Олимпиецтар ыалдьыттаатылар

Ааспыт нэдиэлэҕэ Саха сиригэр Дьокуускай куоракка, Горнайга уонна Чурапчыга “Рио-де-Жанейро-2016” көҥүл тустууга Олимпийскай оонньуулар чөмпүйүөнэ Сослан Рамонов уонна “Пекин-2008” оҕунан ытыыга Олимпийскай оонньуулар боруонса призера Баир Баденов ыалдьыттаатылар. Олимпиецтар өрөспүүбүлүкэ спорка министиэристибэтин ыҥырыытынан кэлэн барыылара Оҕо көмүскэлин күнүгэр,  Саха сиригэр физкултуурунай хамсааһын 100 сылыгар уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин үүнэр көлүөнэҕэ пуондата төрүттэммитэ 30 сылыгар ананна. Дойду аатырбыт спортсменнарын сыаллара-соруктара: уопут үллэстии, спортсмен оҕолору, тренердэри кытта кыайыыны ситиһии кистэлэҥнэрин тула кэпсэтии, билсиһии.

«Сүрэҕэлдьээмэҥ, дьыаланы сарсыҥҥыга көһөрүмэҥ»

Маҥнайгы күн олимпиецтар “Дохсун” спорт комплексын иннигэр тэриллибит “Сайын” диэн наука, искусство, креативнай индустрия уонна спорт бэстибээлигэр кытыннылар. Бэстибээл кыттыылаахтарын Ил Дархан Айсен Николаев уонна ыалдьыт-олимпиецтар эҕэрдэлээтилэр.

Өрөспүүбүлүкэ спорка миниистирэ Леонид Спиридонов ыалдьыттары: “Олимпиецтар оҕолорбутугар бырааһынньыгы бэлэхтээтилэр. Спортсмен эрэ барыта Олимпиада чөмпүйүөнэ буолбат, ол улахан үлэттэн, дойдуга бэриниилээх буолууттан тахсар. Биһиэхэ маннык спортсменнар кэлэн бэйэлэрин сатабылларын, билиилэрин үллэстэллэрэ улахан суолталаах. Оҕолор кинилэри көрөн кинилэр курдук буолуохтарын баҕараллар, чөл олоххо тардыһаллар, олимпийскай чөмпүйүөн буоларга дьулуһаллар уонна буолуохтара диэн эрэллээхпит”, — диэн билиһиннэрдэ.

Олимпиецтар ыйытыыларга хоруйдаатылар, сүбэ-ама биэрдилэр.

Олимпиада боруонса призера, аан дойду чөмпүйүөнэ, Европа, Арассыыйа хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ Баир Баденов (Забайкалье) Горнай Бэрдьигэстээҕэр сырытта: “Саха сиригэр хаһыс да кэлиим, сөбүлүүбүн, ыалдьытымсахтар. Бэстибээли биһирээтим, барыта үрдүк таһымҥа тэриллибит. Спорт сайдыбыта харахха быраҕыллар. Мин күрэхтэһэрбин тохтото иликпин. Саха сирин охчуттара, тренердэр маладьыастар, мэтээллэри ыла тураллар, Олимпийскай оонньууларга тиийэ кытталлар. Ытыы тиэхиньикэтин туруоран биэрдим, тренердэр салгыы үлэлэһиэхтэрэ. Улахан спортсмен, маастар буоларга туох да кистэлэҥ суох. Мин уһуннук, 1986 с., уон сааспыттан дьарыктаммытым. Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтүм, ийэм ыанньыксыт, аҕам чабаан этилэр. Үлэҕэ эриллэн улааппытым. Маҥнайгы ситиһиибинэн 1993 с. аан дойду ыччаттарын чемпионатыттан кыһыл көмүс мэтээли аҕалбыппын ааҕабын. Тренерим Цынгуевтыын элбэхтик үлэлээбиппит. 37 сыл такайан, миигин улахан спортсмен оҥорон таһаарда. Оҕунан ытыы — спорт олус кыраһыабай көрүҥэ. Билигин Арассыыйа чемпионатыгар бэлэмнэнэ сылдьабыт. Сүбэм диэн, хаһан да сүрэҕэлдьээмэҥ, тугу оҥоруохтааххытын сарсыҥҥы күҥҥэ көһөрүмэҥ. Бэйэҕит кыаххытыгар эрэниҥ!”.

2016 с. Бразилия Рио-де-Жанейро куоратыгар ыытыллыбыт Олимпийскай оонньуулар көҥүл тустууга чөмпүйүөнэ, аан дойду, Арассыыйа чөмпүйүөнэ Сослан Рамонов (Хотугу Осетия): “Дьокуускай көбүөрэ миэхэ кыайыылары бэлэхтиир. 2014 уонна 2016 сс. Арассыыйа чемпионаттарыгар кыһыл көмүс мэтээллэри ылаттааммын Олимпиадаҕа барар  путевка хаһаайына уонна чөмпүйүөн буолары ситиспитим. Онон Саха сиригэр кэлэрбиттэн үөрэбин. Манна оҕолор тустар баҕалаахтар, харахтара уоттаах. Тустуу хамсаныыларын эттэринэн-хааннарынан билэллэр. Таба хайысханан баралларын таба өйдөтүөххэ эрэ наада. Санаа күүһэ, тулуур, дьиссипилиинэни тутуһуу, дьонтон, олохтон туһалааҕы эрэ сүһүү, кинигэни ааҕыы, үөрэххэ тардыһыы, үчүгэй киһи буоларга дьулуһуу быһаарар оруоллаахтар диэн ханна да сырыттарбын куруутун этэбин. Төбөҥ үчүгэйдик үлэлиир буоллаҕына, тус олоххор күөх уот умайыаҕа, оччоҕо элбэҕи ситиһиэххэ сөп”.

«Улуу тренер үлэтэ Арассыыйаҕа тарҕаныан наада!»

Иккис күн Сослан Рамонов Чурапчыга тиийэ сырытта. Спорка солбугу бэлэмниир өрөспүүбүлүкэ киинин дириэктэрин солбуйааччылар Александр Николаевич Андреев, Аграфена Львовна Колесова арыаллаатылар. Албан аатырбыт бөҕөһү Аллараа Бэстээхтэн, Чурапчы кыраныыссатыттан саҕалаан, музейынан, спорт тэрилтэлэринэн улуус баһылыгын 1-кы солбуйааччы Егор Афанасьевич Сивцев, баһылыгы солбуйааччылар Афанасий Николаевич Дьячковскай, Мария Филипповна Кронникова, дьокутааттар  улуустааҕы мунньахтарын бэрэссэдээтэлэ Афанасий Афанасьевич Захаров, улуус физическэй култуураҕа уонна спорка управлениетын начаалынньыга Дьулустаан Васильевич Егоров, Д.П. Коркин аатынан Оҕо спортивнай оскуола-интэринээтин дириэктэрэ Станислав Афанасьевич Захаров, оҕолорго ССРС чөмпүйүөнэ, аан дойду боруонса призера Семен Прокопьевич Макаров, Алаҕар нэһилиэгин баһылыга Иван Иванович Оконешников, далбар хотуттар сахалыы сиэринэн-туомунан эҕэрдэлээн көрүстүлэр.

ССРС, РСФСР, Саха АССР үтүөлээх тренерэ, Саха АССР үтүөлээх учуутала Дмитрий Петрович Коркин иитиллээччитэ, оҕолорго ССРС чөмпүйүөнэ, оһуохайдьыт, тойуксут Семен Семенович Морфунов аал уоту оттон, арыылаах алаадьынан күндүлээтэ, сылгы сиэлинэн арчылаата, уохтаах кымыһынан алгыстаата. Олимпийскай чөмпүйүөн махталын биллэрдэ, салама симэниитигэр кытынна.

Чурапчы улууһун баһылыгын 1-кы солбуйааччы Егор Афанасьевич Сивцев: «Быйыл Дмитрий Петрович Коркин төрөөбүтэ 95 сылыгар аналлаах дьаһаллартан биирдэстэрин ыыта турабыт.  Маннык көрсүһүүлэр ыччаттарбыт Олимп чыпчаалын дабайалларыгар көмө-тирэх буолаллара саарбахтаммат”.

Д.П. Коркин биир баттаамалаах иитиллээччитэ, оройуон спордун уһуннук салайбыт, Д.П. Коркин аатынан Спорка албан аат музейын дириэктэрэ Егор Васильевич Пудов музей экспонаттарын, аан дойдуну сөхтөрбүт улуу тренер айымньылаах үлэтин-хамнаһын билиһиннэрдэ, сэдэх экспонаттары сиһилии кэпсээтэ. Сослан Рамонов Улуу тренер үлэтин сөҕөн: “Дмитрий Петрович суолун батыһааччылар элбэхтэрэ, үйэлэргэ умнуллубат, олус наадалаах уонна туһалаах дьыаланы оҥорон хаалларбытын Арассыыйа сүүмэрдэммит хамаандатыгар сиһилии үөрэтиллэрэ, дойду тренердэрэ билэллэрэ буоллар”, — диэн эттэ.

А.И. Федотов аатынан Спорт комплексын киэҥ-куоҥ саалатыгар спортоскуола иитиллээччилэрэ, тренердэр нэһилиэктэргэ баар тустуу филиалларыттан кытта кэлэн, Олимпийскай чөмпүйүөн ыыппыт маастар-кылааһыгар астына-дуоһуйа сырыттылар. Улуус тустууга федерациятын сүрүн тренерэ Альберт Гаврильевич Макаров: “Олимпийскай чөмпүйүөн бэйэтинэн кэлэн сөбүлүүр албастарын көрдөрөрө махталлаах дьыала. Оҕолор өйдөрүгэр-санааларыгар букатыннаахтык иҥиэҕэ. “Кочерга”, “миэлиҥсэ”, партерга эргитиилэри көрдөртөөбүтүн биһирээтим. Оҕолор сүрдээх болҕомтолоохтук  көрдүлэр-иһиттилэр. Олимпийскай чөмпүйүөннэр күн аайы кэлбэттэр, сонун. Осетияҕа элбэх түмсүүгэ сылдьабыт, онно тустуунан олороллор, элбэх Олимпийскай чөмпүйүөннээхтэр, призердаахтар. Тустууну олох аргыһа оҥостубуттар, онон биһиги туһанарбыт элбэх. Биһиэхэ, тренердэргэ уонна Сослан Рамоновка бэйэтигэр даҕаны, олус наадалаах, туһалаах көрсүһүү буолла”.

Сослан Рамонов: “Номоххо киирбит Чурапчыга кэлэн олус астынным. Истэр этим. Оҕолор да үчүгэйдик тустарга баҕалаахтара биллэр. Баҕалаах оҕолору кытта алтыһарбыттан үөрэбин, астынабын. Өтөрүнэн өйтөн-санааттан сүппэт сырыы буолла. Дьоҕурдаах оҕолор баалларын бэлиэтии көрдүм. Үчүгэй тустуук буолан тахсаллара кинилэр тренердэриттэн, төрөппүттэриттэн уонна бэйэлэриттэн тутулуктаах. Кылаабынайа, тустууга интэриэстэрэ сүтүө суохтаах. Талааннар ханна баҕарар бааллар. Мотивациялаах буоллахтарына, кыайыылар кэлиэхтэрэ. Чөмпүйүөн буоларга көбүөргэ элбэхтик үлэлиэххэ уонна күүһү хачайдыахха наада. Талааннаах оҕолорго ситиһии чэпчэкитик кэлэр, ол иһин сүрэҕэ суох буолааччылар. Ким сүрэҕэлдьээбэт, элбэхтик үлэлиир – ол туруоруммут сыалын-соругун ситиһэр. Баҕа санаам диэн – оҕолор күннэрин-дьылларын халтайга бараабатыннар, спордунан дьарыктанныннар”.

Маастар-кылаас кэнниттэн автограф ылыыта, хаартыскаҕа түһүү буоллулар.

2008 с. Пекиннээҕи Олимпийскай оонньуулар оҕунан ытыыга  боруонса медалиһа, аан дойду чөмпүйүөнэ Баир Баденов, итиэннэ көҥүл тустууга 2016 с. Бразилия киин куоратыгар Рио-де-Жанейротааҕы Олимпийскай оонньуулар чөмпүйүөнэ, аан дойду чөмпүйүөнэ Сослан Рамонов Сахабыт сиригэр кэлэ сылдьыылара үтүө өйдөбүлү хаалларда.