14.05.2022 | 15:00

Улуу Кыайыы өйдөбүнньүктэрэ

Улуу Кыайыы өйдөбүнньүктэрэ
Ааптар: Розалия ТОМСКАЯ
Бөлөххө киир

Дьокуускайга Аҕа дойду Улуу сэриитигэр анаммыт пааматынньыктар:

Ытык ийэҕэ – Ийэ скверигэр;
«Ильмень үрдүнэн туруйалар» – Ильменскэй уул. скверигэр;
Суруналыыс, Сэбиэскэй Сойуус геройа Н.А. Кондаковка – “Саха” НКИК скверигэр;
Саха снайперыгар – 202-ис микрооройуоҥҥа;
Сэрииттэн кэлбит Кыайыы саллаатыгар – тутулла турар Кыайыы пааркатыгар.
Снайпер И.Н. Кульбертиновка – Кыайыы пааркатыгар.

Уоттаах сэриигэ хорсун быһыыларынан аатырбыт дьоммут ааттара Дьокуускайга эмиэ үйэтитиллэн  тураллар:

1. Сэбиэскэй Сойуус геройа Клавдий Краснояровка – кини аатынан уулуссаҕа;

2. Сэбиэскэй Сойуус геройа Федор Поповка – 20-ис нүөмэрдээх оскуола скверигэр;

3. И.В. Сталиҥҥа – “Анаабыр Алмаастара” хампаанньа тиэргэнигэр;

4. Сэбиэскэй Сойуус геройа Николай Степановка – Култуура уонна сынньалаҥ пааркатыгар;

5. Сэбиэскэй Сойуус геройа Валерий Чкаловка – кини аатынан сквергэ.

 

Кыайыы болуоссатын мөккүөрдээх историята

Кыайыы болуоссата – Ытык сир. Бу мантан саха буойуттара Аҕа дойдуну көмүскүүр уоттаах сэриигэ аттаналлара.

1970 сыллаахха, Улуу Кыайыы 25 сыллаах үбүлүөйүн көрсө тутуллубута.

1995 сыллаахха Триумфальнай арка тутуллубута.

Кыайыы болуоссатын бастакы өйдөбүнньүгэ – Т-34 тааҥка. Бу тааҥканы хаһан туруорбуттара билигин да мөккүөрү үөскэтэр. Сорох источникка 1977 сыл ыам ыйын 9 күнэ ыйыллар, сороххо – 1973 сыл суруллар. Бу мөккүөр тааҥканы болуоссат иһигэр хаста да миэстэтин көһөрө сылдьыбыттарыттан тахсыбыт буолуон сөп. Сөргүтүү, өрөмүөн үлэтин түмүгэр тааҥка билиҥҥи миэстэтин булбута биллэр.

Тааҥка пааматынньыга “Советская Якутия” диэн Бастакы Украинскай фроҥҥа сэриилэспит танковай холуонна кэриэһигэр ананар. Маны таһынан, Саха сирин олохтоохторо хомуйбут харчыларыгар өссө “Алданский горняк” танковай холуонна сэриилэспитэ. Онон бу икки түгэни кэлэр көлүөнэлэргэ санатар сыаллаах турар пааматынньык буоларын умнумуоҕуҥ.

Аттаах бухатыыр. Пааматынньык туруохтаах сиригэр бастакы таас 1975 сыллааха ууруллубут. Мемориальнай комплекс элбэхтик өрөмүөннэммитэ, онон 2010 сыллаахха, Улуу Кыайыы 55 сыллаах үбүлүөйүгэр стела граниты кэппитэ. Бу стела саха халандаарын моһуонунан оҥоһуллубут.

1985 сыллаахха үөһэнэн көтөн иһэр аттаах бухатыыр (норуокка Манчаары диибит) оҥоһуллубута. Пааматынньыкка оҥоһуллубут аттаах бухатыыр уобараһа хара дьайы барытын кыайбыт олоҥхо геройа Ньургун Боотуртан ылыллыбыт диэн баар.

Саха бухатыыра – фашистары утары хорсуннук кыргыспыт саха саллаатын символа.

Пааматынньык кэннигэр Сэбиэскэй Сойуус геройдара, Албан аат уордьан толору кавалердара буолбут саха буойуннарын барельефтара, хас улуус кыайыыга кылаатын кэпсиир боруонсаҕа кутуллубут билиитэлэр, үйэлэргэ сөҕүрүйбэт уот бааллар.

 

PS: Норуокка кэпсэнэринэн, стелаҕа баар бухатыыр фигурата бастаан башкир национальнай геройугар Салават Юлаевка ананан оҥоһуллубут, онтон сириллэн сахаларга тиксибит диэн баар. Бу кэпсээн төһө оруннааҕа билигин да биллибэт.

 

Болуоссат ортотунан герой-куораттар аллеялара субуллар.

Мемориал ааптардара: Скульптордар В.Петербуржцев, А.Степанов, архитектордар И.Слепцов, И.Андросов.

Норуот туппут мемориала

2015 сыллаахха балаҕан ыйын 2 күнүгэр, сэрии түмүктэммит күнүгэр, “Туймаада саллаата” улахан мемориальнай комплекс бырайыага олоххо киирбитэ. Куорат дьаһалтатын көҕүлээһининэн, куорат бүддьүөтүттэн харчы тыырыллан уонна олохтоохтор хомуйбут харчыларыгар тутуллубута.

Комплекс киирэр ааныгар куолакаллаах аан аартык – сэрии саҕаламмытын уонна кыайыынан түмүктэммитин символа. Уопсайа 20 тыһыынча саллаат аата үйэтитиллибит.

2016 сыллаахха Уһук Илиҥҥэ бастыҥ мемориал аатын сүкпүтэ. 2020 сыллаахха манна саха снайперын туругурдар пааматынньык эбии турбута.

Бырайыак ааптара: архитектор И.С. Андросов. Скульптордар: Э.И. Пахомов, П.П. Никитин.

2005 сыллаахха 5 фигураттан турар боруонсаттан скульптурнай бөлөх оҥоһуллубута: сэриигэ баран иһэр 3 саллаат уонна кыра оҕолоох ийэ. Кинилэр турар гранитнай постаменнара сахалар сэриигэ барар кытылларын символа буолар.

Кыайыы болуоссатын сүрүн стелатыгар баар силистэринэн үөһээ таҥнары ыйаммыт мастар туһунан мөккүөр 2010 сыллаахтан саҕалаан билигин да барар. Сорохтор, саха итэҕэлинэн, бу куһаҕан бит дииллэр. Сорохтор, саха бухатыырдара абааһылары кытта охсуһалларыгар тиит мастары силистиин туурута тардан ылан күөрэччи быраҕаттыыр модун күүстэрин көрдөрөр дииллэр. Таҥнары дуу, сөпкө дуу туруоруллубут сэргэ туһунан эмиэ сэттэ араас санаа баар.

Саха АССР 100 сылын көрсө тутуллан бүтүөхтээх 
Кыайыы паарката силигэ ситэ илик.

Быйыл Саха сиригэр 25 сэрии кыттыылааҕа Улуу Кыайыы күнүн уруйдуу көрүстэ, олортон 19-һа Дьокуускайга олороро биллэр.  Уоттаах сэриигэ кыттыбыт, илэ харахтарынан көрбүттэрин үллэстэр дьоммут ахсаана сыллата аҕыйаан иһэр. Онон история кэрэһитэ буолан турар пааматынньыктар тугу кэпсииллэрин ыччакка тиэрдэр, оҕолорбутугар кэпсиир ытык иэстээхпит.

Сонуннар

07.12.2023 | 10:00
Сокуон-тойон

Ордук ааҕаллар

Афанасий Романов:  «Сорох үлэбин ситэрэргэ үөһэттэн күүс киирэр»
Дьон | 30.11.2023 | 16:00
Афанасий Романов: «Сорох үлэбин ситэрэргэ үөһэттэн күүс киирэр»
Бүгүҥҥү кэпсиир киһим – “СӨ худуоһунньуктарын айар сойууһа” уопсастыбаннай тэрилтэ бэрэссэдэтээлэ, СӨ норуодунай худуоһунньуга, СӨ искусствотын үтүөлээх деятелэ, РФ үтүөлээх худуоһунньуга, Дьокуускай куорат бочуоттаах олохтооҕо Афанасий Афанасьевич Романов. Сэтинньи ыйга Дьокуускай куорат 203-с түөлбэтигэр 24 №-дээх «Сардаана» оҕо саадын кэлэктиибин көҕүлээһининэн уонна төрөппүттэр, уопсастыбаннас өйөбүллэринэн Саха сирин историятыгар бастакы уонна...
Саха сирин 2024 сыллааҕы бүддьүөтүн сокуона ылылынна
Сонуннар | 01.12.2023 | 15:00
Саха сирин 2024 сыллааҕы бүддьүөтүн сокуона ылылынна
Ил Түмэн мунньаҕар, тиһэх иккис ааҕыыга, Саха Өрөспүүбүлүкэтин 2024 уонна былааннаммыт 2025-2026 сыллардааҕы судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туһунан сокуона ылылынна.
Тотоойу бүлүүдэлэри ким баҕарар астыан сөп
Тускар туһан | 26.11.2023 | 12:00
Тотоойу бүлүүдэлэри ким баҕарар астыан сөп
Аныгы сайдыылаах үйэҕэ маҕаһыынтан талбыт аспытын бэлэми атыылаһан аһыахпытын сөп. Ол эрээри хас биирдии хаһаайка ис дууһатын, сүрэҕин сылааһын ууран бэйэтэ бэлэмниир аһа хаһан даҕаны ордук минньигэс уонна тус уратылаах буолар. Онон, күннээҕи түбүккүтүттэн быыс булан, дьиэ кэргэҥҥитин бэйэ буһарбыт судургу аһынан күндүлээн үөрдэргэ кыһаллыҥ.   Эттээх розалар Фарш састааба: эриллибит...
Мас тардыһыытын айти технология тупсарыаҕа
Дьон | 01.12.2023 | 10:00
Мас тардыһыытын айти технология тупсарыаҕа
Оскуола биэрэр билиитин таһынан оҕолору дьоҕурдарынан, талааннарынан, туохха тыыппалаахтарынан көрөн эбии үөрэхтээһини тэрийии киин куораппытыгар үрдүк таһымҥа барар. Бу күннэргэ Дьокуускай куорат Оҕо айымньытын дыбарыаһын “Кванториум” технопааркатын иһинэн үлэлиир “IT-Энерджи” куруһуок уһуйуллааччыта Арсений Колесов уонна салайааччыта Денис Алексеевич Данилов “Мас тардыһыытыгар аналлаах модифицированнай тэрил” диэн бырайыактарыгар патент ылары ситистилэр.   Патеннаммыт...