07.11.2021 | 17:00

Өрөгөйдөөх Өктөөп өрөбөлүүссүйэтиттэн чахчылар

Ааптар: Айталина Софронова
Бөлөххө киир

Улуу Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ буолбута 104 сылын туолла. Бу өрөбөлүүссүйэ бүтүн история хаамыытын уларыппыт, дьон-аймах сайдыытыгар сабыдыаллаабыт сүдү суолталаах кэминэн ааҕыллар.

Автономия тэриллиитэ

1922 сыл муус устар 27 күнүгэр РСФСР Бүтүн Арассыыйатааҕы Киин ситэриилээх кэмитиэтэ Саха сирин норуоттара бэйэлэрэ судаарыстыбаннастаах буолууларын билиммитэ. Ити курдук РСФСР састаабыгар Cаха Автономнай Сэбиэскэй Социалистическай Өрөспүүбүлүкэ олохтонорун туһунан анал Декрет тахсыбыта. Бу историяҕа киирбит докумуон Саха сирин национальнай судаарыстыбаннаһын бигэргэппитэ, биһиги региоммут экономическай, социальнай, култуурунай сайдыытын  өр сыллаах олугун уурбута.

Барытын — Сэбиэккэ

Сэбиэскэй былаас кэмигэр Улуу Өктөөп бырааһынньыга дирбиэннээхтик-дарбааннаахтык, киэҥ далааһыннаахтык бэлиэтэнэрэ. Бу бэлиэ даата суолтатын, ис дьиҥин сэбиэскэй кэмҥэ төрөөбүт, иитиллибит дьон үчүгэйдик өйдүүр, саныыр. Ол курдук, бу күн чугаһаатаҕын аайы бүттүүн сэбиэскэй норуот “барытын – Сэбиэккэ” диэн өйүнэн-санаанан салайтарара, үлэтэ-хамнаһа таһаарыылаах буолара.

Үөрэх уонна сайдыы кэрэһитэ
Өрөбөлүүссүйэ иннинэ үөрэҕи сахалартан биирдиилээн дьон ылар буоллаҕына, 1917 сылтан ыла Новгородов алпаабыта маассабайдык киирэн, үөрэх кинигэтин бэчээттэппиттэрэ, оскуолалар тутуллубуттара. Сэбиэскэй былаас олохтонуоҕуттан бары кэриэтэ үөрэхтэммиттэрэ, билиигэ-көрүүгэ тардыһыыбыт улааппыта. 1922 сыл муус устарга автономияны ылыммыппыт. Бэйэтин салайынар судаарыстыбаннай уорганнары олохтооһун, сайдыы инники хайысхаларын торумнааһын уо.д.а. соруктар киирэллэрин ситиспиттэрэ. 

Аҕыйах ахсааннаах норуот
1924 сыллаахха Максим Аммосов, Исидор Барахов көҕүлээһиннэринэн аҕыйах ахсааннаах норуоттар олохторун-дьаһахтарын үөрэтэр, чинчийэр аналлаах бастакы комплекснай экспедиция тэриллэн, дьон-сэргэ ортотугар киэҥник тарҕаммыт ыарыылары эмтииргэ улахан болҕомто ууруллубута.

Сэбиэскэй кэм уратылара

Оччолорго Сэбиэскэй Сойууска 15 өрөспүүбүлүкэ киирэрэ. Ол кэмҥэ социалистическай дойдулар доҕордуу сыһыаннаах этилэр, “бырааттыы дойдулар” диэн ааттаналлара. Омугунан арахсыы, тиис-тиискэ иирсии, кыра-хара норуоту тэпсии, атааннааһыы диэн суоҕа дэһэллэр.

Сэбиэскэй кэмҥэ хас иккис киһи үлэлээх эбит. Үлэһит дьону өрө туталлара. Үлэнэн эрэ муҥурданар дьону сыаналыыллара. Бастыҥ тырахтарыыс, ыанньыксыт, бостуук уо.д.а. соҕуруу дойдуга путевканан күүлэйдээн кэлэллэрэ.

Өктөөп, Пиэрибэй Маай сэбиэскэй дьон сөбүлүүр, күүтүүлээх бырааһынньыктара буолара.

ССРС оскуолаларын үөрэнээччилэрэ бары биир тэҥ формалаахтар этэ. Сааһынан арахсан октябренок, пионер, комсомол диэн тэрилтэлэргэ киирэллэрэ.

 

Онон аныгы дьон Улуу Өктөөп бырааһынньыгын бэлиэтиирэ оруннаах. Бу бэлиэ даата суолтатын сөпкө өйдөөһүн салгыы сайдарга тирэх буолара саарбахтаммат.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

«Кэлиэм, эргиллиэм буоллаҕа дии» ...
Дьон | 12.04.2025 | 10:00
«Кэлиэм, эргиллиэм буоллаҕа дии» ...
Ийэ барахсан... Анал байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан төһөлөөх ийэ утуйар уута көппүтэ, аймаммыта, хараҕын уутунан сууммута буолуой? Уол оҕону төрөтөн, иитэн, үөрэттэрэн баран эдэр сааһыгар илиитин соттуута ийэҕэ, аҕаҕа, чугас дьонугар олус абалаах, кыһыылаах. Бүгүн кэпсэтэр ийэм Евдокия Андреевна Баишева оҕотун, сүрэҕин чопчутун туһунан кэпсиири олус ыарырҕаттар да, сөбүлэҥин биэрбитигэр улаханнык...
Оҕурсу ыам ыйын  5 күнүттэн ыһыллар
Дьон | 11.04.2025 | 16:00
Оҕурсу ыам ыйын 5 күнүттэн ыһыллар
Билигин ханна да тиий, хаһаайкалар биир сүрүн түбүктэрэ – оҕуруот аһын олордуута. Социальнай ситимнэргэ анал бөлөхтөргө мустан, кэпсэтии эрэ барыта арассаада, сибэкки тула. Оттон олох сатабыллаахтар түннүккэ олордубут оҕурсуларын амсайан эрэллэр, клубникалара хайыы-үйэ сибэккилээн ыраатта.  Бүгүн биһиэхэ Мэҥэ Хаҥалас Ороссолуода сэлиэнньэтин олохтооҕо, анал идэлээх оҕуруотчут Тамара Михайловна Степанова ыалдьыттыыр.   –...
Хабырылла Хаабыһап албаһа
Сынньалаңңа | 17.04.2025 | 10:00
Хабырылла Хаабыһап албаһа
Хабырылла Хаабыһап бу манна, айан суолун айаҕар, төрүт уус өбүгэлэрин сиригэр, Харыйа үрэҕин үрдүгэр олохсуйан олорор. Аҕата кини сүүрбэлээҕэр сэбиргэхтэтэн бу сиртэн барбыта, ийэтэ эмээхсин суох буолбута уонча сыл буолла. Бииргэ төрөөбүттэрэ бэһиэлэр, киниттэн ураты бары кыргыттар. Онон кинилэр кэргэн тахса-тахса эрдэрин дойдуларыгар баран, инньэ Сунтаарынан, Бүлүүчээнинэн, олохсуйбуттара. Бастаан утаа...
Айыына: «Бэйэбитин ситэрсэн-хоторсон биэрэбит»
Дьон | 10.04.2025 | 10:00
Айыына: «Бэйэбитин ситэрсэн-хоторсон биэрэбит»
Бүгүҥҥү дьоруойум – «Алаҕаркаан» дьабака ааптара, этэргэ дылы, ааттыын амарах, санаалыын сайаҕас талааннаах дизайнер, үс оҕо күн күбэй ийэтэ, эрэллээх кэргэн, көхтөөх дьүөгэ, СВО кэмигэр саха волонтёрдарын хамсааһынын саҕаласпыт саппаас рядовойа Айыына Иевлева-Храмова.   Айыына оҕо сылдьан аҕата Виссарион Дмитриевич төрөөбүт-үөскээбит сиригэр – олоҥхо дойдута Сунтаарга олорбут. Ийэтэ Марианна Алексеевна  –...