Ырыаһыт тустуук

Аҕыйах сыллааҕыта социальнай ситими массыынаҕа айаннаан иһэр  уол ырыата толорбута. Ордук кыыс аймах өйүн ытыйбыта, сүрэҕин эппэҥнэппитэ. Кыраһыабай куоластаах уол киһини толкуйдатар, дириҥ ис хоһоонноох ырыаларынан эмиэ тахсыбыта.

Онтон ыла хас эмэ сыл ааста. Николай Никифоров билигин – элбэх ырыа күрэһин кыттыылааҕа, “Үрдэл-2019” бириэмийэ номинана.

— Мин алмаастаах Мииринэй Сүльдүкээр  нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Дьиэ кэргэммитигэр иккис оҕобун, убайдаахпын. Оскуолабын ситиһиилээхтик түмүктээн, тыа хаһаайыстыбатын академиятыгар туттарсан киирэн баран, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ-га үп-экономика салаатыгар көспүтүм. Билигин Дьокуускайга олоробун, 3 №-дээх Өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһаҕа суһал көмөҕө суоппардыыбын.

— Эн хайдах ырыаһыт буоллуҥ?

— Айан ырыаһыт оҥорбута. Устудьуоннуу сылдьан ыллаабат этим. Үөрэхпин бүтэрэн баран соҕурууттан массыына сүүрдэн аҕалар этим. Үксүн соҕотоҕун айанныырым, онно аргыһым ырыа эрэ этэ. Байбал, Аскалон Павлов, Битээлий Очиров ырыаларыттан саҕалаабытым. Биир үтүө күн, Владивостоктан айаннаан истэхпинэ, Анатолий Горохов кавер куонкурус тэрийдэ. Сып-сап соҕустук тэринэн, «Күндү төрөппүттэр» диэн ырыатын видеоҕа устан ыытан, кыайыылаах буолан таҕыстым. Дьэ, ити кэннэ дьонтон “кэлэн ыллаа” диэн этиилэр киирэр буолбуттара. Хайдах куруук дьон ырыатын ыллыы сылдьыахпыный, бэйэм эмиэ ырыалаах буолуохтаахпын диэн санааттан, Омук Уолун “Кэрэ куо” хоһоонугар ырыа матыыбын суруйдум. Ырыа дьоҥҥо-сэргэҕэ тахсарыгар Анатолий улахан өҥөлөөх. Бастакы ырыам «Күүстээх таптал» диэн. Биир дойдулааҕым, доҕорум Спиридон Саввинов матыыбыгар уонна Омук Уолун тылларыгар этэ. Ыллыырбын олус сөбүлүүбүн. Уопсайынан, хас биирдии киһиэхэ кистэлэҥ талааннаах, ону сөпкө, кэмэ кэллэҕинэ, арыйыахха наада.

— Ыллыыр дьоҕуруҥ кимтэн бэриллибитий?

-Аҕам эдэр сылдьан ыллыыр этэ, киниттэн бэриллибит буолуон сөп. Эбээлээх эһээм эмиэ ырыа аргыстаах олороллоро. Эбээм маҥан былааты бүрүнэн, үҥкүүлүү-үҥкүүлүү ыллыырын бу баардыы харахпар көрөбүн.

-Артыыстар гостуруоллаан сири-сибиири бараатаххыт буолуо. Саамай умнуллубат айаныҥ ханна этэй?

-Чугас эргин улуустарга сылдьыбытым. Улахан гостуруолу билэ иликпин. Саамай умунуллубат айан Владивосток-Дьокуускай буоллаҕа дии. Уһун айаҥҥа киһи бэйэтин тургутан көрөр, күннээҕи дьыалаттан сынньанар, айаҥҥа атын омук дьонун-сэргэтин көрөн сэргэхсийэҕин.

-Бэйэҥ ырыа айан холонон көрөҕүн дуо?

-Ырыаны тылыгар тиийэ айарга өссө да тиийэ иликпин. Гитараны син кыратык сатыыбын. Иэйии киирэр, уһуктар ини диэн кэтэһэбин. Мин санаабар, хас биирдии ырыаһыт саҥа ырыаны эрэ толорбокко, урукку, билигин ылламмат буолбут ырыалары эмиэ сөргүтүөхтээх. Ырыа табыллар, тахсар кэмнээх буолар эбит. Айар иэйии баҕаҥ хоту сакааһынан киирбэт.

-Эйигин тустуук диэбиттэрэ. Сураҕа, оҕолору эрчийэр үһүгүн дии?

-Үрдүк үөрэх кыһатыгар үөрэнэ сылдьан хапсаҕайдыыр этим. Өрөспүүбүлүкэтээҕи лиссиэйгэ үлэлии сылдьан, быыспар оҕолору дьарыктаан ыларым. Оҕолор дьарыктаныахтарын олус баҕараллара. Дьоҥҥо үтүөнү эрэ баҕарабын, ол иһин барыларыгар көмө, өйөбүл буола сатыыбын. Билигин, кэпсээбитим курдук, атын үлэҕэ сылдьабын. Оҕо эрдэхпиттэн тустар даҕаны, кистээн ыллыыр да этим.

-Билигин тустаҕын, күрэхтэһиилэргэ кыттаҕын дуо?

-Бу кэлин, саас убайым кэриэһигэр ыытыллыбыт тэрээһиҥҥэ Мииринэйгэ кыттан турардаахпын. Онно син киирсиэххэ сөп эбит дии санаан,  дьарыкпын саҕалаатым. Ханнык баҕарар дьарык элбэх бириэмэни ирдиир. Киһи баҕардаҕына барыны кыайар, тустууктан ырыаһыт да буолуохха сөп эбит. Тустуук доҕотторбор сүбэ-ама биэрэбин, кинилэр тустарыгар олуһун ыалдьабын.

-Наар ырыанан айаҕы ииттиниэххэ сөп эбит  дуо?

-Улахан сыанаҕа, Арассыыйа таһымыгар, баҕар, буолуо. Биһиги Саха сиригэр олоробут, дьоммут ахсаана аҕыйах, ол инниттэн син-биир атын үлэ эрэйиллэр.

-Лотереялаах кэнсиэр туһунан туох дии саныыгын? Бу аата ырыаһыт харчыта элбэҕиттэн дуу, дьон кэлиэ суоҕа дии саныырыттан дуу?

-Лотереялаах кэнсиэри кэлиҥҥи кэмҥэ элбэхтэ оҥорор буоллулар. Сорох киһи сүүйэр, сорох киһи умайар. Биир бэйэм соччо сэҥээрбэппин, ырыаһыт суолтата лотереяны кытта тэҥнэһиэ суохтаах дии саныыбын. Кэнсиэркэ лотереялыы буолбакка, ырыаһыты истэ, көрө кэлиэхтээх буоллахпыт дии.

-Бултка-алка сыһыаныҥ хайдаҕый?

-Саха буоларым быһыытынан, булду сөбүлүүбүн, иккис олоҕум кэриэтэ буоллаҕа дии. Бу кэмҥэ айылҕа уһуктар, тиллэр. Аҕам уонна убайым булчут дьон. Аҕам кадровай булчут. Сиэри-туому тутуһарга, айылҕаҕа ытык сыһыаҥҥа аҕам ииппитэ. Төрөөбүт дойдубут ураты кэрэтин саха эр киһитэ сааскы булка билэр дии саныыбын. Ханнык баҕарар эр киһи булка сыстыахтаах, тоҥуохтаах-хатыахтаах, ис туругун этинэн-хаанынан ылыныахтаах. Аспытын-таҥаспытын былыргы өбүгэлэрбит айылҕаттан буллахтара. Айылҕа, баай бултаах буолан, саха норуота баччааҥҥа диэри тыыннаах хаалан, омук быһыытынан симэлийбэккэ кэллэҕэ.

-Кус көҥүллэммэтэҕинэ, хайыыгын?

-Хайыахпыный (күлэр). Мин үлэлиибин. Биһиэхэ кус соччо-бачча түспэт, ол оннугар хаас баар. Дьон кустааҕар хааһы ордорор.

-Эбии тугунан дьарыктанаҕын?

-Иллэҥ кэммэр массыыналарынан дьарыктанабын, оҥоробун. Дьон сакааһынан соҕурууттан массыынаны сүүрдэн аҕалыахпыттан, ханнык баҕарар тиэхиньикэ ходовойуттан саҕалаан гааһынан иһэрдиигэ тиийэ быһаарсабын. Бэйэбэр куруук «мин тугу кыайыахпын сөбүй?” диэн ыйытыыны биэрэбин. Билиҥии кэмҥэ, буолар уларыйыыларга барытыгар ылсыһа сатыыбын.

-Олоххо тутуһар санааҥ?

-Олоххо тутуһар санаам — чөл олох. Ол чөл олоҕу тутуһуу диэн спордунан дьарыктаныы, аһыы утаҕы, табааҕы утарыы эрэ буолбатах. Чөл олох диэн – ис-иһиттэн чөл санаалаах, сайдыылаах, инникигэ эрэллээх буолуу дии саныыбын. Онон мин бу тутуһар санаам ыччакка, улаатан эрэр оҕолорго үтүө холобур буолуохтаах диэн санаанан салайтарабын.

-Баҕа санааҥ?

-Куорат таһыгар сир учаастагын ылыахпын баҕарабын. Баҕарбыт курдук, ыксаабакка чааһынай дьиэ туттуохпун, ньыр-бааччы, киһи сиэринэн олоруохпун баҕарабын.

-Олоххо тутуһар сыаннастарыҥ?

-Билиҥҥи үйэҕэ киһи киһиэхэ үчүгэй сыһыана туохтааҕар да күндү. Үтүө санаалаах буолуохха, дьоҥҥо дьолу баҕарыахха наада. Хаһан да куһаҕаны оҥорумуохха. Тугу оҥорбутуҥ барыта — үтүө – үтүөнэн, мөкү мөкүнэн эргийэн кэлэр дииллэр, мин онно сөпсөһөбүн.

-Олоххо миигин кынаттыыр бар дьонум саамай истиҥ иэйиини биэрэллэр.  Бастатан туран, дьиэ кэргэним, оҕом, аймахтарым уонна табаарыстарым. Кинилэр эрэ тустарыгар бу сиргэ үлэлиибин, үөрэбин. Кинилэр дьоллоох олохтоох буолалларыгар кыһаллабын.

-Инстаграмҥа кыргыттар бөҕө сүрэх баттыыллар эбит. Хаһан ыал буолаҕыный?

-Подписка, лайк бөҕөтө кэлэр, ону хайдах гыныахпыный? Үчүгэй буоллаҕа дии, мин көрөбүн эрэ буоллаҕа. Кыргыттар эрэ буолбатах, саастаах дьон, уолаттар... чэ, бары подпискаланаллар. Хата, эр дьоҥҥо уонна бултка  анаан ырыа бөҕөтө айыллыан наада эбит. Дьон үксүн «Олох устун» диэн ырыабын сөбүлээн истэр, итинник курдук ырыалар наадалар. Ыал буола сылдьыбытым, ыксаабаппын.

-Билигин туох бырайыактааххыный? Инники былааныҥ?

— Саҥа ырыалары таһааран, истээччилэрбэр бэлэх уунуом этэ, харса суох ыллаан-туойан иһиэҕим. Соҕуруу баран, өйбүн-санаабын сааһылаан, ырыабын өссө чочуйа таарыйа, үөрэниэхпин баҕарабын. Бириэмэтэ кэллэҕинэ, бэйэтин кэмигэр сатаныа, табыллыа дии саныыбын.

Ырыа куттаах эдэр киһи айар үлэтигэр, дьиэ кэргэнигэр ситиһиилэри баҕарабыт!