Ульяна Корякина: «Сахам тылын саамай сүмэтин олоҥхоҕо көрөбүн»

Емельян Ярославскай аатынан Дьокуускайдааҕы кыраайы үөрэтэр түмэл алгыс балаҕаныгар Прокопий Прокопьевич Ядрихинскай-Бэдьээлэ “Дьырыбына Дьырылыатта Кыыс Бухатыыр” олоҥхотун оллоонноон олорон толорон истээччилэри мунньар эдэркээн кыыс кимий?

– Ульяна, «Киин куорат» ааҕааччыларыгар бэйэҥ тускунан билиһиннэр эрэ.

– Мин Чурапчы улууһугар Хоптоҕоҕо күн сирин көрбүтүм, улааппытым. Билигин Дьокуускайдааҕы М.Н. Жирков аатынан музыка коллеһын төрүт култуура салаатын үһүс кууруһугар үөрэнэбин.

– Олоҥхону толоруу курдук уустук жанрга бастакы холонуугун өйдүүгүн дуо?

– Киһи бастакы хардыылара дьиэтин иһиттэн саҕаланарын курдук, мин олоҥхоҕо интэриэһим эмиэ төрөөбүт дьиэм эркиниттэн саҕаламмыта.

Олоҥхо хоһоонун хайдах ааҕарбар ийэм, оттон ырыатын-тойугун аҕам үөрэппиттэрэ. Ол, арааһа, икки-үс саастаахпар аан бастаан сыанаҕа тахсыыбын кытта сибээстээҕэ буолуо. Дьонум кэпсииллэринэн, Чурапчы Дириҥэр «Олоҥхо дойдутун оҕотобун» диэн күрэххэ бастакы сүрэхтэниибин ааспыт үһүбүн. Оттон өйдөөн хаалбыт түгэмминэн, кыракый эрдэхпинэ аҕам куораттан «Модун Эр Соҕотох» олоҥхо раскраскатын таһаарбыта буолуо. Арыый улаатыыбар убайым Миитээ ити раскраскам аны дьиҥнээх, халыҥ айымньытын аҕалбыта. Онон бу биир олоҥхоттон саҕалаан, оҕо сааспар саҕыллыбыт дьарыкпын – олоҥхоҕо тардыһыыбын билиҥҥэ диэри тута сылдьабын. Манан дьарыктаммытым 18 сыл буолбут эбит.

– Букатын быыкаа сааскыттан сэргии улааппытыҥ дьикти эбит. Бука төрүккүн кытта сибээстээҕэ буолуо дуу?

– Аҕам ийэтэ Анастасия Егоровна Корякина, норуокка биллэринэн Сылгыһыт Настаа, бэйэтин кэмигэр кэрэ кэпсээннэринэн, тута хоһуйан ыллыырынан-туойарынан биллэр эбит. Эбэм ол дьоҕурун миэхэ иҥэрбит диэн ылынабын.

– Өбүгэттэн утум баар да буоллаҕына, ону бүөбэйдээн сайыннарар эрэ түгэҥҥэ түмүктээх буолар диэҥҥэ сөбүлэһиэҥ этэ дуу, Ульяна?

– Оннук ээ. Көрдөххө үгүс талааннаах даҕаны ыччат, бэйэлэригэр баары суолталаабакка, болҕомтоҕо ылбакка, сайыннарбакка хааллараллара баар суол. Мин ийэм Надежда Афанасьевна, аҕам Михаил Иванович бастаан сахпыт кыымнарын умулуннарбакка, салгыы оҕо саадыгар дьарыктаабыт киһим – Диана Васильевна Посельская. Онтон оскуолаҕа алын кылаастан Мария Петровна Божедонова ылан, “Дьырыбына Дьырылыаттаны”  саҕалаабыппыт. Билигин Элла Кулагиновна Соколоваҕа уһуйуллабын.

– Олоҥхоҕун саха телевидениетыгар истибит дьон баар буолуохтаах. Уонна оттон бу Дьокуускай куоракка бэйэҥ олоҥхо киэһэлэрин  тэрийэриҥ наһаа үчүгэй дии. Бу бырайыактаргар тохтоон ааһыах эрэ.

– «Саха» көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа эдэр ыччакка туһаайан ыытар “Олоҥхо-батл”  бырайыагар быйыл кыттыбытым. Манна кыттааччылар бастаан онуо буолан саҕалаабыппыт. Маннык бырайыактар сүрдээх көмөлөөхтөр дии саныыбын.

Онтон олоҥхо киэһэтин Дьокуускай куорат Ярославскай аатынан түмэлин балаҕаныгар оҥорбутум. Олоҥхону толоруу кэмигэр киһи турукка киирэр. Истээччи толорооччуну кытта олоҥхо дьайыытын барытын хараҕар ойуулаан көрөр турукка киириитин олоҥхо үрдүкү чыпчаала дии саныыбын.

Саха тылын баайа, сүмэтэ барыта олоҥхоҕо баар. Олоҥхолуур ыччат баарбыт тухары, саха тыла сүтүө суоҕа. Уонна оннугу салгыыр кэнэҕэски ыччаттарга  тириэрдэбит.

Бу дьарыгым таһынан этно-ырыа жанрынан ыллыыбын. Бу хайысхаҕа оҕо эрдэхпиттэн бастакы уһуйааччым Марианна Тимофеевна Макарова. Кини матыыбыгар уонна Айыл тылларыгар «Ойдуо» диэн ырыабын киэҥ эйгэҕэ таһаардым. Бу ырыа фольклорбутун, олоҥхобутун өрө тутуохха диэн ис  хоһоонноох.

– Эдэр киһи диэтэххэ олус киэҥник, дириҥник толкуйдаан олоххор хардыыларгын оҥороргун бэлиэтии көрдүм. Бу туһунан кэпсиэҥ дуу.

– Оскуолаҕа үөрэнэ сырыттахпына аҕам эбэбиттэн тэтэрээт хаалбытын туһунан кэпсээбитин олус сэргии истибитим. Уонна ол истиэхпиттэн, биэс сыл көрдөөммүн, быйыл дьэ булан ыллым, аахтым уонна олус долгуйдум, үөрдүм. 

Эбэм барахсан бу биһиэхэ, оҕолорум, сиэннэрим аахтыннар диэн, хааллардаҕа дии. Ону өбүгэм илдьитин курдук ылынаммын, атын тэтэрээттэрин эмиэ музейтан булан ааҕар былааннаахпын. Уонна хоһооннорун ырыа гынан таһаарар баҕа санааҕа куустардым. Уһуйааччым Марианна Тимофеевна курдук ырыа матыыбын айарга холонуом дии санаатым.  Үйэттэн үйэҕэ эбэм аата ааттаныаҕар үлэлэһиэхтээх эбиппин диэн санаа кэллэ. Онон оҕо сылдьан истибиппин умнубакка, өйбүттэн, сүрэхпиттэн араарбакка, ис дууһабыттан баҕарбытым мээнэҕэ буолбатаҕын өйдүүбүн.

– Ульяна, сэргэх кэпсээниҥ иһин эйиэхэ махтанабыт. Ульяна Корякина аатын олоҥхоҕо, сахалыы ырыаҕа-тойукка элбэхтик истиэхпит диэн эрэнэбит. Ситиһиилэри!