Булчут сиэрэ-туома

Көнө майгылаах, үөрүнньэҥ, сайаҕас, сайдам киһи үтүө булчут буолар. Булчут киһи бэйэтин туһунан мээнэ кэпсэммэт, киһиргэммэт. Сир-дойду, көтөр-сүүрэр туһунан айахха киирбиччэ мээнэ тылласпат. Ол эрээри сылбырҕа, мүччүргэннээх кэмҥэ уолуйбат, киэҥ, холку көҕүстээх, наада буоллаҕына быһаарыныылаах, күүстээх-уохтаах, сырыыны-айаны тулуйар, хорсун, эр санаалаах буолар.

Булчут тыаҕа сылдьарыгар сиэри-туому тутуһуохтаах, өбүгэлэр олохтообут үтүө үгэстэрин кэһиэ суохтаах.

Булчут бэйэтин эрэ иннин көрүнэрэ сатаммат. Булт кэнэҕэһин даҕаны үөскүү-төрүү турарыгар кыһаныахтаах. Чугас аймаҕыҥ өлбүт буоллаҕына, бултууруҥ, киһиҥ түөрт уон хонуктаах ахтыыта ааһыар диэри, тохтуохтаах.

Бултуу сылдьан өрүсүһүү, атын киһиэхэ туһаайыллыбыт булду эккирэтэр сатаммат. Оччоҕо булдуҥ хаҥнар, көтөр-сүүрэр эйигиттэн тэйэр.

Булчут өлөрбүт, бултаабыт булдун хайаан даҕаны туһаныахтаах, сытытыа-ымытыа суохтаах. Ол иһин чугастааҕы ыалларыгар бэрсиэхтээх, үллэстэн сиэхтээх.

Атын булчут сэбигэр-сэбиргэлигэр (туһаҕар, сохсотугар, туутугар, илимигэр) киирбит булду ыйытыыта, көҥүлэ суох ылыа суохтаах.

Улахан булка (эһэҕэ, тайахха о.д.а.) сылдьар булчут куобаҕы, мас көтөрүн уо.д.а. бытархай булду көрдөҕүнэ да бултаспат, көннөрү айаҕар сөп буолар гына бултуон сөп.

Күөстэнэргэ Баай Байанайтан көрдөһөн уокка ас бэриллэр. Онуоха маннык алгыс этиллэр:

Баай хара тыам иччитэ

Баай Барыылаах тойон!

Тоҥмот тобук сыалаахта,

Бүөрбэт бүтэй сыалаахта

Суолбутугар тосхойон кулу,

Аартыкпытыгар атааран кулу.

Аһаан-сиэн чалларый!

Күлүм аллан мичилий!

Идэтийбит булчуттар сирдэригэр, олохсуйар отууларыгар, кыстыыр үүтээннэригэр тиийдэхтэринэ, аал уоттарын оттон, чаанньыктарын өрүнэн, күөс буһарынан, остуол тардан олорон субу курдук алгыыллара:

Үрүйэлэр, үрэхтэр

Үтүө иччилэрэ,

Хара тыалар

Хаарыаннаах иччилэрэ,

Иэччэхтээх бэйэм

Имиллэн олорон,

Аал уотунан айахтаан

Аһаттаҕым буоллун!

(Ас биэрэр)

Кутаа уотунан куолайдаан

Иһэттэҕим буоллун!

(Кымыс кутар)

Истибэт да буолларгыт

Истэ сэҥээриҥ,

Көрбөт да буолларгыт

Көрөр курдук буолуҥ!

Хара тыабар

Хаамар ыллыктааҥ!

Салыҥнаах ытыстааҥ!

“Булчут кинигэтэ”,  “Бичик”,  2017 с.