Тарскайга чурапчылар өрөгөй кыайыылара!

Н.Н. Тарскай аатынан көҥүл тустууга Саха Өрөспүүбүлүкэтин 66-с биирдиилээн уонна хамаанданан бастыыр иһин чемпионата Чурапчыга олохтоохтор үрдүк үөрүүлэригэр кыайыынан түмүктэннэ. А.И. Федотов аатынан спорт уораҕайыгар 23 хамаанданан 180 бөҕөс икки көбүөрүнэн хапсыһыыларын тохсунньу 6-7 күннэригэр тустууга ыалдьааччылар толору мустан астына-дуоһуйа көрдүлэр. Чемпионат Саха сиригэр физкультурнай хамсааһын тэриллибитэ 100 уонна ССРС, РСФСР, Саха АССР үтүөлээх тренерэ, Саха АССР үтүөлээх учуутала Дмитрий Петрович Коркин төрөөбүтэ 95, физкультура уонна спорт төлөннөөх салайааччыта, тэрийээччитэ Афанасий Кирикович Софронов төрөөбүтэ 90 сылларыгар ананнылар.

Чемпионат үөрүүлээх быһыыга-майгыга аһыллыытыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй култуураҕа уонна спорка миниистирин солбуйааччы Гаврил Мохначевскай, Чурапчы улууһун баһылыга, тустуу федерациятын бэрэссэдээтэлэ Степан Саргыдаев, Үтүө дьулуур оонньууларын кыайыылааҕа, ССРС спордун үтүөлээх маастара Василий Гоголев, Арассыыйа спортивнай тустууга федерациятын эппиэттээх үлэһитэ, спорт үтүөлээх маастара Петр Юмшанов, улуустар баһылыктара – Сунтаартан Анатолий Григорьев, Мэҥэ Хаҥаластан Дмитрий Тихонов, Уус Алдантан Алексей Федотов, Амматтан Степан Кузьмин, Тааттаттан Михаил Соров, Томпоттон баһылыгы солбуйааччы Яков Степанов, чемпионат сүрүн судьуйата Николай Николаев эҕэрдэлээтилэр.

Гаврил Мохначевскай Тарскай чемпионата өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандатын састаабын, бастыҥнары көрүү быһыытынан суолтатын, үүммүт сылга физкультурнай хамсааһын 100 сылыгар анаммыт дьаһаллары бэлиэтээтэ, итиэннэ “Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй култуураҕа уонна спорка туйгуна” үрдүк аат дастабырыанньаларын уонна түөскэ анньыллар бэлиэлэри Чурапчытааҕы оҕо спортивнай оскуолатын дириэктэрэ Александр Неустроевка, улуу тренер Коркин иитиллээччитигэр, Махтал суруктары улуус баһылыга Степан Саргыдаевка, ССРС тыатын сирин ыччаттарын, РСФСР уонна ССРС Кубогын призера Афанасий Захаровка туттарда.

Чурапчы улууһун баһылыга Степан Саргыдаев улуу тренер Д.П. Коркин ыйбыт суолунан баран иһэллэрин, улуус бары нэһилиэктэригэр тустуу секциялара үлэлииллэрин бэлиэтээтэ уонна Д.П. Коркин иитиллээччилэрэ, оҕолорго РСФСР, ССРС чөмпүйүөнэ, хастыы да төгүллээх үрүҥ көмүс призера Семен Морфуновка, оҕолорго РСФСР чөмпүйүөнэ, ССРС Сэбилэниилээх Күүстэрин үрүҥ көмүс призера Гаврил Макаровка, үтүөлээх тренердэр Иннокентий Посельскайга улуус Бочуоттаах бэтэрээннэрин бэлиэлэрин, улуус сүрүн тренерэ Альберт Макаровка, улуус оҕолорун сүрүн тренерэ Юрий Афанасьевка физическэй култуура уонна спорт сайдыыларыгар ыытар көхтөөх үлэлэрин иһин түөскэ кэтиллэр анал бэлиэлэри туттарда.

Икки күн устата икки көбүөрүнэн бэрт кытаанах бырахсыылардаах, хардарыта хабырыйсыылардаах сэргэх тустуулар буоллулар. Ыһыы-хаһыы өрө ньиргийэн олордо. Сүрэх үөрдэ, сүргэ көтөҕүлүннэ! Уйулҕа уһугунна! Бөҕөстөр хамаандаларын туһугар ох курдук оҥостон кэлбиттэрэ харахха быраҕылынна. Күүстээх күүстээҕи үтүрүйдэ, бэрт бэрди сабырыйда. Хотон иһэн хотторуу хомолтото, баһыйтаран иһэн кыайыы үөрүүтэ, соһуччу түмүктэр – бу буоллаҕа тэгил сиртэн тэҥнээхтэр, хол сиртэн холоонноохтор түрбүөннээх түһүлгэлэрэ диэн! Дьолуо-талаан арылынна, халбас-харата хамсаныы быһаарда. Бастыҥнар албан ааттаннылар, суон сурахтаннылар!

Бастыҥнар

57 кг – Петр Копылов (Мэҥэ Хаҥалас) Айаал Белолюбскайы (Дьокуускай) 3:1 баһыйда,  

3 миэстэ – Лев Павлов (Сунтаар), Харысхал Григорьев (Сунтаар);

61 кг – Дьулустан Федотов (Чурапчы) Федор Постниковы (Таатта) 3:2 хотто,

3 миэстэ – Айсиэн Винокуров (Мэҥэ Хаҥалас), Яков Павлов (Томпо);

65 кг – Эдуард Григорьев (Чурапчы) Николай Охлопковы (Сунтаар) ыраастык кыайда,

3 миэстэ – Игорь Матвеев (Нам), Александр Болуров (Сунтаар);

70 кг – Олег Фомин (Чурапчы) Николай Захаровы (Чурапчы) 12:2 сабырыйда,

3 миэстэ – Дьулусхан Тотонов (Сунтаар), Николай Баарт (Дьокуускай);

74 кг – Константин Капрынов (Чурапчы) Владимир Бояновскайы (Чурапчы) 8:4 хотто,

3 миэстэ – Николай Сивцев (Мэҥэ Хаҥалас), Алексей Данилов (Мииринэй);

79 кг – Станислав Свинобоев (Мэҥэ Хаҥалас) Стив Попову (Чурапчы) 10:0 кыайда,

3 миэстэ – Василий Кириллин (Мэҥэ Хаҥалас), Тимур Николаев (Үөһээ Бүлүү);

86 кг – Константин Власов (Мэҥэ Хаҥалас) Денис Максимовы (Сунтаар) 7:0 баһыйда,

3 миэстэ – Револий Самсонов (Сунтаар), Николай Борисов (Уус Алдан);

92 кг – Софрон Софронов (Мэҥэ Хаҥалас) Евгений Ароновы (Мииринэй) 9:0 хотто,

3 миэстэ – Айсен Копырин (Уус Алдан), Владимир Данилов (Сунтаар);

97 кг – Никита Софронов (Чурапчы) Ньургун Сергини (Мииринэй) ыраастык кыайда,

3 миэстэ – Петр Тимофеев (Хаҥалас), Максим Толмачев (Дьокуускай);

125 кг – Никита Хабаров (Дьокуускай) Андрей Ароновы (Мииринэй) 5:1 баһыйда,

3м Даниил Иванов (Хаҥалас), Эдуард Максимов (Горнай).

Чөмпүйүөннэр өйдөбүнньүк мэтээллэри, дипломнары сэргэ – 25, иккис-үһүс миэстэлээхтэр 15-10 тыһ.солк. наҕараадаланнылар. Тустууга сүгүрүйээччилэр Никита Софроновка 60 тыһ.солк. туттардылар.

Чөмпүйүөннэр тус санаалара:

Эдуард Григорьев: “Үчүгэй күрэхтэһии буолан ааста. Ким бэлэмнээх, ол кыайыыны ситистэ. Миэхэ истиэнэбит көмөлөстө. “Тарскайга» үһүспүн бастаатым. Аны алтата-сэттэтэ бастаабыт киһи. Бу сотору Франция, Хорватия көбүөрдэригэр кыттыахтаахпын”.

Станислав Свинобоев: “Тыҥааһыннаах күрэхтэһии буолла. Тимур Николаев курдук күүстээх бөҕөстүүн тэҥҥэ киирсэр буоллум диэн үөрэбин, урут хотторор этим. Сочига уонна Дагестаҥҥа сбордаммыппыт. Умахановскайга хотторбутум. Дойдубар Саҥа дьыллаабытым, дьарыктанным. Турукпун тута сылдьабын. Кавказтар күүстээх өрүттэрэ – профессиональнай таһымҥа дьарыктаналлара уонна хамнастаахтара. Билигин Алдаҥҥа сборга барабын. Тохсунньу 24 күнүгэр Красноярскайга “Ярыгиҥҥа” көтөбүт. Арассыыйаҕа баар утарсааччыларбын кытта тутуһан көрбүтүм. Тустуохха сөп. Эбиллэн иһэбин, сылайбаппын. Тиэхиньикэбин тупсарыахпын наада, бэйэҕэ эрэли күүһүрдэр, албастан куотар гына тустар соруктаахпын”.

Костантин Власов: “Тарскайга» алтата бастаатым – 70 кг, 74 кг, 86 кг кыайыылары ситиспиппиттэн үөрэбин. 15-кэ тиийэ бастаабыт тустууктар бааллар эбит.  Уолаттар үчүгэйдэр. Бэйэм тустуубунан туһуннум – ыган, хамсатан. Тренердэрбэр Николай Прокопьевич Сивцевкэ, Данил Романович Неустроевка, дьоммор, аҕабар махтанабын. Билиҥҥитэ ханна күрэхтэһэрим биллибэт. Көтүппэккэ дьарыктанабын. Дойдубар Тумулга тренердиибин”.

Никита Софронов: “Бэйэбэр эрэллээх этим. Максим Толмачев, Ньургун Сергин курдук улахан тустууктары кыайталааммын үөрдүм. Бу иннинэ хотторор этим. Аҕыйах хонуктааҕыта Красноярскайга Миндиашвили турнирыгар бастаабытым. Эбиллии баар курдук. Манна дьон ыһыыта-хаһыыта улаханнык көмөлөстө, күүспэр күүс эптэ. Кыһаллан дьарыктаммытым. Былырыын эчэйии ыламмын тустубатаҕым. Быйыл дьиэбэр-уоппар туох баарбынан туһуннум. Тренердэрбэр Альберт Гаврильевич Макаровка уонна Егор Николаевич Старостиҥҥа, аҕалаах ийэбэр махтанабын. «Ярыгиҥҥа” путевка ыллым. Алдаҥҥа сборга барабын”.

Түмүккэ

Хамаанданан түмүккэ Чурапчы бастаата, Мэҥэ Хаҥалас – иккис, Сунтаар үһүс миэстэлэннилэр. Итинтэн салгыы Дьокуускай, Уус Алдан, Үөһээ Бүлүү, Амма, Нам, Хаҥалас, Мииринэй уон иһигэр киирдилэр.

Бастыҥнар бу ый бүтүүтэ Иван Ярыгин турнирыгар кыттыахтара.

Үгэс салҕанар

Д.П. Коркин биир киэн туттар иитиллээччитэ, оҕолорго ССРС уонна РСФСР чөмпүйүөнэ, ССРС спордун маастара, Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй култуураҕа уонна спорка үтүөлээх үлэһитэ Семен Семенович Морфунов Н.Н. Тарскай чемпионаттарын туһунан санаатын үллэһиннэ:

– Саха сирин саамай улахан тустууга күрэхтэһиитигэр мин олох оҕо сааспыттан тустубутум. Коркин оскуолатыгар үөрэнэ сылдьаммын 1968 с. Чурапчыга ыытыллыбыт Тарскай чемпионатыгар үс иһигэр киирбэтэҕим гынан баран, наадалаах очколары биэрэммин, Чурапчы хамаандата бастыырыгар төһүү буолбутум. Биһиги оччотооҕу хамаандабытыгар Гаврил Дмитриев, Петр Платонов, Илларион Федосеев, Константин Капрянов, Вячеслав Карпов, Сергей Лыткин, Роман Неустроев, Иван Захаров, Алексей Пахомов, Афанасий Матвеев, Петр Калачев, Петр Шестаков, Сидор Попов, Игорь Кудрявцев, Виктор Михайлов кыайыылары ситиспиттэрэ, миэстэлэспиттэрэ. Ити кэмнэргэ Николай Захаров-Сахаачча, Владимир Андросов тахсыылаахтык тусталлара. 1970 с. Дьокуускайга буолбут Тарскай бирииһигэр иккис миэстэ буолбутум. 1971-1972 сс. икки төгүллээх чөмпүйүөн аатын ылбытым. Оройуоннар бары хамаанда туруораннар сүрдээх тыҥааһыннаах киирсиилэр буолаллара. Биэс сыллааҕыта Чурапчыга Тарскай 59-с чемпионата ааспыт, онно улуус тренердэрэ күүскэ үлэлээннэр, хамаанда бастаабыта. Ол кэнниттэн Чурапчы иккис-үһүс миэстэлэргэ тахсыталаабыта. Инникитин эрэли саҕар эдэр тустууктар тахсыталаатылар”.

Үтүө үгэс салҕанар!