Роман Алексеев: «Эдуард Рудых куолаһынан уһуктар этим...»

Ыам ыйын 7 күнэ - Араадьыйа уонна сибээс күнэ. Араадьыйаны истибэт киһи диэн суоҕа буолуо. Төһө даҕаны олохпутугар аныгы ситимнэр кимэн киирбиттэрин иһин, сахалыы тылынан кэпсиир, сэһэргиир эйгэ билигин даҕаны суолтатын сүтэрэ илик. Урут «Куйаар Дуораана», «Киин» диэн бэрт сэргэх араадьыйа долгуннара бааллара.  Ол саҕана эрэллээх истээччилэр “саҥарар дьааһыгы” кууһан баран олорор буолаллара.

Бүгүҥҥү сэһэргэһээччим – өрөспүүбүлүкэҕэ Амор диэн аатынан  киэҥник биллибит араадьыйа ыытааччыта, ырыаһыт, тамада, «Үрдэл» ырыа куонкуруһун кыттааччыта Роман Алексеев.

Кини 1990 сыллаахха Үөһээ Бүлүү улууһугар күн сирин көрбүтэ. Бииргэ төрөөбүт үс уолтан ортолоро. 2000 сыллаахха Үөһээ Бүлүүттэн куоракка көһөн кэлбиттэрэ. Роман оскуолатын Сайсарыга баар 14 №-дээх оскуоланы ситиһиилээхтик бүтэрбитэ.

Уолчаан оҕо эрдэҕиттэн араадьыйаҕа үлэлиэн баҕарара. «Улааттахпына диктор буолуом” диэн сыал-сорук туруоруммута. Доҕотторо, аймахтара араас көрсүһүүлэргэ, тэрээһиннэргэ бэрт лоҥкуначчы саҥарар-иҥэрэр уолу ырыаһыт, ыытааччы уонна диктор быһыытынан ылыналлара. Оҕолуу ыра санаатын улаатыар диэри иитиэхтии сылдьыбыта.

ЭРЭЛЛЭЭХ ИСТЭЭЧЧИ

— Оҕо эрдэхпиттэн дьиэбитигэр куруук “Саха араадьыйата” иһиллэрэ. Ордук Эдуард Рудых куолаһын сэҥээрэрим. Этэргэ дылы, кини куолаһынан утуйар, уһуктар, аһыыр этим. Түгэн көһүннэҕинэ, кинини кытта алтыһыахпын баҕарарым. Куоракка көһөн кэлэн баран, тыа оҕото араадьыйаны сүрдээҕин истэр этим. «Киин” араадьыйа, “Куйаар Дуораана”, “Сахалыы Виктория” эрэллээх истээччилэрэ буолбутум.

Арай биирдэ, 2008 сыллаахха күһүөрү “Сахалыы Викторияҕа” ыытааччыга наадыйабыт диэн кастинг биллэрбиттэрэ. Уһата-кэҥэтэ барбакка, бэйэбин холонорго сананным. Долгуйан, биир табаарыспын доҕор гынан илдьэ бардым. Иккиэн тиийбиппит. Тиэкис биэрбиттэрин тылбаастаатым, саҥабын диктофоҥҥа уһуллулар, биллэрии, киирии тылбын ааҕан иһитиннэрдим. Ити турдахпына, доҕор гынан илдьэ кэлбит табаарыспын эмиэ саҥардан, кэпсэтиннэрэн көрдүлэр. Киниэхэ эмиэ сорудахтары толортордулар. Онтон «Эрийиэхпит” диэтилэр уонна аан диэки атаардылар..

Күн-дьыл ааспыт, ол тухары араадьыйаттан ким да эрийбэтэх. Саҥалаах-иҥэлээх, хоп курдук оҥостон барбыт уол ыксаан барбыт.

— Биир үтүө киэһэ араадьыйаны холбоотум, арай доҕор буола барсыбыт атаһым аһаҕас эпииргэ саҥара олорор эбит.

— Тыый!

— Оннук гыммыттара эмиэ да үчүгэй. Тоҕо диэтэххэ, кини үлэлиир кэмигэр ыытааччы тугу саҥарарын, кэпсиирин эт кулгаахпынан туораттан истэрим. Оннук сылдьан элбэҕи билбитим. Аныгыскы сырыыга ыҥырдахтарына, бэлэм, этэргэ дылы, уопуттаах тиийэр буоллаҕым. Инньэ гынан табаарыһым эрдэ киирэн, миэхэ суол оҥорон турардаах.

— Саха ньоҕой. Иккистээн бардыҥ ини?

— Эһиилги сылыгар эмиэ кастинг буолла. “Эмиэ эн кэллиҥ дуо?” – диэбиттэрэ. Ылбатахтара. Онтон эһиилигэр үһүстээн эмиэ маанымсыйан, ырбаахы кэтэн, таҥнан-саптан,  күлүмүрдүүр түүпүлэбин кэтэн, баарбын-суохпун иилинэн тиийбитим. Хата, онно сайын буолан, үлэһит аҕыйах, бары уоппускаҕа барбыт этилэр. Ити 2011 сыллаахха үлэҕэ ылбыттара. Ол күнтэн ыла 2019 с. диэри “Сахалыы Викторияҕа” ситиһиилээхтик үлэлээн, музыкальнай эрэдээктэргэ тиийэ үрдээбитим.

— Онтон тоҕо бардыҥ?

— Ити сыл Николай Гаврильевич Бястинов “Тэтим” араадьыйа дириэктэринэн анаммыта. Миигин мэлдьи истэр буолан, “Тэтим” араадьыйаҕа ыҥырбыта.

Оҕо сылдьан ытыктыыр, сүгүрүйэр киһим Эдуард Рудыхтыын бу кэмҥэ, биир кэбиниэккэ олорон үлэлиирбиттэн, киниттэн сүбэ-ама ыларбыттан олуһун диэн дьоллоно, астына сылдьабын.

АМОР

— Эйигин үксүн истээччилэр, көрөөччүлэр Амор диэн аатынан билэллэр дии.  Псевдонимҥын тоҕо туһаммат буоллуҥ?

— Оҕо сырыттахпына биир чугас табаарыспын кытта бэйэбит икки ардыбытыгар хос ааттаах этибит. Кини Рома диэн тиэрэ тутан баран, Амор  диэн ааттаабыта. Онтон ыла бу аат иҥэн хаалбыта.

30 сааспын туолан баран, хайа муҥун, улаатар кэм кэллэ, эпииргэ хаһааҥҥа диэри “Эфиргэ Амор баарбын” дии олоруохпунуй дии санаабытым. Араадьыйаҕа, тэлэбиидэнньэҕэ Роман Алексеев диэн ааппынан тахсар буолбутум.

Роман Алексеев быйыл араадьыйа эйгэтигэр үлэлээбитэ лоп курдук онус сыла буолла.

КУОЛАС СОНООН, ТЫЫН КЭҤЭЭН

— Бэйэҕин кэтээн көрдөххүнэ, төһө уопутурдуҥ, тубустуҥ дуо?

— Сөбүлэһэбин! Киһи уопутурар бөҕө буоллаҕа дии! Араас эйгэни барытын истэ-көрө сылдьаҕын, элбэххэ үөрэнэҕин. Сонуннары, өрөспүүбүлүкэҕэ туох уларыйыы-тэлэрийии, хамсааһын буола турарын тута билэ олороҕун. Үрдүк сололоох тойоттору, салайааччылары кытта  олордон кэбистэхтэринэ, биир тылы булан кэпсэтэр киһи буолуохтааххын. Этэргэ дылы, куолас даҕаны сыллата оннун булан иһэр. Бу сыллары эргитэн көрдөххө, урут быдан атын этэ. Билигин куолаһым сонообут.

— Маҥнай куруук түүннэри саҥарар буоларыҥ. Мин эйигин түүннэри истэрбин өйдүүбүн. Түүн 12 чаас кэннэ этэ.

— Бастаан “Сахалыы Викторияҕа” киирэн баран, үксүн түүннэри үлэлиирим. Ол саҕана ол-бу социальнай ситимнэр суохтара. Инстаграм, бассаап диэн суох. Ол иһин түүннэри араадьыйа истэр дьон элбэх буолааччы. Билсиһиигэ ыҥырсаллар, эҕэрдэлэр да бааллара. Түүҥҥү эпиирдэргэ дьону утуппат баҕаттан сэргэхситэҕин, саҥараҕын-иҥэрэҕин.

УМСУГУТУУЛААХ ҮЛЭ

— Ордук ханнык биэриини сэргээн ыытаҕын?

— “Эрдэһиттэр” биэриигэ үлэлиибин. Сарсыардаттан өрөспүүбүлүкэни, дьону-сэргэни уһугуннарабын, күн-дьыл туругун кэпсиибин, сонун арааһын сырдатабын. Сарсыардаттан дьону уһугуннарар, сэргэхситэр олус эппиэтинэстээх. Бу биэриини сөбүлээн ыытабын.

— “Тэтим” араадьыйаны ордук кимнээх истэллэрий?

— Биһигини ордук тыа сирин дьоно истэллэр. Араас улуустарга, нэһилиэктэргэ эрэллээх истээччилэрбит үгүстэр. Биһиги араадьыйабыт эдэриттэн эмэнигэр диэри дьону хаба сатыыр. Редакторбыт, режиссердарбыт араас үчүгэй, үйэлээх биэриилэри бэлэмнииллэр.

— “Форс-мажор” диэн тахсааччы дуо?

— Буолуон сөп. Ыалдьытыҥ кэлбэтэҕинэ, онно анаммыт бириэмэни толоруоххун наада. Бырагыраама туох эрэ буолан хааллаҕына, тыас-уус суох буолар түгэнигэр, саҥара-иҥэрэ олоруохтааххын.

— Аһаҕас биэриилэргэ сүрдээх элбэх киһи кэлэн барар. Ордук өйдөөн хаалбыт киһиҥ кимий?

— 2019 сыл. Гея Буртахова «Тэтим чааһа” биэриитигэр таҥха күннэрэ этилэр. Онно Арчы дьиэтиттэн эмчиттэр кэлбиттэрэ. Ирина Кузьминична Петрова – Тиэлиги Хотун диэн дьоҥҥо ытыктанар киһи баара. Кини Гея Буртаховаҕа быһа эпиир кэмигэр көрөөччүлэргэ-истээччилэргэ кими эрэ эмтээн көрдөрүөхпүн баҕарабын диэбит. Гея миигин көрүдүөргэ көрсөн, эпииргэ ыҥырбыта. Ол аһаҕас биэрии кэмигэр Ирина Кузьминична мин сиспин эмтээбитэ. Сиһим чахчы үчүгэй буолбута. Хомойуох иһин, билигин хааччах буолан, кинини эпииргэ ыҥыран кэпсэтэр табыллыбат, арыый дьаҥ тохтообутун кэннэ атах тэпсэн олорон өссө биирдэ кэпсэтиэм.

— Роман, булка хайдаххыный? Эр дьон бары кустуу бараары хомуна сылдьаллар, эн хайыыгын?

— Мин булка улахан сыһыаным суох. Аҕам да, эһэм да бултаабаттар этэ. Киһи сааһыран истэҕин аайы интэриэһэ кэҥээн иһэр диэн этэллэр. Баччааҥҥа диэри табаарыстарым кустуу илдьэ бара сатаатахтарына аккаастыыр этим. Быйыл эмиэ ыҥырбыттара, сааскы куска бастакыбын бараары сылдьабын.

— Хаһыат ааҕааччыларыгар баҕа санааҥ.

— Хамсык ыарыыта элбэххэ үөрэттэ дии саныыбын. Ол иһин бэйэ бэйэни харыстаһыахха, чөл туруктаах сылдьыахха, кыраттан кыыһырымыахха. Олох биирдэ бэриллэр. Олоҕу таптыахха, саҥа күҥҥэ махтаныахха.