09.09.2023 | 12:00

Сэргэлээх олоҕо сэргэх, уопсайга усулуобуйа үчүгэй!

Үөрэх дьыла саҕаланан, устудьуон аймах мустан, Сэргэлээх биир кэм сэргэхсийэ түстэ. Эдэр саас умнуллубат кэрэ кэмнэрэ уопсай олоҕун кытта быһаччы ситимнээх. Билиҥҥи устудьуоннар олорор, үөрэнэр усулуобуйалара хайдаҕый?
Сэргэлээх олоҕо сэргэх, уопсайга усулуобуйа үчүгэй!
Ааптар: Уйгулаана БОЧОНИНА
Бөлөххө киир

9-с №-дээх уопсайга М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Арассыыйа Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна култуураларын институтун устудьуоннара олороллор. Артем Лукин “Ыччаты кытта үлэни тэрийии” идэҕэ 3-с кууруска үөрэнэр, оттон Юрий  Иванов – саха-английскай салаа 2-с кууруһун устудьуона. Уолаттар олорор сирдэрин үөрэ-көтө көрдөрдүлэр.

Уопсайга киириэх иннинэ хас биирдии устудьуон медосмотр ааһар.

– Доруобуйабытын көрүнэ сылдьыахтаахпыт. Уопсайга олорор буоллаххына, атын дьон иннигэр эмиэ эппиэтинэс сүгэҕин. Тоҕо диэтэххэ, биир киһи ыарыйдаҕына, бары сутуллуохпутун сөп”, – дииллэр Артемнаах Юра.

– Уопсайбыт аҕыс этээстээх, икки лифтээх. Этээс аайы түөрт куукуна баар. Хостор блокка арахсаллар, биир блокка – алта хос, оттон биир хоско үс эбэтэр икки киһи олорор. Икки ааҕар саалалаахпыт, манна оҕолор дьиэҕэ үлэлэрин толороллор. Билигин үгүс устудьуон уопсайга киирэ илик, ол иһин манна тураллар, — диэтилэр улахан хос иһигэр кыстаммыт матараастары көрдөрө-көрдөрө.

Бастакы этээскэ таҥас суунар сир, вахта уонна иһэр уу автомата баар. Таҥаһы сууйар үс массыыналаахтар. Арай, уопсайга туох эмит алдьанар түгэнигэр, устудьуоннар сантехникка, электриккэ, столярга сайаапка биэрэллэр.  Оччоҕуна тустаах исписэлиистэр боппуруоһу суһаллык быһаарарга кыһаллаллар, төһө кыалларынан түргэнник кэлэн, өрөмүөннээн биэрэллэр.

Куукуна аайы холодильник, ларь, микроволновка уонна плита турар. Ону оҕолор хас бэнидиэнньик уонна чэппиэр аайы сууйаллар-сотоллор. “Хайдах дьаһанан аһыыгыт?” диэн ыйытыыга Юра: “Дьонум миэхэ эт ыытааччылар, ас астанарбын улаханнык ыарырҕаппаппын. Сүрүнэ –  ас астыыр, аһыыр иһитиҥ баар буолуохтаах”, – диэн хоруйдаата. Оттон Артем: “Мин үксүн киэһэ астанабын. Холобур, күнүс бириэмэ ыгым буоллаҕына, чугас кафеҕа удамыр сыанаҕа аһыыбын".

“Арай ыксал буоллаҕына түргэнник буһар ас, Доширак быыһааччы. Оннуга суох сылдьабыт диир кыахпыт суох”, — диэн уолаттар билинэллэр.

Устудьуон уолаттар иллэҥ кэмнэригэр хосторугар олорон кэпсэтэллэр, гитаралыыллар, дьиэҕэ үлэлэрин ааҕаллар. “Дьиҥэр, киһи аралдьыйара элбэх. Онтон саамай ордорорбут – абааһылаах түгэннэри кэпсэтии”.

Уопсайга олорооччуларга устудьуоннар сэбиэттэрэ араас тэрээһиннэри ыытар. Холобур, гитара киэһэлэрэ ыччат киэҥ сэҥээриитин ылар эбит. Онно ыллыыр дьоҕурдаах оҕолор кытталлар.

– Кинилэр ырыаларын истэн дуоһуйабыт, бииргэ олорон билсэбит, сэһэргэһэбит. Уопсайынан, элбэх тэрээһин ыытыллар: киинэ көрдөрүүтэ, ас-шоу,  араас кэнсиэр. Хас уопсай аайы устудьуоннары түмэр уонна сайыннарар итинник сэбиэт үлэлиир. Бастакы куурус устудьуоннара онно киирэн, билсиһии түһүмэҕин чэпчэкитик ааһаллар. Ыччат сайдар суолун бэйэтэ талар: уопсай устудьуоннарын сэбиэтигэр, устудьуоннар этэрээттэригэр, профсойууска, – диэн сэһэргээтилэр уолаттар.

Уопсайга олорор усулуобуйа төһө табыгастааҕый, туох ыарахаттары көрсөҕүтүй?

– Манна элбэх доҕордоох буоллаххына, туох баар ыарахаттары этэҥҥэ ааһаҕын. Оттон Студгородокка олорор бары өттүнэн табыгастаах — үөрэнэр сирбит, маҕаһыыннар, уопсай дьиэлэр чугас-чугас тураллар. Кыһын тымныыга ыраах бара сатаабаккын.

“Үөрэх бастакы күннэрэ хайдах аастылар?” диэн ыйытыыбар Юра: “Үөрэхпит олус үчүгэйдик саҕаланна. Бастакы куурустар харахтара уоттааҕын көрөн, бэйэм да үөрдүм. Тоҕо диэтэххэ мин ити кэми эмиэ ааспытым, быйыл этэҥҥэ иккис кууруска киирдэҕим дии”,— диэн санаатын үллэһиннэ.

“Үөрэх бастакы күнэ хаһан баҕарар ордук долгутуулаах. Оҕолор кэлэн, бары мустан үөрдүбүт-көттүбүт. “Үөрэх баар – бараммат баай” диэн маны эттэхтэрэ. Саҥа үөрэх сылыттан ситиһиилэри, саҥа билсиһиилэри кэтэһэбин”, — диэтэ Артем.

Устудьуон уолаттарга үөрэхтэригэр үрдүк чыпчааллары, эрэллээх доҕоттору баҕара хаалабыт.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Ылланарга айыллыбыт олох
Дьон | 11.10.2024 | 12:00
Ылланарга айыллыбыт олох
Хаһааҥҥытааҕар даҕаны ардахтаах күһүн буолла. Уһун ардахтарга өйбөр куруутун “Тохтообокко ардах түһэр, Түннүкпэр таммаҕы ыһар...” ырыа тыллара ытыллар.   Биһиги көлүөнэ оҕолор үрдүкү кылаастартан саҕалаан “Ардахха санаа” ырыаны истэ улааппыппыт. Оччолорго, биллэн турар, ким тыла, ким матыыба буоларын улаханнык билэ да сатаабат этибит. Ырыа баар да баар. Киһи олоҕун кэрдиис кэмнэринэн...
Киин куоракка саҥа сквер тутуллуон сөп
Дьон | 05.10.2024 | 14:00
Киин куоракка саҥа сквер тутуллуон сөп
2022 сыл кулун тутар 8 күнэ биһиэхэ ыар сүтүк күнэ этэ, ыраас халлааҥҥа этиҥ эппитинии аймаабыта: ыарахан ыарыы дьүөгэбит Ирина Елизарова сырдык тыынын ылан барбыта.   Чугас киhиҥ, дьүөгэҥ, доҕоруҥ суох буоллаҕына, биллэн турар, бастакынан үйэтитии туhунан санаалар киирэллэр эбит. Кини биллэр, бэйэтэ ааттаах-суоллаах, историялаах, сүгүрүйээччилэрдээх, истээччилэрдээх буоллаҕына, атыннык толкуйдуу да...
Борис Борисов: «Пушкиҥҥа сүгүрүйүүм — “Евгений Онегины”  нойосуус билиим»
Дьон | 10.10.2024 | 10:00
Борис Борисов: «Пушкиҥҥа сүгүрүйүүм — “Евгений Онегины” нойосуус билиим»
Саха киһитэ тыйаатыры, артыыстары олус ытыгылаан  ылынар ураты көрөөччү. Ол оруоллары ураннык толорор артыыстартан сүдү тутулуктааҕын саарбахтаабаппын. Оннук биир үтүө киһи, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа, Щепкин аатынан Үрдүкү театральнай училище “көмүс выпускнига” Борис Иванович Борисовы кытта өрөгөйдөөх 75 сааһынан сэһэргэстибит.   – Артыыс буолар баҕа санаа оҕо эрдэххиттэн баара дуу? –...
Кинини саха быһаҕа быыһаабыта
Дьон | 11.10.2024 | 10:00
Кинини саха быһаҕа быыһаабыта
Кинилэр – биһиги дьоруойдарбыт, кинилэр – өлөллөрүн кэрэйбэккэ эйэлээх олох туһугар охсуһаллар, бааһырбыт доҕотторун өстөөх уотун аннынан быыһыыллар, бука бары быраат, убай диэн ыҥырсаллар.   Бу анал байыаннай дьайыы бүттэҕинэ, элбэх кэпсэниэ, элбэх кистэлэҥ арыллыа, ким эрэ ол саҕана кимиэхэ да эппэтэх санаатын дьэ этиэ турдаҕа. Сорох ардыгар киһи дьиибэргиир, итэҕэйиэ...