Өй уонна күүс

Былыр-былыргыттан ханнык да норуот өйүнэн-санаатынан  күүстээх, дьулуурдаах киһини өрө тутар. Халыҥ хахха, суон дурда оҥостор. Кинилэри эпоска, айымньыларга хоһуйан уос номоҕо оҥостоллор. Өйө тиийбэтинэн киһини  моһуоктуурун норуокка  иитэргэ-өйдөтөргө үгэргииргэ тутталлар. Ол туһунан  “Өй уонна күүс” диэн кинигэбэр балайда суруйбуппар эбии санаа үөскүү турар.  

Аан дойдуну аймаатылар

 Саха дуобатчыттара кэлин улахан түһүлгэлэргэ атын омуктары кыайаллара элбэхтик үөрдэр. Соторутааҕыта Арассыыйаны айбардаабыттара. Аны Турцияҕа тиийэн аан дойду ааттаахтарын аймаан кэллилэр. Иккилии кыһыл көмүс, үрүҥ көмүс уонна боруонса мэтээллэри ыллылар.  Андрей Федотов иккис төгүлүн аан дойду чемпиона буолла.

– Ханнык да күрэхтэһиигэ хамаанда эрдэттэн күүскэ үлэлээтэҕинэ ситиһиилэнэр, – диир Арассыыйа уонна СӨ үтүөлээх тренерэ Александр Азаров. – Биһиги кулун тутар ыйтан дистанционнай үлэҕэ көспүппүт. Ол  үрдүнэн сыл бүтүүтэ Арассыыйа уонна аан дойду сүрүн түһүлгэлэрэ буолуохтара диэн дьиэҕэ онлайнынан эрчиллэ, күрэхтэһэ олорбуппут. Өрөспүүбүлүкэбит спортивнай хамаандатын бэлэмниир киин календарнай былааныгар киирдэрбит даҕаны үп-харчы көстүбэтинэн официальнай эрэ чемпионаттарга кыттарга күһэллибиппит.  Биһиги спортсменнарбыт дуобат оонньуутун бары бырагыраамаларыгар: түргэн, чаҕылҕанныы түргэн уонна классическай оонньууларга тэҥҥэ бэлэмнэнэллэр. Бары атын-атын истииллээхтэр. Манна бэйэм үөрэнээччибэр, аан дойду элбэх төгүллээх чемпиона Гаврил Колесовка олус диэн махтанабын, кини бэйэтин баай уопутун, дуобакка көстүбэт кистэлэҥнэри арыйан биэрэн, уолаттары ситиһиигэ сирдии турар. Ону дуобатчыттар бары билэллэр, өйдүүллэр уонна ытыктыыллар, Гаврил Гаврильевич легенда, корифей буолар. Кини аттыгар олорон биир хамаандаҕа кыттар – бу улахан чиэс-бочуот. Онон кэнники Андрей Федотов уонна Николай Гуляев ситиһиилэригэр гроссмейстердар  Гаврил Колесов уонна Николай Стручков бэйэлэрин бырааттарын үөрэтэн-такайан таһаардылар. Бары кыайан инники сылдьаллара ыарахан. Төһө даҕаны бириистээх миэстэҕэ киирбэтэр, Николай Гермогенов олус талааннаах дуобатчыт. Хамаанда бары чилиэннэригэр, ордук А.Федотовка, коллегалара, спарринг-партнердара Николай Гуляев, Николай Стручков, тренерэ Гаврил Колесов уонна Николай Гермогенов олус көмөлөстүлэр.

Итиэннэ биир күүстээх спортсмеммыт Иван Токусаров биир дойдулаахтарыгар ыраахтан олорон эмиэ кыайыыга билиитин, дьоҕурун харыстаабата.  Чемпионат кэмигэр Гаврил Колесов  дуобатчыттар оонньообут партияларын барытын ыытан испитэ, ону көрөммүт биһиги манна бэйэбит дьүүллэһэн, ырытыһан баран, Турцияҕа кинилэр салгыы кыттыыларыгар сүбэ-ама, көмө буола сылдьыбыппыт.

Саха сирин хамаандатын сүүмэрдээһин бастакы критерийинэн өрөспүүбүлүкэ чемпионата буолар. Тоҕо диэтэр, биһиэхэ күүстээх, улахан ааттаах-суоллаах дуобатчыппыт  элбэх. Кинилэр оонньууллара дьиэтээҕи күрэхтэһиибитин киэргэтэр, конкуренцияны улаатыннарар, таһымын үрдэтэр,   бэйэлэрин сайыннарар. Түөрт бастыҥ дуобатчыппыт  2015 сылтан бүгүҥҥэ диэри Арассыыйа, Европа, аан дойду лидердэрэ. Өрөспүүбүлүкэ хамаандатын бэлэмнээһиҥҥэ спорт министиэристибэтэ көрөр үбэ-харчыта хайдах да тиийбэт. Онон хас биирдии спортсмеҥҥа төрөөбүт улуустара, үлэлиир тэрилтэлэрэ өрүү күүс-көмө, өйөбүл буолаллар.  Мин кинилэргэ истиҥ махталбын биллэрэбин, дуобаппыт федерациятыгар, президент Птицын Владимир Ильичкэ уонна бастакы вице-президент Сидоров Яков Эдуардовичка! Кэнники үс сылга кыргыттарга лидербитинэн Матрена Ноговицына буолар. Инникитин даҕаны кыргыттарбытын кытта ыкса үлэлиэхпит. Матрена аан дойду чемпионатын биир бырагырааматыгар кыайыыны ситиспитэ, кини үрдүк таһымнааҕын туоһулуур. Матренаҕа  спарринг-партнердарынан Ньургуяна Азарова, Наталья Шестакова уонна Анна Чупрова буолаллар. Кинилэр бу чемпионакка хайдах эрэ арыллан ситэ оонньооботулар, бэйэлэрин кыахтарын аспакка хааллылар. Сүүс харахтаах дуобакка оонньооччуларбыт 64 харахтаахха хайдах ситиһиилээхтик оонньоотулар диир буоллахха, түргэн уонна чаҕылҕанныы түргэн оонньуулар – бразильскайдыы версиянан ыытыллаллар. Чемпионат кэмигэр элбэх киһи, тоҕо бу аҕыс эрэ дойду хамаандата кытынна диэн миигиттэн ыйыппыта. Онно хоруйдаатахха, 2018 сылга диэри 64 харахтаах дуобакка 40-чэ дойду кыттар этэ, ону кэккэ дойдулар туспа федерация тэринэн – аан дойдутааҕы федерацияттан (ФМЖД) тахсан, билигин күүстээх дуобатчыттардаах сорох дойдулар, холобур Белоруссия, Прибалтика өрөспүүбүлүкэлэрэ дуобат интернациональнай федерациятыгар (IDF) киирдилэр. Ол федерацияны Санкт-Петербургтан төрүттээх Владимир Лангин салайар. Кинилэр хабар дойдулара арыый да элбэх. Онон дуобакка хайдыһыы тахсыбыта. Ол гынан баран, бу кэнники сылларга ыытыллыбыт чемпионаттарга билиҥҥи кэмҥэ күүстээх, үрдүк рейтиннээх дуобатчыттар бары кытыннылар.

Андрей Федотов иккис төгүлүн аан дойдуга чемпионнаан, Саха сирин спортсменнара өссө үрдүк чыпчааллары ылалларыгар санааларын көтөхтө. Биһиги бары үлэлии сылдьар тренердэргэ махтанабыт, бу кинилэр үлэлэрин түмүгэ буолар. Билигин спорка бэлэмниир өрөспүүбүлүкэтээҕи Киин иһинэн сүүмэрдэммит хамаандаҕа 22 дуобатчыт киирэ сылдьар. Манан сибээстээн, тренерскэй Cэбиэккэ, үлэлии сылдьар тренердэргэ барыларыгар эмиэ махталбын тиэрдэбин! — диир 1984 сыллаахха сахаттан дуобакка маҥнайгынан аан дойду чемпионатыгар  мэтээлгэ тиксэн, аан  бастакы гроссмейстер буолбут Александр Азаров.

Арассыыйаны айбардаан

Кулгаахтарынан истэллэрэ итэҕэстээхтэргэ аан дойду чемпиона, гроссмейстер Петр Петрович Ушницкай бэйэтэ уонна бэлэмнээн салайан илдьэр хамаандата Арассыыйа, Европа, аан дойду дуобакка күрэхтэһиилэриттэн мэлдьи илии тутуурдаах, өттүк харалаах кэлэр. 

Бу сырыыга кини салалтатынан   Зеленеградка Арассыыйа чемпионатыгар эдэр оонньооччулар  Джулиана Андреева, Саина Юнчанова уонна Александр Ефимов хамаандата хаһыс да төгүлүн мөлтөхтүк истэр спортсменнар ортолоругар Арассыыйа чемпионатыгар идэтийбит таһымнаах бэлэмнэээхтэрин көрдөрдүлэр.

Хамаанда 4 кыһыл көмүс, 3 үрүҥ уонна 2 боруонса мэтээли аҕалла. Чемпионат түмүгүнэн Саина Юнчанова 2 кыһыл көмүс уонна 1 боруонсаны, Саша Ефимова 2 кыһыл көмүһү уонна 2 үрүҥ көмүһү, Джулиана Андреева боруонсаны, Петр Петрович бэйэтэ үрүҥ көмүс мэтээли кэттэ.

Көтөҕөргө-сүгэргэ тэҥнээҕин булбата

Саха күүстээҕэ аан дойду Кубогын уонна чемпионатын мэтээлин ылла

Алтынньы 23-24 күннэригэр Москваҕа пауэрлифтиҥҥа (WPA/AWPA) аан дойду Кубога уонна армлифтиҥҥа (WAA-2020) аан дойду чемпионата буолла. 

Бу Арассыыйа пауэрлифтиҥҥа бастакы альтернативнай тэрилтэтэ. Манна 30-тан тахса  регионтан альтернативнай федерация кыттыһар. Пандемиянан сибээстээн төһө да уустуктар баалларын иһин, турнир бары хааччахтыыр быраабылалары  тутуһан үрдүк таһымҥа ыытылынна. Биһиги өрөспүүблүкэбититтэн күрэхтэһиигэ биллиилээх спортсмен-экстремал, мас-рестлер уонна күүстээх киһибит Нам улуһуттан Евгений Иванов киирдэ. Кини ветераннар ортолоругар (мастерс), ону таһынан «опен» (аһаҕас) категорияҕа кииристэ. Сэттэ көрүҥҥэ биэс бастакы миэстэни уонна биир үрүҥ көмүс мэтээли ылары ситистэ!

Евгений Иванов ситиһиилэрэ: 140 кг пауэрлифтиҥҥа кыһыл көмүс– «оpen» (аһаҕас) туспа хамсаныыга; 45-49 саастаахтарга «masters» (ветераннарга) 300 киилэни көтөхтө уонна кыһыл көмүһү ылла. Ветераннарга  абсолютнай чемпион аатын сүктэ. Армлифтиҥҥэ Евгений «Русская ось» хамсаныыга кытынна, манна 125-тан үөһэ киилэҕэ 192,5 кг ыйааһыны көтөхтө. «Оpen» категорияҕа үрүҥ көмүһү итиэннэ «мастерска» кыһыл көмүһү сүүйдэ. Өссө биир кыһыл көмүһү Евгений Иванов «Русский кирпич» дисциплинаҕа ситистэ – 125 киилэлээхтэр ортолоругар 79 кг көтөхтө!

Уорбаланааччы – Румыния чемпиона

Румыния гражданина,  легионербыт Николай Охлопков ити дойду көҥүл тустууга чемпиона буолла.

Николай – аан дойдутааҕы кылаастаах маастар, Европа чемпионатын быйылгы боруонса призера.  Урут 55, 57, 61 кг тустар буоллаҕына, бу сырыыга 65 кг – олимпийскай ыйааһыҥҥа  туһунна. Биэс хапсыһыыга кииристэ.

Икки утарсааччытын 16:0 уопсай ахсаанынан кыайан баран, Николай финал түөрт гыммыт бииригэр Румыния-2019 чемпионатын призера Разван Тедороины (10:0) быһа  сабырыйда, онтон финал аҥаарыгар аан дойдутааҕы пляж оонньууларын призера Штефан Команы (2:1) кыайда.

Финал хапсыһыытыгар Сунтаар уола икки төгүллээх Европа боруонса призерын, Риотааҕы олимпийскай оонньуулар кыттыылаахтарыттан  Иван Гуйдяттан 4:0 ахсаанынан чорбойдо. Итинэн кини ааспыт сыллааҕы титулун хатылаата.

Билигин саха тустуутун иитиллээччитэ ахсынньы ортотугар Сербияҕа ыытыллыахтаах аан дойду чемпионатыгар кыттааччылар ахсааннарыгар киириэн сөп. Бу күрэхтэһиини UWW (Сомоҕолоспут тустуу эйгэтэ) тэрийэр былааннаах.

Охлопков өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник биллибит кыыллыы өлөрүүгэ кыттыгастаах диэн уорбаланар. Билэр киһитэ Айсен Конобулов 19-таах бииргэ олорбут кыыһын Алена Ананьеваны сэймэктээһиҥҥэ туоһу быһыытынан холуобунай дьыалаҕа эриллэ сылдьыбыта. Сүтүктээхтэр уонна уопсастыбаннас итиннэ сууттар, сокуон тэрилтэлэриттэн  сөптөөх быһаарыныы ылалларыгар ирдииллэр.