12.01.2024 | 18:00

Оҕо уонна билим: «Инникигэ хардыы»

Оҕо уонна билим: «Инникигэ хардыы»
Ааптар: Уйгулана БОЧОНИНА
Бөлөххө киир

Тохсунньу 9-11 күннэригэр киин куоракка “Инникигэ хардыы” эдэр чинчийээччилэр өрөспүүбүлүкэтээҕи конференциялара буола турар. Ол курдук, быйыл 1800-тэн тахса кыттааччы научнай-чинчийэр үлэтин 42 секциянан көмүскүү сылдьар. Олортон биирдэстэрэ — Айтал Старостин бэйэтин үлэтин туһунан кэпсээтэ.

 

Айтал Старостин, Дьааҥы улууһун Баатаҕай орто оскуолатын 6-ыс кылааһын үөрэнээччитэ:

— Дакылаатым "Батагайка" диэн сир сиҥниитигэр көстүбүт сэдэх палеонтологическай булумньулар тустарынан. Бу сир научнайдык "термокарстовай котлован" диэн ааттанар. Ааспыт үйэ 60-ус сылларыттан киһи көмөтүнэн үөскээбит. Быһаччы быһаардахха, маассабай мас кэрдиитин түмүгэр сир ирэн, ирбэт тоҥ сиҥнэн барбыт. "Батагайка" билигин туристар дьулуһар сирдэрэ буолла, "Аад айаҕа", "Баатаҕай кратера" диэн аатынан норуокка биллэр. Сыл аайы кэҥии уонна дириҥии турар. Ол иһин түҥ былыргы сир дьапталҕалара учуонайдарга арыллан эрэллэр.

Манна уруккуттан сэлии кырамталарын булар эбит буоллахтарына, 2009 сылтан саҕалаан аан дойду учуонайдарын соһутар арыйыы буолбут сүдү булумньулар көстүбүттэрэ. Холобур, "Дьааҥы сылгыта" («Верхоянская лошадь») — геологическай сааһа 4400 сыл; Бизон оҕото («Батагайский бизоненок») — 8215 саастаах; Лемминг ( «Копытный лемминг») — 50 тыһ. тахса саастаах; Кулунчук («Батагайский жеребенок Фуджи») — 42 170 саастаах.

Биһиги научнай үлэбитигэр архыып матырыйаалларын, урут-хойут тахсыбыт суруйуулары үөрэтэн, дьон ахтыытын хомуйан, Дьааҥы улууһун палеонтологическай булумньуларын историятын сааһылаатыбыт. Салҕыы манан улууска Оҕо киинин иһинэн үлэлиир туризм киинигэр экологическай экспедициялар маршруттарын оҥорор былааннаахпыт. Бу булумньулары аан дойдуга биллэриигэ, дойду музейдарыгар тарҕатыыга олохтоох дьон улахан кылааттарын киллэрбиттэр эбит — кинилэр ааттарын үйэтитэр үлэни ыытыахтаахпыт. Бу чинчийиибин сайыннаран, бырайыактыыр чааһын дириҥэтэн биэриэхпин наада дии санаатым. Атын оҕолор үлэлэрин көрөн, бэйэм үлэбэр туох тиийбэтин өйдөөтүм.

Мин бу научнай-практическай үлэҕэ бастакы холонуум. Улууспар бастаабыт буоламмын, Дьокуускайга өрөспүүбүлүкэтээҕи түһүмэххэ ыыттылар. Саамай улахан махталбын учууталбар, тэҥҥэ илдьэ сылдьан элбэх интэриэһинэй чахчылары кэпсиир, үөрэтэр Эрэл Викторович Стручковка тиэрдиэхпин баҕарабын. Кини бэйэтэ түмэл үлэһитин уонна энтузиаст быһыытынан Дьааҥы историятыгар суолу хаалларар суолталаах үлэни ыыта сылдьар. Онон салҕыы маннык конференцияларга кыттар баҕа санаалаахпыт, тиэмэбит дириҥэтиллэр хайысхата элбэх.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Саргылан Семенов: «Паралимпиада кыһыл көмүһүн ылларбын...»
Дьон | 01.02.2025 | 11:00
Саргылан Семенов: «Паралимпиада кыһыл көмүһүн ылларбын...»
Кини – 25 саастаах эдэр киһиэхэ олох ыараханын, аһыытын-ньулуунун билбит, ол охсууттан самныбатах, күүстээх санаалаах, сахалыы мындыр толкуйдаах, саастаах да дьоҥҥо холобур буолар киһи киэн туттар дьоруойа.   – Саргылан, бастатан туран, бэйэҥ тускунан билиһиннэриэҥ дуо? – 1999 сыллаахха Уус Алдан улууһун киинигэр Бороҕоҥҥо төрөөбүтүм, улааппытым, оҕо, эдэр сааһым барыта онно...
Екатерина Семенова: «Ылдьаананы аһынным ээ...»
Дьон | 08.02.2025 | 12:00
Екатерина Семенова: «Ылдьаананы аһынным ээ...»
Бу күннэргэ «Саха» НКИХ көрөөччүлэрэ «Уот Дьулустаан» диэн саҥа сериалынан олоробут диэтэххэ, омун буолбатах. Киэһэ аайы: «Киинэбит кэлэрэ чугаһаата», – диэн бассаап бөлөхтөр оргуйа түһэллэр. Саҥа сериалга киҥнээх, кырыктаах Ылдьаана хотун оруолун чаҕылхайдык толорбут Екатерина Семенова көрөөччү киэҥ биһирэбилин ылла.   Бүгүҥҥү сэргэх сэһэргэһээччибит –  СӨ Үүнэр көлүөнэтин тыйаатырын артыыһа, СӨ...
Саха түмэлигэр ураты быыстапка турда
Сонуннар | 07.02.2025 | 22:12
Саха түмэлигэр ураты быыстапка турда
Саха АССР оскуолаларын 1985 сыллааҕы выпускниктара быйыл оскуоланы бүтэрбиттэрэ 40 сылын туолар. Кыайыы 40 үбүлүөйдээх сылыгар Саха сирин оскуолаларын бүтэрбит  тыһыынчанан оҕо бүгүн бэйэлэрэ олохторун орто омурҕанын ааһан, үүнэр көлүөнэни, эдэр ыччаты дойдуга тулхадыйбат таптал, бэриниилээх буолуу тыыныгар үлэлэһэр ытыктанар дьон. Кинилэр бу үтүө дьулуурдара атыттарга холобур эрэ буолар аналлаах....