19.08.2022 | 12:00

Наукаҕа анаммыт олох

2019 сыл атырдьах ыйын 8 күнүгэр философскай наука кандидата, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ бочуоттаах бэтэрээнэ, РАЭ профессора, олоҕун наукаҕа уонна педагогикаҕа анаабыт Ким Дмитриевич Дьячковскай – Анаарар орто дойду олоҕуттан туораабыта.
Наукаҕа анаммыт олох
Ааптар: Маргарита Степанова (Акимова)
Бөлөххө киир

Бу күннэргэ Ким Дмитриевич бэчээттэммэккэ хаалбыт ыстатыйаларын, суруйууларын түмэн, кэргэнэ Елена Васильевна, кыыһа Туйара, уолаттара Дмитрий, Василий, Владимир икки кинигэни таһааран, бар дьонноругар бэлэх ууннулар – "Этносемиотика народа саха: избранные статьи и выступления" уонна "Олоххо тардыһыы" диэн аҕаларын хоһооннорун, суруйууларын хомуурунньуга.

Ол курдук, К.Д. Дьячковскай – Анаарар научнай үлэлэрин электроннай варианын справочник гынан оҥорбуттара науканан интэриэһиргиир дьоҥҥо улахан көмө буолара саарбаҕа суох. Бу этносемиотика диэн наука категориялара этнобэлиэлэр норуот олоҕо-дьаһаҕа (култуурата) хантан хааннааҕын, кимтэн кииннээҕин, ис дьиҥин уратытын уонна ол уратыны төһө дириҥник иҥэриммитин көрдөрөллөр. Норуот туттар тэрилэ, тыл-өһө, аһа-үөлэ, таҥаһа-саба, мала-сала, иһитэ-хомуоһа, ойуута-мандара, сиэрэ-туома, үгэһэ-итэҕэлэ, алгыһа-арчыта, араҥаччыта-ымыыта, майгыта- сигилитэ, кута-сүрэ, уйулҕата-айылгыта, быһыыта-таһаата, имэҥэ-кыдьыга, ырыата-хоһооно, оонньуута-дьээбэтэ, көрө-нара, күлүүтэ-көрүдьүөһэ, кэбэ- кэмэлдьитэ, фольклора, литературата, искусствота о.д.а. кинини атын норуоттар билэллэригэр, өйдүүллэригэр тирэх буолаллар, кини майгытын, өйүн-санаатын таһымын быһаарарга көмөлөһөллөр. Кинилэр көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн, тустаах норуот олоҕун туругун, сайдыытын таһымын туоһулаан, бу норуот генофондун курдук суолталаахтар уонна норуот тыыннааҕын тухары үөрэтиллэн, туһаныллан, сайыннарыллан иһиэхтээхтэр.

Ким Дмитриевич Дьячковскай – Анаарар 1938 сыллаахха Чурапчы оройуонугар Чурапчы нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1966 сыллаахха СГУ историко-филологическай салаатын бүтэрээт, аспиранынан хаалар. 1975 сыллаахха Е.П. Попов буоланнар университет иһинэн КИД (Клуб Интернациональной Дружбы) тэрийэллэр. Оччотооҕу устудьуон аймахха патриоттуу тыыҥҥа иитиллии бу кулууп тула күүстээхтик ыытыллан, кулууп Прага куоракка Аан дойду ыччаттарын уонна устудьуоннарын ортотугар Бочуотунай дипломунан наҕараадаланыыта университет улахан ситиһиитинэн буолбута. 1978 сыллаахха Ким Дьячковскай М.В. Ломоносов аатынан МГУ иһинэн идэни үрдэтэр институту ситиһиилээхтик бүтэрэр. 1997 сыллаахха диссертациятын көмүскүүр. Кини манна, үөһээ ахтан аһарбыппыт курдук семиотика наукатыгар олоҕуран этносемиотика диэн термины аан маҥнай киллэрэн, наукаҕа улахан, сонун хардыы оҥоһуллубута. Бу үлэтинэн К.Д. Дьячковскай Арассыыйатааҕы естественнэй наукалар академияларын (РАЕ) профессора буолбута.

Ким Дьячковскай – Анаарар элбэх научнай ыстатыйа, пособие ааптара. Арассыыйа суруналыыстарын сойууһун чилиэнин быһыытынан өрөспүүбүлүкэ хаһыаттарыгар, сурунаалларыгар култуура, наука, духуобунас темаларыгар 950 тахса ыстатыйата бэчээттэмитэ. Биэс кинигэ уонна брошюра ааптара. Бу биир киһи олоҕор сөҕүмэр элбэх үлэни оҥороругар биэс уонтан тахса сыл бииргэ олорбут кэргэнэ, библиотекарь идэлээх Елена Васильевна маҥнайгы сүбэһитэ, уҥа илиитэ этэ. Оттон Дьячковскайдар оҕолоро бэһиэн үөрэх, идэ ылан, бэйэлэрин суолларын булбут, билигин бэйэлэрэ эбээ, эһээ дьон. Сиэннэр эмиэ дьиэ кэргэҥҥэ олохсуйбут үгэс быһыытынан бары үрдүк үөрэх кыһатыгар холобурга сылдьар ыччаттар.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

«Кэлиэм, эргиллиэм буоллаҕа дии» ...
Дьон | 12.04.2025 | 10:00
«Кэлиэм, эргиллиэм буоллаҕа дии» ...
Ийэ барахсан... Анал байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан төһөлөөх ийэ утуйар уута көппүтэ, аймаммыта, хараҕын уутунан сууммута буолуой? Уол оҕону төрөтөн, иитэн, үөрэттэрэн баран эдэр сааһыгар илиитин соттуута ийэҕэ, аҕаҕа, чугас дьонугар олус абалаах, кыһыылаах. Бүгүн кэпсэтэр ийэм Евдокия Андреевна Баишева оҕотун, сүрэҕин чопчутун туһунан кэпсиири олус ыарырҕаттар да, сөбүлэҥин биэрбитигэр улаханнык...
Эр дьоммутун харыстыыбыт дуо?
Сонуннар | 04.04.2025 | 14:00
Эр дьоммутун харыстыыбыт дуо?
Соторутааҕыта социальнай ситимҥэ эр киһи суруга тахсыбытын аахпытым: «Наар эр дьону абьюзер дии-дии хас муннук аайы айдаараллар да, мин ойохпуттан атаҕастанан олоробун. Кини баар, дьиҥнээх абьюзер, киҥнээх, куруук хаһыытыы-ыһыытыы сылдьар, оҕолорун сахсыйар, киһини уһаты-туора хаамтарбат», – диэн.  Муус устар 6 күнүгэр Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Аҕа күнүн бэлиэтиэхпит.   Олох арааһынай. Биллэн турар,...
Оҕурсу ыам ыйын  5 күнүттэн ыһыллар
Дьон | 11.04.2025 | 16:00
Оҕурсу ыам ыйын 5 күнүттэн ыһыллар
Билигин ханна да тиий, хаһаайкалар биир сүрүн түбүктэрэ – оҕуруот аһын олордуута. Социальнай ситимнэргэ анал бөлөхтөргө мустан, кэпсэтии эрэ барыта арассаада, сибэкки тула. Оттон олох сатабыллаахтар түннүккэ олордубут оҕурсуларын амсайан эрэллэр, клубникалара хайыы-үйэ сибэккилээн ыраатта.  Бүгүн биһиэхэ Мэҥэ Хаҥалас Ороссолуода сэлиэнньэтин олохтооҕо, анал идэлээх оҕуруотчут Тамара Михайловна Степанова ыалдьыттыыр.   –...
Куруппа барыта туһалаах буолбатах
Тускар туһан | 05.04.2025 | 10:00
Куруппа барыта туһалаах буолбатах
«Сарсыардааҥҥы аһылыкка хааһыттан ордук суох» диэн этиини кыра сааспытыттан истэбит. Билигин, төһө даҕаны лааппы аайы бэлэм ас дэлэйбитин иһин, күннэрин хааһыттан саҕалыыр дьон элбэх. Углеводунан баай ас, чахчы даҕаны, эрчими эбэр, тотоойута да сүрдээх. Оттон ханнык куруппаттан хааһы ордук туһалааҕын бары билэбит дуо?   Мааннай Дьон-сэргэ сөбүлээн сиир хааһыта. Сатабыллаах хаһаайкалар...