Оскуолаҕа киирэр оҕолору дьарыкка ыҥыраллар

Дьокуускай куорат Олохтоох дьаһалтатын Уопсастыбаннай сибээскэ уонна ыччат политикатыгар управлениетын иһинэн быйыл иккис сылын олох очуругар түбэспит сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолорго уонна кинилэр дьиэ кэргэннэригэр аналлаах «Алмаас» сайыҥҥы сынньалаҥ бырагыраамата үлэлиир. 
Ол курдук, «Алмаас» олох очуругар түбэспит оҕолорго былаас уонна уопсастыба өттүттэн көмүскэл уонна көмө оҥорор аналлаах, маны сэргэ дьиэ кэргэн института бөҕө тирэхтээх буоларыгар көлөмөһөр.

«Алмаас» сайыҥҥы лааҕыр бырагыраамата

Сайын устата бырагыраама чэрчитинэн оҕолорго анал үөрэтэр, аралдьытар хайысхалаах киэҥ хабааннаах үлэ былааннаахтык ыытыллар:

— Араас хайысхалаах маастар-кылаастар;

— Юрист, психолог сүбэлэрэ;

— Социальнай педагог сүбэтэ;

— Зоопааркаҕа, оҕо пааркатыгар уонна киинэ тыйаатырдарыгар сылдьыы, туһалаах сынньалаҥ.

Аҥаардас ийэлэр уонна аҥаардас аҕалар

Дьокуускай куорат Олохтоох дьаһалтатын Уопсастыбаннай сибээскэ уонна ыччат политикатыгар управлениетын салайааччыта Андрей Михайлов:

— Маннык хабааннаах үлэ хаһааҥҥыттан ыытылларый, быйыл хаһыс сезоҥҥут саҕаланнай?

— Саастарын ситэ илик оҕолорго анаан сайыҥҥы бырагыраама былырыыҥҥыттан үлэлиир. Оттон быйыл номнуо үһүс сезоммутун саҕалаатыбыт.

— Кимнээх ордук сылдьалларый?

— Биһиги лааҕырбытыгар олох очуругар түбэспит уонна элбэх оҕолоох ыаллар оҕолоро сылдьаллар.

— Бу этэр курдук олох очуругар түбэспит, олох ыараханын билбит дэнэр оҕолор төрөппүттэрэ ордук кимнээх буолалларый?

— Сүрүннээн аҥаардас ийэлэр уонна аҥаардас аҕалар оҕолоро.

— Бырагыраамаҕыт балайда киэҥ ис хоһоонноох эбит. Сиһилии хайысхаларынан кэпсии түһэриҥ буоллар.

— Оҕолор ордук маастар-кылаастарбытын сэҥээрэллэр. Ол курдук, туой буортан араас оҥоһуктары оҥороллор, уруһуйдууллар, арыый обургу саастаахтар ас астыы үөрэнэллэр уо.д.а. Психолог трениннэрэ, бөлөҕүнэн дьарыктар ыытыллаллар. Аны туран, психолог төрөппүттэри кытта быһаччы үлэлиир, сүбэни-аманы биэрэр. Онон оҕо уонна төрөппүт икки ардыгар сыһыаҥҥа болҕомто ууруллар.

— Юрист кытта үлэлиир эбит. Кини быһаарар боппуруостарын хайысхата тугуй?

— Юрист оҕолор уонна төрөппүттэр сокуоннай интэриэстэрин көмүскүүр, дьиэ кэргэн конфликтарын туоратарга көмөлөһөр, араас ыйытыктарга сокуон өттүнэн ыйан-кэрдэн биэрэр. Ону таһынан дьон барыта сайабылыанньаны сатаан толорбот, судаарыстыбаттан бэриллэр көмө харчыга докумуоннары ханнык салаа уорганыгар ыытыахтааҕын билбэт, бу манна барытыгар юрист тирэх буолар. Олоххо араас быһыы-майгы буолар, сорох оҕо төрөппүтүн кытта айдаарсан да турар кэмнээх, онно барытыгар сокуоннай интэриэһи көмүскүүр аналлаах.

— Ол аата суукка эмиэ көмүскүүр дуо?

— Оннук, суукка эмиэ төрөппүт уонна оҕо интэриэһин көмүскүүр. 

— Бүгүҥҥү туругунан эһиги кииҥҥит иһинэн хас оҕо сылдьарый?

— Чахчы дааннайдары көрдөххө, билигин 85 оҕолоохпут, 41 дьиэ кэргэн учуокка турар.

— Оскуолаҕа бэлэмнэнии бырагыраамата үлэлиир эбит, манна кимнээҕи ылаҕыт?

— Этэн аһарбытым курдук, олох очуругар түбэспит оҕолору ылабыт, маны сэргэ элбэх оҕолоох ыаллар оҕолоро хабыллаллар. Атырдьах ыйыгар арыллар сүүмэрдээһиҥҥэ бастакы кылааска барар оҕолор кэлиэхтэрэ.

— Оҕолорун сырытыннарыан баҕарар төрөппүттэр син балайда буолуохтарын сөп. Кинилэр ханна, хайдах сибээстэһиэхтэрин сөбүй?

— Тустаах иһитиннэрии бассаабынан тарҕанар, ону тэҥэ уокуруктар дьаһалталара эмиэ үлэлэһэллэр. Учуокка турар оҕолорбутугар бэйэбит эрийэн тахсабыт. Күһүн оскуолаҕа бэлэмнэнии бырагырааматыгар суруйтарыан баҕалаах төрөппүтэр 31-90-64 нүөмэргэ эрийэн билсиэхтэрин сөп.

Иһэр-аһыыр төрөппүттээх оҕолору бэйэбит эрийэн ыҥырабыт

Нина Антонова, «Алмаас» киин психолога:

— Хаҕыс быһыыга-майгыга түбэспит оҕо уйулҕата, сайдыыта туох уратылааҕый?

— Харахха быраҕыллар хаалыы, араастаһыы суох эрээри, олох очуругар түбэспит оҕолор уйулҕалара син биир уратылаах, ол үөрэххэ, олоҕу көрүүгэ кытта сабыдыаллаах.

— Холобура, хайдах төрөппүттээх оҕолору булгуччу уйулҕа исписэлииһигэр сырытыннарар ордугуй?

— Аҥаардас ийэҕэ, аҥаардас аҕаҕа иитиллэр оҕолор психологка ордук наадыйаллар, ону сэргэ элбэх оҕолоох ыал оҕолоро эмиэ сылдьааччылар.

— Кинилэри кытта туох үлэ ыытылларый?

— Оҕону төрөппүттэрэ суруйтарар буолан, ийэ уонна аҕа ирдэбиллэриттэн тутулуктаах. Үксүгэр бэсиэдэ, кэпсэтии, диагностика буолааччы.

— Иһэр-аһыыр төрөппүттэрдээх оҕолор бааллара буолуо, кинилэри кытта хайдах үлэлиигит?

— Оннук төрөппүттэрдээх оҕолор суох буолбатахтар. Биллэн турар, маннык дьаллыктаах ыаллар оҕолорун суруйтарбаттар, ол иһин учуокка турааччыларбытын бэйэбит ыҥырабыт. Оҕолору араас, ол иһигэр арт-терапия ньымаларынан дьарыктыыбыт.

— Олоххо араас буолар, ким даҕаны олох ыараханын эккирэтэн ылбат буолуохтаах. Маннык быһыы-майгы тахсыбатын туһуттан оҕону кыратыттан хайдах иитэбит? Баҕар, бу матырыйаал кэннэ биир эмэ төрөппүт көнөр суолга турар туһунан толкуйданыа буолаарай?

— Оҕону кыра эрдэҕиттэн бэйэтин уонна чугас дьонун иннигэр эппиэтинэстээх буоларга үөрэтиэххэ наада, улахан дьону убаастыы, бэйэтин бэйэтэ дьаһана улаатарын курдук. Оҕо барахсан төрөппүттэрин холобур оҥосторо баар суол, ол инниттэн ийэ да, аҕа да хас биирдии хардыыларын, быһаарыныыларын толкуйдаахтык, оттомноохтук ылынарга кыһаллыахтаахтар. Ол төрөппүт оҕотун иннигэр эппиэтинэһэ.