Оҕо таптанан улаатыахтаах...

Сорох элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ кимиэхэ эрэ таптал тиийбэт, кими эрэ атарахсытар эбэтэр өрө тутар баарын истээччибин. Оннооҕор икки оҕоттон “Биирэ – айыы маһа, биирэ – абааһы маһа” диэччилэр. Көйгө оҕо эмиэ баар буолар, наар кини эрэ мөҕүллэр, сыыһа оҥорор, туга да табыллыбат аатырар.

Билэр ыалым оҕото, билигин ыал ийэтэ киһи, маннык кэпсээн турар.

– Бииргэ төрөөбүт алта этибит. Хомойуох иһин, икки оҕо, балыстаах быраатым, оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан биирэ ыалдьан, биирэ быһылааҥҥа түбэһэн төннөөхтөөбүттэрэ. Ийэбит ол кэннэ улаханнык оҕустара сыһан баран өрүттүбүтэ.

Мин ыал иккис оҕотобун. Кырабыттан да миэхэ наһаа сылаас сыһыан суоҕун бэлиэтиир этим. Баҕар, дьоммут сололоро да суох буолан эбитэ дуу, барыбытын таптыы, сыллыы сылдьалларыгар бириэмэлэрэ да суох этэ. Ол да буоллар миигиттэн кыраларга, улахан убайбар болҕомто тиийэрэ. Сороҕор ийэм уора-көстө кинилэргэ эбии минньигэһи, кэмпиэти куду анньарын көрө-көрө көрбөтөҕө буола сатыырым. Үлэ буолла да миигин соруйаллара, килиэп ылыыта, уочаракка туруу мин үрдүбүнэн буолара. Оҕолорбун көрөрбүн, дьиэбин-уоппун хомуйарбын, муоста, таҥас сууйарбын этэ да барыллыбат.

Дьиҥэр, ону мин эбээһинэһим курдук ылынарым, оччолорго улаханнык кыһаммат этим. Ол да буоллар сорох ардыгар икки-үс сыл балыс балтыларым наһаалыыллара.

Төрөөбүт күннэргэ, саҥа дьылга, санаабар, миэхэ боростуой бэлэх туттараллара. Кэлин улаатан иһэн ону бэлиэтии көрөр, хомойор буолбутум. Аҕабыт хонтуора үлэһитэ этэ, командировкаҕа, мунньахтарга сылдьара, ийэбит маҕаһыын сэбиэдиссэйэ. Онон аска, таҥаска ыктарбатахпыт, тутахсыйбатахпыт. Мааны ыаллар ахсааннарыгар киирэрбит. Дьүөгэлэрбиттэн иһиттэххэ, кыралар наар улахаттар эргэ таҥастарын кэтэр этибит, эдьиийбит куруук мааны буолара дииллэр да, мин ийэм балтыларын таҥаһын кэтэрим, атыттар саҥаны иилинэллэрэ. Арыый улаатан баран атын киһиттэн оҕо, эбэтэр иитиэх эбитим дуу диэн санаалар кытта киирэ сылдьыбыттара. Оннук туоратар, атарахсытар этилэр.

Оскуолабын бүтэрээт атын учаастакка бороон көрө барбытым, онтон үөрэххэ туттарсан киирэн дьиэбиттэн букатын тэйбитим. Каникулларга эҥин кэлэ сылдьарым, онно да улаханнык үөрэ көрсүбэттэр этэ. Үксүн эбээлээх эһээбэр хонорум, сылдьарым. Эбээм бастакы кууруска сырыттахпына суох буолбута, онон эһээбэр быдан чугаһаабытым. Дьонум син хам-түм харчы ыыталлара, хата, эһээм сүрдээҕин көмөлөһөрө. Кини миигин дьиҥнээхтии таптыыра, устудьуон буолбутум кэннэ эһээм саҕа үөрбүт киһи суох этэ.

Ийэбит уопсайынан кытаанах майгылаах, дьоҥҥо эмиэ элэккэйэ суох, хотун дьахтар этэ. Олохтоохтор саллаллара быһыылаах.

3-с кууруска үөрэнэ сырыттахпына аҕабыт улаханнык ыалдьан олохтон туораабыта. Убайым оччолорго хоту көһөн баран дойдутугар кэлбэт да буолбута. Аҕатын кытта кэлэн быраһаайдаһан баран ол курдук сүппүтэ. Билигин да улаханнык билсибэппит. Икки атаах балтыларым туспа ыал буоланнар, бэйэлэрин олохторунан олороллор, иккиэн куоракка бааллар.

Мин үөрэхпин бүтэрэн үчүгэй тэрилтэҕэ үлэлии киирбитим. Онтубар билигин да баарбын, салайааччыга тиийэ үүнэн, кыахтаахтык олоробун. Кэргэннээхпин, икки уол оҕолоохпун.

Ийэбит эмиэ куоракка көһөн киирбитэ, өссө аҕам баарына икки хостоох дьиэ атыыласпыттара.

Сорох ардыгар, сорох эрэ буолуо да, үксүн атын ыалларга ымсыырабын. Наһаа түмсүүлээхтэр, туох баар бэлиэ күннэрин бииргэ ылаллар, бэйэ-бэйэлэрин өйөнсөллөр, көмө, сүбэ буолаллар. Оттон биһиги саҥа дьылга буолуохтааҕар, эгэ, дьахтар күнүгэр ийэбитин эҕэрдэлии бииргэ түмсүбэппит. Дьиҥэр, үс кыыс олох дьүөгэлии буолуохтаах, тутуспутунан сылдьыахтаах этибит буолуо. “Эчи хаарыаны, икки балтылааххын”, – диэн сороҕор ымсыырааччылар. Биир балтым оҕотун көрө да иликпин. Биирим куоракка киириэҕиттэн атаҕар тура сатыыр аатырар, тугунан эрэ эргинэр, хайыыр быһыылаах да, куруук табыллыбат, кыаллыбат диэн буолар. Ийэм биирдэ эмит эрийэн наар ону суланар, көмөлөһүө да эбиккин диэн мөҕөр, хаайар. Манна диэн эттэххэ, билигин саамай табыллыбыттара, ситиһиилээхтэрэ мин буолабын.

Бу соторутааҕыта эһээлээх эбээм дэриэбинэҕэ баар дьиэлэрин ийэбит атыылаабыт сураҕын иһиттим. Ол дьиэни сиэннэригэр барыбытыгар анаабыта. Атыылыыр да буоллаххытына, бары үллэстэҕит диэн этэрэ. Мээнэ дьиэ буолбатах, ат эккирэтэр улахан дьиэтэ, олбуора, тэлгэһэтэ, араас тутуулара элбэҕэ. Кэлин онноооҕор “беседка”, шашлык буһарар оһохтоох сынньанар сир эҥин туппуттара. Аны туран маһа-ото, хатыҥа, хаптаҕаһа, моонньоҕоно. Турар да сирэ олох табыллыбыт, дэриэбинэ киинигэр баар. Мин ол дьиэни, атыылыылларын билбитим буоллар, бэйэм да атыылаһан сайын тахсан сайылыыр, сынньанар сир оҥостуохпун баҕарбытым. Хантан, миэхэ эппэккэ атыылаан баран харчытын үллэстэн кэбиспиттэр, миэхэ биир да кэппиэйкэни биэрбэтэхтэр. Дьиҥинэн, сууттаспытым буоллар бэйэм өлүүбүн ылыахтаах этим. Ону баара кэргэним тохтотон, ааппыт-суолбут барыа, даачабыт да баар диэн тохтоппута.

Ити икки сыллааҕыта. Ол кэнниттэн мин биир да күн дьоммун кытта билсибэтэҕим. Дьэ онтон бу саас, ол эбэтэр кулун тутарга, биир балтым ыксаан аҕай эрийдэ, ийэбит массыына саахалыгар түбэстэ диэн. Мин иһиттим-истибэтим диэт балыыһаҕа ыстаннардым. Туруга орто ыарахан, уһуннук эмтэниэ, ол кэннэ аны реабилитация, үчүгэй көрүү наада диэтилэр. Балтыларым иккиэн бааллар, ытааһын-соҥооһун бөҕөлөрө. Нэһиилэ уоскуттум, били куһаҕан үчүгэйдээх диэбиккэ дылы, ол кэнниттэн билсэр, ийэбит туругун ыйыталаһар буоллубут. Уопсай палаатаҕа таһааран баран аны кэлэн ыарыылыаххытын наада диэтилэр. Син уочараттаһан сырыттыбыт, онтон ый курдугунан балтыларым хайа хайалара иллэҥнэрэ суох, бириэмэлэрэ тиийбэт буолан барда. Ол кэмҥэ, хата, ийэбит син бэйэтин көрүнэр буолла, онон ас эрэ таһа сырыттыбыт.

Балыыһаҕа өр сытыарбаттар, арыый буолла да таһаарабыт диэбиттэрэ. Ол да буоллар көрүү син биир наада, аттыгар киһи баар буолуохтаах. Сааһа да ырааттаҕа, 70-на лаппа чугаһаабыт киһи.

Кыргыттара үһүөн палаатаҕа киирэн олордубут, ким да сирэй, харах утары көрсүбэппит. Ийэбит эмиэ олорор. Кимиэхэ эрэ барыахтаах, ким эрэ кинини көрө ылыахтаах. Балтыларым саҥарбаттар, ийэм мааны бэйэлээх кыргыттара. Биир балтым эрэ сөбүлээбэт, дьиэтэ кыараҕас диэн буолла, ийэбит дьиэтигэр баран олоруҥ диэбиппэр, өһүргэнии бөҕөтө буолла, кыра балтым, саамай атаахпыт, бэйэтэ да кыаммат, үлэтэ табыллыбат, харчыта суох үһү. Хайыахпыный, мин ылар буоллум. Саамай туораппыт, көйгө, мааныламматах оҕото!

Ийэбитин таҥыннаран таһырдьа тахсыбыппыт уолум аҕатын кытта кэлэн олороллор эбит, эбээбит сиэнин көрбөтөҕө ырааппыт, бэл, билбэтэ даҕаны. Ол курдук өйөөн-убаан массыынаҕа киллэрэн илдьэ бардыбыт, балтыларым, “һуу” диэбиттии таксига олордулар да, икки атахтарынан куоттулар.

Дьэ, ол курдук муус устар ыйтан ийэбит биһиэхэ олорор. Биир хоһу туран биэрдибит, ол оннугар эбээтин дьиэтигэр улахан уол баран олордо. Хата, дьиэни анараалар былдьаспатылар, куортамныахха эҥин диэн тыл көтөҕө сылдьыбыттара. Биһиги буоллаҕына ийэбиниин хаттаан билсэ сылдьар курдукпут. Ийэм сааһыран муударай буолбута өтө көстөр, син атаҕар турда, сайынын даачабытыгар баран олорбута, онон быдан бэттэх кэллэ.

Мантан кыһын санаторийга киллэриэхтээхпит, уочаратын кэтэһэбит. Аны туран бу күннэргэ нотариус наада диэн онно сырытыннарда, туохха диирбин олох эппэт. Онтон киэһэ кэлэн баран дьиэтин сиэннэригэр, биһиги уолаттарбытыгар анаатым диэн туох баар буруйун билинэн дэлби ытаата-соҥоото, бырастыы гыннарда. Ол курдук сааһыран баран өйдөһөн, эйэлэһэн да диэххэ сөп, уруккубутун санаан, ахтан, дэлби айманныбыт, миэхэ, мин дьиэ кэргэммэр улаханнык махтанарын эттэ.

Балтыларбын да кытта кэлин син кэпсэтэрбит элбээтэ, ийэлэригэр кэлэн барар буоллулар.

Мин бу кэпсээмминэн тугу этиэхпин баҕарабыный? Ийэбин көрө ылбыппар, олордорбор, бастатан туран, кэргэммэр махтанабын. Кини үчүгэй, үтүө иитиилээх, төрөппүттэригэр аһара бэриниилээх буолан мин ийэбин эмиэ наһаа чугастык ылынар, убаастыыр. Ол мин оҕо сааспын киниэхэ кэпсии сылдьыбатах буоллаҕым. Кэпсээбитим да буоллар, ону наһаа улаханнык, дириҥник ылыммат киһи. Уолаттарым эмиэ миэхэ наһаа чугастар, анараа эбээлээх эһээлэрин олус таптыыллар. Арай ийэлэринэн эбээлэрэ тоҥуйун, билсибэтин истэригэр дьиибэргииллэр этэ даҕаны, биллэрбэттэрэ.

Иитии диэн улахан оруолу ылар. Хаһан баҕарар, ханнык да түгэҥҥэ уруу, аймах эйиэхэ аан бастаан кэлиэҕэ, ыарахан түгэҥҥэр илиитин кини эрэ утары уунуоҕа. Доҕор, табаарыс сыыйа аҕыйыыр. Онон чугас дьоҥҥутун, төрөппүттэргитин, хаһан эрэ хомойбут түгэннээх да буоллаххытына, умнуҥ, бүгүн баары сыаналааҥ, уруккуну умнуҥ, өйгүтүттэн сотуҥ диэм этэ. Мин ийэбиниин билигин олус бэттиибит, орто омурҕаммар ийэм баарыттан олус үөрэбин, киэһэ, күнүс кини сылаас аһыгар, минньигэс остуолугар бары мустан күө-дьаа кэпсэтэн аһыыртан күндү орто дойдуга суох эбит.

Чугас дьоҥҥутун харыстааҥ!