Моонньоҕон клоннарын таһаараары

Тохсунньу 25 күнүгэр Арассыыйаҕа Сибэтиэй Татыйаана – Устудьуоннар күннэрэ бэлиэтэнэр. Хайа да киһи олоҕун саамай кэрэ, өрө көтөҕүллүүлээх кэмнэринэн, күөгэйэр күннэринэн устудьуоннаабыт сылларын ааҕар буолуохтаах. 
Ыччат – олоҕу хамсатар күүс. Билиҥҥи устудьуоннар наукаҕа ситиһиилэринэн киһини сөхтөрөллөр, дойдуларыгар, норуоттарыгар туһалаах арыйыылары, чинчийиилэри оҥороллорун хайҕыахха эрэ сөп.

М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Естественнэй наукалар институттарын төрдүс кууруһун устудьуона Анастасия Кутукова айылҕаҕа үүнэр отонноох-астаах култууралары молекулярнай ньыманан чинчийиинэн утумнаахтык дьарыктанар. Кини научнай үлэтэ айылҕа үүнээйитин олордорго, битэмииннээх, иҥэмтиэлээх отонноохтору үүннэрэргэ төһүү буолуохтаах.

Анастасия выпускной үлэтигэр айылҕаҕа үүнэр уонна култуурунай үүнээйилэр геномнарын уратыларын быһаарыахтаах. Ол иһигэр көрүҥнэр истэригэр баар генетическэй араастаһыыны таһаарыахтаах.

“Мин моонньоҕоҥҥо (черная смородина) идэтийиэхтээхпин.  Моонньоҕон араас ыарыылары, буортулаах үөннэри утарылаһар геннэрин быһаарар, ол иһигэр айылҕа уларыйыыларыгар, холобур, тымныыны тулуйумтуо буоларыгар ханнык ген оруолу оонньуурун билэр соруктаахпын.

Биһиги курдук тыйыс усулуобуйалаах дойдуга олорор дьон битэмииннээх уонна иҥэмтиэлээх бородууксуйанан хааччыллыыбыт мөлтөх. Биир үксүн ол да иһин нэһилиэнньэ отонноох үүнээйилэргэ интэриэһэ, үүннэрэр баҕата сыллата күүһүрэн, улаатан иһэр. Ол иһигэр күннэтэ элбии турар нэһилиэнньэлээх, тэтимнээх олохтоох  куорат сиргэ  түргэнник ситэр битэмииннээх сир аһа ордук наада буолара саарбахтаммат. Онуоха хаачыстыбалаах олордор матырыйаал баар буолуохтаах. Моонньоҕон – нэһилиэнньэҕэ тарҕатарга саамай табыгастаах отонноох үүнээйи, аһа, битэмиинэ элбэх, тымныы кыһыны тулуйар отонноох култуура”, - диэн санаатын үллэһиннэ Анастасия Кутукова.

Ааптар этэринэн, селекция көмөтүнэн үөскээбит астаах-отонноох үүнээйилэр аһы биэрэллэрэ үрдүк, амтаннарынан уонна хаһаайыстыбаннай сыаннастарынан үчүгэй хаачыстыбалаахтар эрээри, тулалыыр эйгэ дьайыытыгар ордук бэринимтиэ буоланнар, үүнүүлэрэ намтыан сөп. Култуураламмыт үүнээйилэр айылҕаҕа баар көрүҥнэрин геномнарын үөрэтэн, селекция үлэтин тупсарыахха сөбүн ордук тоһоҕолоон бэлиэтиир.

Анастасия инникитин отонноох култууралары салҕыы чинчийэн, молекулярнайтан ураты ньымалары туттан, моонньоҕон микроклоннарын оҥорон, урут киэҥ араҥаҕа тарҕана илик суортары таһаарар былааннаах. Онуоха кини айылҕа усулуобуйатыттан, дьыл кэмиттэн тутулуга суох үүнэрин ситиһэр соруктаах.