Олох олоруу сэһэнин сэгэтэн көрдөххө…

Киһи үксүгэр кинигэни ааҕан баран ууран кэбиһээччи. Ньурбаттан төрүттээх В.В. Литвинов «Олоҕум кэпсээннэрэ» диэн тас көстүүтүнэн дьоҕус эрээри, баай, дириҥ ис хоһоонноох кинигэтэ хайдах эрэ бэйэтин ураты тыынынан санаа атастаһар кэпсэтиигэ ыҥырар курдук…

Бу Орто дойдуга кэлбит хас биирдии киһи анал бэйэтэ сайдар бырагыраамалаах диэн суруйаллар, этэллэр. Ол туох бырагыраамалаах кэлэбитий диэн ыйытар оруннаах курдук… Үрдүк аналлаах айдарыылаах ааптардар Л.А. Секлитова уонна Л.Л. Стрельникова суруйалларынан, билигин «Киҥкиниир киэҥ куйаар» – «Сир» – «Киһи» бэйэ-бэйэлэригэр дьайсар ситим күүстэрин ньэгирэ, сайдыыта 5-с таһымтан 6-ка көһөр кэмэ. Ол көһүү кэмин күүһэ киһини киһи быһыытынан уһугуннарар тыыннаах. Тус бэйэтигэр эргилиннэрэн, бэйэтин киһи быһыытынан хаачыстыбатын өҥөйөн көрөн, сайдыы суолугар салайарын курдук өйдүөххэ сөп дии саныыбын. Киһи олохтон бэйэтин үөрэтэр үөрэнээччи буолан, хаһан да өлбөт-сүппэт кутун-сүрүн хас бу Орто дойду олоҕор төннөн кэллэҕин ахсын олох умсулҕанын үөһүгэр бииртэн биир ситиһиигэ дабайан иһэрэ сэрэйиллэр...

Итинник өйдөбүллэринэн салайтардахха, Владимир Литвинов духуобунас тыыннаах кэпсээннэрин ааҕа олорон, «бэйи эрэ, олох туох сэһэнин этэрэ буолла» диэн санаа угуйан-ыҥыран, ураты турукка киирэн, саҥаттан саҥа  кэпсээни ааҕарга умсулҕан алыбар киирбиккин бэйэҥ да билбэккэ хаалар эбиккин...

Ааптар: «Айылҕа миэхэ доруобуйаны биэрбитэ. Ол иһин иитиллибит ийэ айылҕабын олус таптыыбын, кэрэтин кэрэхсиибин. Ытык иэһим диэммин хоһооммор хоһуйабын, ырыабар ыллыыбын», – диэн этэр санаата хас кэпсээнин аайы арылҕайдык көстөр. Дьэ, кырдьык, төрөөбүт айылҕатыгар бэйэтин дьиҥ кутунан-сүрүнэн тапталын чаҕылҕай туоһута – «Оонньообутум оҕус буола сыспыта» диэн кэпсээнэ. Оттон кэпсээнин «Хайа баҕарар кыыл даҕаны оҕотун көмүскэһэр, харысыһар майгылаах буолалларын онно өйдөөбүтүм» диэн түмүктүүр.

Өссө биир ураты тиэмэ – дьиҥнээх таптал… Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала, Учууталлар учууталлара Евдокия Егоровнаны кытта Владимир Владимирович тоҕус сыл доҕордоһон, бэйэ-бэйэлэрин үчүгэйдик билсэн баран кэргэннии буолбуттарын туһунан «Дьиҥнээх таптал үйэлээх буолар» диэн кэпсээнигэр бэрт иһирэх тылларынан суруллубуту астына-дуоһуйа ааҕаҕын... Дьэ, кырдьык да, бэйэ-бэйэлэрин үчүгэйдик билсэн кэргэннии буоланнар, олохторугар дьоһуннук, дьоллоохтук олороллоруттан киһи үөрэ астынар.

Мин Евдокия Егоровнаны Учууталлар идэлэрин үрдэтэр институкка үлэлиир сылларбыттан билэбин. Оччолортон: «Үөрэнии – ыарахан үлэ. Оҕоҕо үөрэнии үөрүүнү-көтүүнү аҕалар эрэ буоллаҕына сөбүлүүр», – диэн эппитин билигин бу суруйа олорон санаан ыллым.

Литвиновтар ыал буолан холбоспуттара 60 сылын бу соторутааҕыта бэлиэтээн, дьоннорун-сэргэлэрин үөрдүбүттэрэ.

Ытыктыыр күндү мааны дьоммутугар Евдокия Егоровнаҕа, Владимир Владимировичка барыта этэҥҥэ буолуохтун диэн сырдык алгыс санаабын тиэрдэбин!

Владимир Владимирович оҕо буолан төрөөн улааппыт төрүт олоҕун уйата, ийэтин, аҕатын тыынын иҥэриммит төрөөбүт дьиэтин сылаас эйгэтэ кэпсээннэрин кута-сүрэ буолан, ааҕааччыны эйэлээх ил тыынынан иилии кууһар. «Кырдьык кыайбыта», «Кыыл кыыһа» диэн кэпсээннэргэ ийэтэ Марфа Кузьминична оҥорбут-тэрийбит үтүө дьайыыларын туһунан олус иһирэхтик суруйан, ааҕааччы киэҥ араҥатыгар таһааран, духуобунас эйгэтин кэҥэттэ  диэн сэмээр үөрэбин.

Хомуурунньукка олох олоруу төрдө буолар дьиэ кэргэн олоҕо-дьаһаҕа ураты өрө тутуллар. Онно Духуобунас тыына, Өй-санаа уонна Дьарык эйгэтэ сүрүн төрүт буолар дии саныыбын. Хас биирдии суруйбут кэпсээнэ бэйэтэ тус олох сэһэннээх, тус дьайыы ньымалаах, түмүктээх. Оттон кэпсээннэрин тиэмэтэ олус киэҥ: айылҕа ураты көстүүтүттэн саҕалаан, космос киэҥ эйгэтин баһылааһыҥҥа тиийэ… Ханнык да тиэмэҕэ киһи/омук кутун-сүрүн иэйиитэ, уратыта бэрт кылгастык түмүк санаанан этиллэн, ааҕааччы тус бэйэтин кутун-сүрүн кытта кэпсэтэн ылар түгэнин тэрийэн, ааҕа олорон соһуйан, «Тыый, кырдьык даҕаны» диэн саҥа аллайан, ааптары кытта кэпсэтэр турукка киирэн ыларгын ситиһии, мин саныахпар, Владимир Владимирович олоҕун бырагырааматынан ананан айыллан кэлбит ураты талаана эбит…

Дьэ, итигирдик… Мин ураты суоллаах-иистээх ааптары бэйэбэр арыйан, үөрүүм улахан! Оттон үөрэх эйгэтин үлэһиттэригэр – уһуйааччы учууталларга бу В.В. Литвинов «Олоҕум кэпсээннэрэ» кинигэтин киэҥник туттарга сүбэлиибин. Тоҕо диэтэххэ кинигэ олоххо буолбут тыыннаах сыһыаннары, ол аата кут-сүр сайдыытын нөҥүө духуобунаһы сэһэргиир. Онон бу кинигэ алыптаах кыаҕын төһө кыалларынан киэҥ эйгэҕэ туттарга сүбэ-этии киллэрэбин.