27.01.2023 | 14:00

Моонньоҕон клоннарын таһаараары

Моонньоҕон клоннарын таһаараары
Ааптар: Розалия Томская
Бөлөххө киир

Тохсунньу 25 күнүгэр Арассыыйаҕа Сибэтиэй Татыйаана – Устудьуоннар күннэрэ бэлиэтэнэр. Хайа да киһи олоҕун саамай кэрэ, өрө көтөҕүллүүлээх кэмнэринэн, күөгэйэр күннэринэн устудьуоннаабыт сылларын ааҕар буолуохтаах. 
Ыччат – олоҕу хамсатар күүс. Билиҥҥи устудьуоннар наукаҕа ситиһиилэринэн киһини сөхтөрөллөр, дойдуларыгар, норуоттарыгар туһалаах арыйыылары, чинчийиилэри оҥороллорун хайҕыахха эрэ сөп.

М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Естественнэй наукалар институттарын төрдүс кууруһун устудьуона Анастасия Кутукова айылҕаҕа үүнэр отонноох-астаах култууралары молекулярнай ньыманан чинчийиинэн утумнаахтык дьарыктанар. Кини научнай үлэтэ айылҕа үүнээйитин олордорго, битэмииннээх, иҥэмтиэлээх отонноохтору үүннэрэргэ төһүү буолуохтаах.

Анастасия выпускной үлэтигэр айылҕаҕа үүнэр уонна култуурунай үүнээйилэр геномнарын уратыларын быһаарыахтаах. Ол иһигэр көрүҥнэр истэригэр баар генетическэй араастаһыыны таһаарыахтаах.

“Мин моонньоҕоҥҥо (черная смородина) идэтийиэхтээхпин.  Моонньоҕон араас ыарыылары, буортулаах үөннэри утарылаһар геннэрин быһаарар, ол иһигэр айылҕа уларыйыыларыгар, холобур, тымныыны тулуйумтуо буоларыгар ханнык ген оруолу оонньуурун билэр соруктаахпын.

Биһиги курдук тыйыс усулуобуйалаах дойдуга олорор дьон битэмииннээх уонна иҥэмтиэлээх бородууксуйанан хааччыллыыбыт мөлтөх. Биир үксүн ол да иһин нэһилиэнньэ отонноох үүнээйилэргэ интэриэһэ, үүннэрэр баҕата сыллата күүһүрэн, улаатан иһэр. Ол иһигэр күннэтэ элбии турар нэһилиэнньэлээх, тэтимнээх олохтоох  куорат сиргэ  түргэнник ситэр битэмииннээх сир аһа ордук наада буолара саарбахтаммат. Онуоха хаачыстыбалаах олордор матырыйаал баар буолуохтаах. Моонньоҕон – нэһилиэнньэҕэ тарҕатарга саамай табыгастаах отонноох үүнээйи, аһа, битэмиинэ элбэх, тымныы кыһыны тулуйар отонноох култуура”, - диэн санаатын үллэһиннэ Анастасия Кутукова.

Ааптар этэринэн, селекция көмөтүнэн үөскээбит астаах-отонноох үүнээйилэр аһы биэрэллэрэ үрдүк, амтаннарынан уонна хаһаайыстыбаннай сыаннастарынан үчүгэй хаачыстыбалаахтар эрээри, тулалыыр эйгэ дьайыытыгар ордук бэринимтиэ буоланнар, үүнүүлэрэ намтыан сөп. Култуураламмыт үүнээйилэр айылҕаҕа баар көрүҥнэрин геномнарын үөрэтэн, селекция үлэтин тупсарыахха сөбүн ордук тоһоҕолоон бэлиэтиир.

 

Анастасия инникитин отонноох култууралары салҕыы чинчийэн, молекулярнайтан ураты ньымалары туттан, моонньоҕон микроклоннарын оҥорон, урут киэҥ араҥаҕа тарҕана илик суортары таһаарар былааннаах. Онуоха кини айылҕа усулуобуйатыттан, дьыл кэмиттэн тутулуга суох үүнэрин ситиһэр соруктаах.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Оҕоҕун иккистээн ыытар саҕа ыарахан суох...
Сонуннар | 30.03.2023 | 14:00
Оҕоҕун иккистээн ыытар саҕа ыарахан суох...
Ийэлэри кытта кэпсэттэҕим аайы, кинилэр тулуурдарыттан, кытаанах санааларыттан сөҕөбүн. Тастарыгар таһаарбакка, истэригэр төһөлөөх айманалларын айбыт таҥара эрэ билэн эрдэҕэ. Ол да буоллар, «атын ийэлэргэ хайдах эрэ көмө буолларбыт, баҕар, сүбэбит-амабыт тиийиэ» диэн, аһаҕас кэпсэтиигэ тахсалларын иһин тус бэйэм махтанабын уонна бары Ийэлэргэ сүгүрүйэбин.   Анна Ивановна Николаева, саллаат ийэтэ, куорат олохтооҕо:...
Остуоруйаттан саҕыллыбыт дьарык
Дьон | 25.03.2023 | 14:00
Остуоруйаттан саҕыллыбыт дьарык
Хаһыаппыт бүгүҥҥү таһаарыытыгар айылҕа биир кэрэ бэлэҕин – сибэккини оҥорор Мария Попова бу дьикти дьарыга остуоруйалаах кинигэттэн саҕыллыбытын, ол кинигэтэ аны олоҕун аҥаарын булсуһуннарбытын уонна «Кэрэни көрбүт / Не хороните меня без Ивана» киинэҕэ кини туох сыһыаннааҕын туһунан кэпсиэхпин баҕарабын.   – Үтүө күнүнэн, кэрэни оҥорор Мария! Куйаар ситиминэн эн олус...
Өлгөм үүнүү элбэх үлэни эрэйэр
Дьон | 30.03.2023 | 14:00
Өлгөм үүнүү элбэх үлэни эрэйэр
Сааскы ылааҥы күннэри баттаһа, күннээҕи түбүктэн ордон, кэрэ аҥаардар ким иистэнэр, ким оҕуруот олордуутун саҕалыыр. Ханнык баҕарар үлэни өрө тутар дьонтон биирдэстэринэн Любовь Петровна Луковцева буолар.
Ирина Саввина:  Арассыыйа үрдүнэн итинник мөһөөччүгү ким да тигэн, толорон биэрбэт
Дьон | 30.03.2023 | 10:00
Ирина Саввина: Арассыыйа үрдүнэн итинник мөһөөччүгү ким да тигэн, толорон биэрбэт
«Мэтээл туһугар буолбакка, кыайыы туһугар» диэн ырыаҕа ылланарын курдук, иистэнньэҥ кыргыттар күннэри-түүннэри, өссө үлэ чааһын кэнниттэн кэлэн биир кэппиэйкэни эрэйбэккэ, биир хайҕал тылы күүппэккэ үлэлииллэр эбит. Барыта кыргыттар диэхпин, хамаандаларыгар биир соҕотох эр киһи эбиллибит, кини туһунан ааҕан иһэн билиэххит.   Дзержинскэй уулусса 76 нүөмэригэр, “Технопарк” дьиэтигэр анал байыаннай дьайыыга сылдьар...