинар, маастар-кылаас, атын да тэрээһиннэри ыыталлар.
155 өҥөнү оҥоробут
Судаарыстыбаннай көмөнү уонна урбааҥҥа оҥоһуллар өҥөнү бу эйгэҕэ үлэлиир дьоҥҥо тэҥник үллэрэн оҥоро сатыыбыт. «Кыра уонна орто урбааны, тус саҕалааһыны өйүүргэ» анаан оҥоһуллубут Национальнай бырайыагы олоххо киллэрэргэ Дьокуускайга сэттэ түннүктээх «Мой бизнес» киин иһинэн фронт-офис үлэлиир.
2018 с. бэттэх өрөспүүбүлүкэ 22 муниципальнай оройуонугар «Мой бизнес» салааларын арыйдыбыт, ол иһигэр 3 быйыл, сыл бүтүөр диэри өссө 2 арктическай оройуоҥҥа — Эдьигээҥҥэ уонна Орто Халымаҕа үлэлэтэр санаалаахпыт.
«Мой бизнес» киин нөҥүө урбаанньыттарга уопсайа 155 өҥөнү оҥоробут. Кинилэр СӨ Урбаанын министиэристибэтэ биэрэр үп-харчы өттүнэн көмөтүгэр, Урбаан сайдыытын пуондатын кыра кээмэйдээх сойуомугар, бииргэ үлэлэһэр бааннарбыт өҥөлөрүгэр: счет арыйарга, атыы-эргиэн тэрилтэтин эквайринг өҥөтүнэн хааччыйарга, кирэдьиит, лиизин ыларга сайаапка биэриэхтэрин син.
Быйыл бааннар өҥөлөрүн кэҥэтэн биэрдибит, ол курдук, «Мой бизнес» киин нөҥүө «Алмаасэргиэнбаан», Сбербаан кирэдьиитин ыларга уонна Сбербаан платформатыгар лиизин дуогабарын оҥорорго сайаапка ылабыт.
Сыл ахсын оройуоннарынан, түөлбэлэринэн урбаанньыттар форумнарын тэрийэн ыытабыт. Онно бородууксуйаны, өҥөнү батарыы ырыынагын кэҥэтэргэ, ситиһиилээх бизнес-кейстэри тарҕатарга, бииргэ үлэлииргэ партнердары кытта сөптөөх усулуобуйаны хайдах олохтуурга үөрэтэбит.
2022 сыл ситиһиилэрэ
Туризмы сайыннарарга 2022 с. Амма улууһугар, Бүлүү бөлөх улуустарыгар Ньурбаҕа форум тэрийэн ыыттыбыт. Ол чэрчитинэн маастар-кылаастары, үөрэтэр тректэри, быыстапкалары тэрийдибит, ону таһынан, урбаанньыттар судаарыстыбаннай уорган бэрэстэбиитэллэрин кытта атах тэпсэн олорон кэпсэттилэр. Форумҥа 200-тэн тахса киһи кытынна.
«Мой бизнес» киин иһинэн быйыл аан бастаан «Улахан дьиэ кэргэҥҥэ дьоҕус урбаан» диэн сэдэх бырайыагы олоххо киллэрдибит. Саха сиригэр Ийэ күнүгэр анаан элбэх оҕолоох ыалга оҥорбуппут. Биэс күн иһигэр кыттааччылар уопуттаах преподавателлэргэ, бизнес-тренердэргэ сырыттылар, нолуок ааҕыытыгар анал кууруска, юридическай өттүнэн сөпкө дуогабар оҥорорго үөрэннилэр, билиилэрин хаҥаттылар.
«Тоҥ» диэн натуральнай мороженайы оҥорбут Таатта улууһуттан төрүттээх Петр Белолюбскай кыайыылаах үрдүк аатын ылбыта. Киниэхэ СӨ Урбаанын миниистирэ Тимур Ханды 100 тыһ. солк. кээмэйдээх грант ыларга сертификат туттарбыта. Инникитин урбаанньыт бородууксуйатын көрүҥүн элбэтэн, «Сделано в Якутии» бренд сертификатын ылар санаалаах.
Балаҕан ыйыгар Сахабыт сирин урбаанньыттарын форумугар 900 киһи кытынна. Ахсынньыга оскуола оҕолоругар уонна устудьуоннарга урбааҥҥа аналлаах «Патриот-2022» диэн олимпиада ыыттыбыт. Маны сэргэ, үбү, маркетины былаанныырга, урбааны кэҥэтэргэ о.д.а. тиэмэҕэ үөрэтэр вебинардары тэрийдибит.
Өссө биир ситиһиилээх бырайыакпыт – «Мой бизнес» киин үлэһиттэрэ 115 урбаанньыт бизнес-бырайыагын олоххо киллэрэргэ төһө сөбүн көрдүлэр, сыаналаатылар. Ол түмүгэр урбаанньыттар 120 мөл. солк. тахса суумаҕа СӨ Урбаанын сайыннарыыга пуонда көмөтүнэн кыра сойуом ыллылар.
Быйыл ахсааннара эбилиннэ
Уопсайынан, ааһан эрэр 2022 сыл уустук диэххэ сөп, үлэҕэ олох саҥалыы толкуйу эрэйдэ. Билиҥҥи буола турар быһыыны-майгыны, арҕаа дойдулар биллэрбит санкцияларын учуоттаан туран, дойду уонна өрөспүүбүлүкэ салалтата дьоҕус уонна орто урбааны өйүүргэ араас ньымалары тобулан таһаарда.
Чэпчэтиллибит кирэдьиит биэрэргэ антикризиснай бырагыраама оҥоһулунна, моҥкуруут барарга дьыаланы көбүтүүгэ, тэрилтэлэри, урбаанньыттары бэрэбиэркэлээһиҥҥэ мораторий биллэрилиннэ, страховой усунуостары төлөөһүн биир сылга диэри уһатылынна. Ити курдук кэккэ чэпчэтиилэр киирдилэр.
Өрөспүүбүлүкэҕэ нолуок судургутуллубут систиэмэтигэр бары урбаанньыттарга ыстаапка муҥутаан кыччаата, ол эбэтэр дохуоттан – 1%, дохуоттан ороскуоту көҕүрэттэххэ – 5%. Итиннэ итирдэр утаҕы атыылааччылар, страховой, үп-харчы өҥөтүн оҥорооччулар эрэ киирбэтилэр.
Тэрилтэлэр баайдарын кадастровай сыанатын кээмэйиттэн көрөн тутуллар нолуогу саҥа ньыманан ааҕыы 2023 сылга көстө. Санкция дьайыытын кэмигэр СӨ Урбаанын сайыннарыыга пуонда «Атыы-эргиэн 2022» диэн саҥа сойуом биэрэр буолла. Ону таһынан, РФ бырабыыталыстыбата приоритетнай хайысхаҕа киллэрбит дьоҕус уонна орто урбаанньыттарыгар 6 ыйга диэри кирэдьиит каникула бэриллэр.
«Мой бизнес» киин өҥөтүнэн 4000-тан тахса урбаанньыт, бэйэ дьыалатын арыйыан баҕалаах 3000-тан тахса киһи туһаннылар. Статистиканы көрдөххө, төһө да ас-таҥас сыаната үрдүү турар уустук кэмэ буоллар, Сахабыт сиригэр урбаан сайдыыта тохтообото. Ол курдук, 2022 с. өрөспүүбүлүкэҕэ дьоҕус уонна орто урбааҥҥа үлэлиир дьон ахсаана 10 397 киһинэн эбиллэн, уопсайа 127 000 тахса буолла, ол иһигэр 28 414 – бэйэ дьарыктаах дьон.
Субсидия уонна грант кимиэхэ бэриллэрий?
Сыл ахсын күрэххэ кыайбыт урбаанньыттарга субсидия уонна грант биэрэбит. Быйыл Урбаан министиэристибэтэ олохтоох оҥорон таһаарааччыларга ороскуоттарын сороҕун субсидиялыырга көмө оҥордо. Ол харчытынан кинилэр оборудование атыылаһыахтара эбэтэр эргэни саҥардан биэриэхтэрэ. Субсидия кээмэйэ ороскуот 50 бырыһыанын куоһарбат эрээри, 500 000 солк. үрдээбэт. Маннык көмөнөн 25 киһи туһанна.
Ону таһынан, туризм эйгэтигэр ыалдьыттар төгүрүк сыл түһэр дьиэлэрин тутан таһаарарга, ону ититиинэн, уунан толору хааччыйарга субсидия көрүлүннэ.
Итиниэхэ урбаанньыт ороскуотун сороҕун сабарга субсидия муҥутуур кээмэйэ — 1 мөл. солк., ол эрэн ороскуот 70 бырыһыанын куоһарбат. 2022 с. уопсайа 5 урбаанньыт итинник көмөнү ылла.
Социальнай хайысханан үлэлиир уонна 25 саастарыгар диэри эдэр урбаанньыттарга грант көрүллэр. Кинилэр бырайыактарын олоххо киллэрэргэ ороскуоттарын 25 бырыһыанын сабарга көмө оҥоһуллар. Быйыл маннык көмөнү 36 социальнай тэрилтэ уонна 46 эдэр урбаанньыт ыллылар.
Итинник көмөнөн туһанарга сайаапканы «Мой бизнес» киин нөҥүө ылабыт.
Бизнес-инкубатордар 54,9 мөл. солк. үбү киллэрдилэр
Дьокуускай уонна Нерюнгри куораттарга дуогабар быһыытынан үс сылга диэри «Мой бизнес» киин нөҥүө чэпчэтиллибит сыананан урбаанньыттарга уонна тус дьарыктаах дьоҥҥо офис куортамныыбыт. Бастакы сылларыгар куортам төлөбүрэ кэмиэрчэскэй сыанаттан 10 % чэпчэтиилээх, иккис сылга — 20%, үһүс сылга — 30%. Офистар бары көмпүүтэринэн, миэбэлинэн, босхо интэриниэтинэн хааччыллан тураллар.
Маннык хайысханан бизнес-инкубатордар 15 улууска үлэлииллэр. Бизнес-инкубирование бырагырааматыгар резиденнэр бырайыактарын олоххо киллэрэргэ көмөлөһүү, эспиэрдэри ыҥыран, урбааны сайыннарарга сүбэ-ама биэрии, үөрэх тэрээһиннэригэр буор босхо сылдьыы киирэр. Инкубатор биир санаалаах, биир эйгэлээх дьон кэпсэтэригэр, бырайыактарын сайыннарарыгар усулуобуйа тэрийэр. Ыраахтан олорон үлэлиир резиденнэр офиһы куортамнаабакка даҕаны ити этиллибит өҥөнөн туһаныахтарын сөп.
Бизнес-инкубаторга үлэлиир тэрилтэлэр киллэрбит үптэрэ 54,9 мөл. солк. тэҥнэһэр. Дьокуускайга орто хамнастара – 42,1 тыһ. солк., Нерюнгрига — 44 тыһ. солк. Бу сылга олохтоох бүддьүөккэ 2,9 мөл. солк. суумалаах нолуок уонна страховой төлөбүр оҥоһулунна.
Дьоҕус уонна орто урбаан бэрэстэбиитэллэригэр куортамҥа бэриллэр эбийиэктэр испииһэктэрин сиһилии мойбизнес.рф Саха сиринээҕи салаатыгар «Имущественнай көмө» түһүмэххэ киирэн көрүөххэ сөп.
Атыы-эргиэн маркетплейса
Олохтоох оҥорон таһаарааччылар федеральнай атыы-эргиэн киэҥ хабааннаах ситимнэрин кытта күрэстэһэллэрэ уустук. Үгүс урбаанньыт табаарын атыылыыр, дьоҥҥо билиһиннэрэр саайта суох. Ол иһин СӨ Урбаанын министиэристибэтэ, «Мой бизнес» киин уонна урбаанньыттар бары күүспүтүн холбоон, «Сделано в Якутии» etp14.ru атыы-эргиэн маркетплейсын оҥорбуппут. «Сделано в Якутии» биир бренд иһинэн олохтоох оҥорон таһаарааччылар бэйэлэрин бородууксуйаларын батардыннар диэн.
Күн бүгүн «Сделано в Якутии» бренд иһинэн 100-тэн тахса хампаанньа үлэлиир. Кинилэр табаардара хайысхаларынан арахсар, манна киирэн ким баҕарар туохха наадыйарын булар – оҕо табаара, дьиэҕэ туттуллар тэрил, кинигэ, атах таҥаһа, косметика, бородуукта, сувенир, киэргэл, саха иһитэ, быһаҕа уо.д.а. Бэл диэтэр, Сахабыт сирин кэрэ айылҕатын устун сынньана барарга араас туристическай хайысхалар бааллар.
Эһиил саайпытын саҥардан биэриэхпит, киэҥ эйгэҕэ билиһиннэриэхпит, ол иһин билигин саҥа маҕаһыыннары эбии тохтотуллан турар.
Бэйэ дьарыктаах дьоҥҥо көмө
Куйаар ситимэ күүскэ сайдан, үгүс дьон социальнай ситим нөҥүө бэйэтин бородууксуйатын, арааһы барытын атыылыыр. Билиҥҥи туругунан, өрөспүүбүлүкэҕэ регистрацияны ааспыт 28 000 тахса бэйэ дьарыктаах дьон баар.
Бэйэ дьарыктаах киһи нолуок инспекциятыгар кэлэ сатаабакка, «Мин нолуогум» диэн босхо сыһыарыы нөҥүө хаһан баҕарар регистрацияланыан сөп. Кини туох да кумааҕыны толорбот, бэйэҥ төлөпүөҥҥэр хаартыскаҕа түһэн уонна пааспаргын сканердаан ыытаҕын. Ону таһынан, нолуогу төлөөччү тус кабинетыгар киирэн регистрацияланар дьон пааспардарын ыыппаттар, итиниэхэ ИНН уонна nalog.ru саайтка киирэр парольгут эрэ наада. Барыта судургу уонна түргэн.
«Мой бизнес» киин нөҥүө бэйэ дьарыктаах дьоҥҥо үөрэнэллэригэр, үп-харчы, баай-дуол өттүнэн араас хайысхалаах көмө оҥоробут. 2022 с. рекламнай-полиграфическай өҥөҕө, бородууксуйаны суулуурга, ону хаартыскаҕа түһэрэргэ, бизнес-былаан, рекламнай видеоролик оҥорорго көмөлөстүбүт, быыстапка-дьаарбаҥка тэрийдибит. Бизнес-инкубаторга резидент быһыытынан бэйэ дьарыктаах 14 киһи киирдэ.
Ону таһынан, үлэтэ суох дьон бэйэ дьыалатын арыйарга 150 000 солк. диэри биир кэмнээх көмө ылыахтарын сөп. Итинэн туһанарга Дьарыктаах буолуу киинигэр учуокка туруохтааххын, бэйэ дьарыктаах диэн регистрацияланаҕын уонна бизнес-былаан оҥостоҕун. Ону кыайан көмүскээбит дьоҥҥо харчы бэриллэр.
Итиэннэ дьарыктаах буолуу бырагырааматынан саҥа идэҕэ эбэтэр идэ таһымын үрдэтэргэ, үлэлиир хайысханы кэҥэтэргэ босхо үөрэниэххэ сөп. Биһиги урбаанньыт быһыытынан регистрацияланарга көмөлөһөбүт, «Мой бизнес» киин үлэһиттэрэ биир кэмнээх харчынан көмө ыларга бизнес-былаан суруйарга, социальнай хантараагынан туһанарга сүбэ-ама биэрэллэр.
Кыбаартал ахсын бэйэ дьарыктаах дьоҥҥо уонна социальнай хантараагынан туһанааччыларга вебинар ыытан, кинилэргэ аналлаах бырагыраама хайдах үлэлиирин кэпсиибит.
«Урбаанньыт азбуката»
Бэйэ дьыалатын арыйан үлэлэтэргэ, биллэн турар, урбаанньыт үп-харчы булууга, нолуок төлүүргэ, бородууксуйаны киэҥ эйгэҕэ таһааран, элбэх килийиэни, харчыны аҕалар маркетинг былаанын оҥорорго о.д.а. боппуруостарга сөбүгэр билиилээх буолуохтаах. Ол курдук, «Мой бизнес» киин нөҥүө араас тренинг, онлайн уонна офлайн үөрэх тэрийэн ыытабыт.
Бастатан туран, дьоҕус уонна орто урбааҥҥа тирэх буолар кууруспут «Урбаанньыт азбуката» диэн. Биэс күн иһигэр бу эйгэҕэ киирэн, дьон үлэлэрин былаанныырга үөрэнэллэр. Кылгас күннээх үөрэхпит 2 күннээх, манна урбаан дьыалатын сүрүн хайысхаларын үөрэтэллэр. Бу үөрэх эйгэлэрин талан, тэрилтэлэрин бу күннэргэ арыйаары сылдьар дьоҥҥо туһалаах.
Үлэлиир эйгэлэрин өссө тала илик дьоҥҥо «Бизнес-идеяны толкуйдааһын», «Дизайн толкуй» диэн трениннэри сүбэлиэм этэ. Манна бизнес-идеяны хайдах таларга, ону сыаналыырга, гипотезаны ырытарга, саҥа билиилэрин оонньуу халыыбынан туһанарга үөрэнэллэр, бэйэ дьыалатын арыйарга идеялара олоххо киирэр кыаҕын көрөллөр.
Вебинар уонна семинар ыытарга биһиги тэрээһиннэрбит туох туһаны, көдьүүһү биэрэллэрий диэн ыйытыынан сирдэтэн үлэлиибит. Онуоха ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар урбаанньыттары, үп-харчы, маркетинг, нолуок, баан, юриспруденция эйгэтигэр биллэр дьону ыҥырабыт, кинилэр бэйэлэрин хайысхаларын кэпсииллэр, сүбэ-ама биэрэллэр.
Мойбизнес14.рф порталга «Көмө» салааҕа киирэн ким баҕарар бэйэтигэр туһалааҕы булуон сөп, манна 25-тэн тахса үөрэх бырайыага баар. Вебинардар, атын да тэрээһиннэр куйаар ситимигэр RuTube ханаалга харайыллаллар: https://rutube.ru/channel/27259111/videos/. Бизнес-инкубатор резиденнэрэ «Мой бизнес» киин библиотекатынан босхо туһанар кыахтаахтар.
Сылы түмүктүүргэ
Сылбытын «Бизнес-экспо» диэн олохтоох оҥорон таһаарааччылар өрөспүүбүлүкэтээҕи быыстапкаларынан түмүктүүбүт. Быыстапкаҕа ыраах-чугас улуустартан урбаанньыттар кэлэллэр, кинилэр бородууксуйаларын киэҥ эйгэҕэ таһааран батараллар, дьыалабыай сибээстэрин хаҥаталлар.
Ону таһынан, сыл бүтүүтэ үтүө үгэс быһыытынан, #МинУрбаанымКөмөлөһөр диэн аһымал санаа аахсыйатын ыытабыт. Доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолорго Саҥа дьыллааҕы бэлэх оҥорорго урбаанньыттар, баҕалаах дьон бары кыттыһыахтарын син. Быйыл аахсыйабытын бэһис төгүлүн ыытабыт.
Интэриэһиргээбит дьон минньигэс бэлэхтэри «Мой бизнес» кииҥҥэ Дьокуускай куорат, Киров уул., 18 №-дээх дьиэтигэр, блок Б, 1 этээскэ 09.00 – 18.00 чч. аҕалалларын күүтэбит.
Биһиги кииммит ыытар аһымал аахсыйатыгар биэстэн ордук кыттыбыт дьон #МинУрбаанымКөмөлөһөр диэн анал бэлиэни ылыахтара.
2023 сылга урбаан эйгэтигэр оҥорор көмөбүт тиһигин быспакка баран иһиэ. Ол курдук, биир сылтан ордук үлэлиир урбаанньыттарга рекламнай видеролик устан телевидениеҕэ таһаарыахпыт, куйаар ситимигэр реклама, сайт оҥоруохпут. Маннык көмө урбаан түргэнник сайдарыгар төһүү күүс буолуо.
Маны сэргэ, урбаанньыттарга тэрилтэ ураты бэлиэтин брендбук, хаартыска, видео, реклама, суулуур хаа оҥоруохпут, олохтоох оҥорон таһаарааччылар Арассыыйа таһымыгар быыстапка-дьаарбаҥкаҕа кытталларын тэрийиэхпит.