08.07.2021 | 14:30

Маҥнайгы таптал ааспат ахтылҕана

Маҥнайгы таптал ааспат ахтылҕана
Ааптар: Айыына Ксенофонтова
Бөлөххө киир

Сандаара Семеновна бүгүҥҥү күнэ табыллыбата, санаабытын курдук сатаммата. Сыл курдук күннэрин-дьылларын бараабыт, сыраларын-кыһамньыларын уурбут бырайыактара өйөбүлү ылбата, куонкуруһу ааспата. Санаата самнан, офис аанын сабан, массыыната турар сирин диэки хаамта.

Кини өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр-көстөр бөдөҥ хампаанньаҕа отдел начаалынньыгынан үлэлиир. Сандаара Семеновна – араас омуктардыын эн-мин дэһэр, биир тылы дөбөҥнүк булар, аан дойду таһымнаах элбэх бырайыагы көмүскүүр, үгүс кэпсэтиини ыытар бастыҥ үлэһит. “Суох” диэбити “ээх” дэтэр, тылын ылыннарар буолан, салайааччыта соҕуруунан-хотунан илдьэ сылдьар уҥа илиитэ. Бас-көс салайааччылардыын, улахан урбаанньыттардыын дьыалабыай көрсүһүүлэргэ дириэктэрин арыаллыыр. Бизнес бырайыактарын көмүскүүллэригэр киниэхэ эрэ эркин курдук эрэнэллэр. Кырдьыга даҕаны, хас да омук тылын баһылаабыт киһини аан дойду хайа баҕарар муннугар ытыс үрдүгэр түһэрэллэр. Биир тылынан этэ-тыына, кэпсии-ипсии туран, атын тылга холкутук көһөр.

Сураҕа, биллэн турар, бэйэтэ истибэтигэр, эдэр кэллиэгэлэрэ кинини Железная леди дииллэр үһү. Көрдөхтөрүнэ, кыра аайы кыһаллыбат, ыарахантан ымыттыбат буолуо. Үлэтигэр ирдэбиллээх, сороҕор кытаанах да диэххэ сөп. Офиска бастакынан кэлэр, киэһэ бүтэһик, дьон бары тарҕаспыттарын кэннэ дьиэлиир. Кэлэллэригэр баар, баралларыгар баар. Уоппускаҕа да улаханнык сынньаммат, барытын салайа, дьаһайа олорор. Хаһан да сылайбыта-элэйбитэ көстүбэт. Сорох үлэһиттэр тас дойдуга тиийдэхтэринэ, чаһылара уларыйдаҕына, онно үөрэнэн быстыбакка, “хахтара” эрэ хаалааччы. Оттон Сандаара Семеновна, бэл диэтэр, бүрүчүөскэтэ ыһыллыбат, өтүүктээх таҥаһа имиллибэт. Кырдьык, Железная леди! Ити тас көстүүтэ эрэ. Кини ис дьиҥин ким билиэ баарай? Кини да инчэҕэй эттээх, тэбэр сүрэхтээх киһи эбээт!

Ол да буоллар, бүгүн санаата улаханнык түстэ. Дьиҥэр, төрөөбүт күнэ ээ. Үлэ кэнниттэн кыргыттарбын кытта рестораҥҥа олоро түһүөм диэбитэ да, дьүөгэлэрэ оннооҕор бассаабынан эҕэрдэлээбэтилэр. “Подруги навсегда” диэн бөлөхтөрүгэр иһиллээбит курдук, ылы-чып. Бэл диэтэр, мэлдьи дьээбэтинэн-хооботунан баппат, кинилэр дьоҕус компашкаларын сэргэхситэр киһилэрэ – Надялара анекдотун уонна көрдөөх гороскобун ыыппата. Онон тимир көлөтүн собуоттаан, уруулун уҥа салайда, Намныыр суол диэки киирэн бара турда.

Кэлэр-барар суолларыгар күн аайы “пробка”. Сайын аайы маннык хартыына. Массыына элбиир, дьон даачаларыгар көһөн тахсаллар. Дьиэтигэр нэһиилэ сыыллан кэриэтэ айаннаата. Эбиитин бүгүн светофордар киксибит курдуктар, бары кыһыл уотунан көрөн тураллар. Бу ыксаан иһэн, аны биир массыынаны кытта чуут-чаат сирэй харсыһа сыста. Сандаара, уопуттаах суоппар буолан, уруулун туора тута оҕуста. Анараа дьахтар сүрэҕэ айаҕынан таҕыста быһыылаах. Хараҕын кырыытынан көрбүтэ, тохтоон уоскуйа олороро.  

Үс сыллааҕыта куорат таһыгар чааһынай дьиэ атыыласпыта. Ол иннинэ дьоллоох Дьокуускай килбэйэр киинигэр үс хостоох кыбартыыраҕа олорбута. Тыа сиригэр улааппыт киһи таас дьиэҕэ тыына-быара хаайтарара, онон уһуну-киэҥи толкуйдаабакка, ыра санаатын толорон, бэйэтэ бас билэр алаһа дьиэлэммитэ.

Тиэргэнигэр киирээри, массыынаттан тахсыбакка олорон, нарын тарбахтарынан пульту баттаата, онуоха автоматическай аана аһылынна. Тэлгэһэ иһэ чээлэй күөҕүнэн, сиэдэрэй сибэккинэн симэммит. Уҥа диэки дьоҕус тэпилииссэ, моркуоп, сүбүөкүлэ, о.д.а. үүнээйилэр кирээккэлэрэ кэчигирэспиттэр. Бэс чагда быыһыгар “миигин көрүҥ” диэн киэмсийбиттии, киэн туттубуттуу киэҥ-куоҥ икки этээстээх дьиэ турар. Хаҥас диэки эмиэ тып-тап курдук оҥоһуулаах баанньык, тупсаҕай тутуулаах беседка, ол таһыгар сайыҥҥы бассейн баар.

Сандаара “Прадота” кытыы соҕус күлүк сиргэ хорус гына тохтоото. Түөрт атахтаах доҕоро хаһаайкатын көрөн, өрө эккэлии түстэ, иннигэр-кэннигэр илэ-сала көттө. Чээн, барахсаным даа, эн эрэ үөрэ көрсөҕүн. Ким миигин маннык эрэллээхтик күүтүөй? Сандаара Семеновна Түргэни имэрийдэ, илиитин биэрэн дорооболосто.          

Таһыттан көрдөххө, бу дьиэҕэ хайдах да соҕотох дьахтар олорор диэбэккин. Манна оҕо чуопчаарар саҥата чугдаарбат, бу чээлэй күөххэ кырачаан атахтар сүүрэкэлээбэттэр. Ээ, суох, бэс чагда быыһыгар саһан турар чуумпу тэлгэһэ дөрүн-дөрүн сэргэхсийэр. Сандаара бииргэ төрөөбүт быраата Сарыал – үс оҕолоох ыал аҕа баһылыга. Күндээрэптэр Кальвица уулуссатыгар икки хостоох кыбартыыралаахтар. Өрөбүллэргэ оҕолорун илдьэ бары көһөн кэлэллэр. Беседкаҕа шашлыктыыллар, ирэ-хоро кэпсэтэллэр, тото-хана аһыыллар. Сандаара ити быйыл интэриниэтинэн бассейн сакаастаан ылбыта. Кырачааннар куйаас күннэргэ сөтүөлээн, оонньоон-көрүлээн чомполонуохтара диэн үөрбүтэ-көппүтэ. Ону баара, ааспыкка Сарыаллаах дьиэ кэргэнинэн кийиит дойдутугар барбыттара. Иккиэн уоппускаларын ылбыттара, онон уһууллара буолуо. Аҕыйах күн оҕолордуун манна хоно-өрүү кэлиэхтэрэ дии санаабыта. Ыалы туох диэн дьаһайыай, Сандаара иһигэр хомойбута да, таһыгар таһаарбатаҕа.

Дьахтар дьиэтигэр тыаһа-ууһа суох киирэн, күлүүһүн ыйаата. Суунан-тараанан баран, сытан сынньана түһүө. Утаппыт, мэктиэтигэр тамаҕа хаппыт. Уу испит киһи. Көрбүтэ, бутыль кураанах, хааппыла да уу суох. Сарсыарда 7 чааска үлэтигэр барбыта. Оччо эрдэ биир да уу аҕалан биэрэр сулууспа үлэлээбэтэ чахчы.

Төлөпүөнүн ылан эрийбитинэн барда. Сакаас элбэх, массыына аҕыйах, аадырыскыт ыраах, үлэ чааһа бүтэрэ чугаһаата диэн үс сулууспа аккаастаата. Чэ, кэбис, туох дьикти күнэ буолла? Онтон төрдүс сулууспа диспетчерэ: “Оруобуна ити диэки биир массыына сылдьар. Билигин эрийэн ыйытыам, онтон эһиэхэ биллэриэм”, – диэн чабырҕах курдук түргэнник саҥаран баран, арааран кэбистэ. Сандаара дьыбааныттан туран, аат харата устаҥнаан, холодильник диэки хаамта. Мэлдьи толору астаах-үөллээх аптаах “дьааһыга” кураанах буолан биэрдэ. Икки устуука куурусса сымыыта уонна паачыка аҥаара үүт көстөр. Бааҥкалаах барыанньа, аһыллыбыт кефир. Сарыаллаах кэлбэтэхтэрэ, ыалдьыттар сылдьыбатахтара ырааппыт. Үлэҕэ оройунан умса түһэн, бородуукталаабатаҕа быданнаабыт. Кефирин ылан, ыстакааҥҥа кута турдаҕына, төлөпүөнэ тырылаата. Соһуйан, кефирин мүччү тутан кэбистэ. Ламинат муоста “мэлдьи ыраас сытыам дуо, киртийдин ээ” диэбиттии килэйэ сытта.

Алло, биир бутыль хаалбыт үһү. Массыына сотору тиийиэ, – диэн диспетчер саҥаран лабыгыраата. Сандаара нэһиилэ махтанна.

Дьиэлээх хаһаайка кефирин тобоҕун истэ, ол кэннэ муостатын сууйар-сотор түбүккэ түстэ. Арай ыт үрэрэ иһилиннэ, тиэргэҥҥэ киирэр аан домофона тыаһаата. “Вода” диэн биир тылы истээт, арыйар кнопканы баттаата.

Аны харчытын бэлэмнээбэтэх, кумааһынньыгын хаһыста. Онто эмиэ кураанах, банкомакка сылдьыахтааҕын умнубут. Каартата уонна визиткалар эрэ бааллар. Чэ, мобильнай баанынан төлүүр ини.

Ааны аспыта, илэ бэйэтинэн КИНИ турар! Маҥнайгы уонна соҕотох таптала! Сандаара туймаарыйан ылла, тыына хаайтара сыста, ону биллэрбэт буола сатаата. Дорооболосто дуу, суох дуу? Өйдөөбөккө хаалла.

Сандаара... Эн дуо? – диэтэ Дима. Кини хараҕар соһуйуу, долгуйуу, ол эрээри улахан үөрүү кыыма көһүннэ.  

Ди-ма... Мин... – Сандаара Семеновна кэлэҕэйдээн ылла.

Манна олороҕун дуо? – Дима ыйытан баран, умса көрдө.

Манна... Мин дьиэм, – дьахтар оргууй ботугураата, халаатын көннөрүннэ.

Бэркэ оҥостубуккут, олус үчүгэй! – эр киһи тиэргэни эргиччи көрдө.

Ээ, бэйэм... Баҕа санаабын толорон... – Сандаара тугу эрэ кэпсии сатаата.

Арба, төрөөбүт күҥҥүнэн! Бары кэрэни, үтүөнү! – диэн Дима эҕэрдэлээн соһутта.

Уой! Махтанабын! Өйдүүр эбиккин дии? – дьахтар сүргэтэ көтөҕүллэн, долгуйбутун киэр кыйдаата.

Өйдөөн буоллаҕа! Мэлдьи саныыбын... – диэн иһэн, ситэри саҥарбата, бейсболкатын уһулан кум-хам туппахтаахта.

Туох сонун? Кэпсээ, – Сандаара тугу этиэн билбэккэ, биир сиргэ тэпсэҥнии турда.

Ээ, бу... Куоракка көһөн кэлбитим, үлэ булбакка сылдьабын, – Дима кэтэҕин тарбанна.

Санааҕын түһэримэ, туох эмэ көстөр ини.

Билбэтим. Бэрт буолуо этэ.

Хайаан да булуоҥ! – Сандаара куолаһа улааппытыттан бэйэтэ да соһуйда.

Аҕаҥ туһунан истибитим. Дириҥ кутурҕаммын тиэрдэбин... – Дима буспут моонньоҕон курдук, хап-хара хараҕы утары көрдө.

Махтанабын... Син бэттэх кэллибит, ийэм эрэ этэҥҥэ сырыттын, – Сандаара уйадыйда.

Бу хаһааҥҥыта эрэ таптаһар харахтар... Икки сүрэх биир кэм өрө мөҕүстэ, күүскэ битигирии тэптэ. Эргиллибэт эдэр саас ахтылҕана абылыы кууста.                                  

Чэ, мин барыам. Напарнигым күүтэн олорор, – диэтэ Дима.

Ээ, сөп. Арба, харчыбын төлүү иликпин дии. Мобильнай бааҥҥар ыытабын? Нүөмэргин этэҕин? – Сандаара айманан ылла.

Эн бэйэҥ киэҥҥин эмиэ биэриэҥ дуо? – эр киһи эппитин кулгааҕа эрэ истэн хаалла. Дьахтар нүөмэрин эттэ.

Эрийиэм, суруйуом. Этэрим элбэх... – диэтэ Дима аан диэки баран иһэн.

Сандаара “Ыраас уу” диэн суруктаах массыынаны батыһа көрөн хаалла.   

Дьэ, дикти күн буолла. Сандаара устудьуон сылларыттан көрбөтөх маҥнайгы тапталын көрүстэ. Түүл дуу, илэ дуу? Дьиҥэр, кинилэр олохторун суола туспа барбыта ырааппыта. Бу кыл түгэҥҥэ дьахтар уруккуну-хойуккуну эргитэ санаата.

***

Кинилэр устудьуоннар уопсайдарыгар билсибиттэрэ. Сандаара төрдүс, Дима бэһис кууруска үөрэнэрэ. Күһүн. Сайыны быһа дойдуларыгар дуоһуйа сынньаммыт оҕолор сабыс-саҥа тутуллан бүппүт куорпуска көһө сылдьар кэмнэрэ этэ. Сандааралаах бииргэ олорор кыргыттарын кытта күлүүстэрин ол эрэ иннинээҕи күн ылбыттара. Үөрэх кэннэ аймахтарыттан малларын-салларын, таҥастарын-саптарын ылан кэлиэхтээхтэрэ. Кыыс эрдэ баҕайы тиийбитэ. Күлүүс чугас, куорат киинигэр олорор Октяҕа туттарыллыбыта. Дьүөгэтэ тоҕо эрэ хойутаабыта. Оччолорго суотабай төлөпүөн суоҕа. Онон Сандаара көрүдүөргэ күүппүтэ. Тура сатаан баран, атаҕа сылайан, чымадаанын үрдүгэр лах гына олорбута. Уопсай иһэ ыҥырыа уйатын тоҕо тардыбыт курдуга. Киирии-тахсыы, кэлии-барыы этэ. Кыыс элбэх оҕолоох таайын аахха олорбут буолан, айаннаан кэлиэҕиттэн аанньа утуйбакка сылдьара. Уута мунньуллан, туран эрэ утуйар туруктааҕа. Саҥа нухарыйан эрдэҕинэ, көрүдүөр түгэҕэр турар аан эмискэ тэлэччи аһыллыбыта. Спортивнай футболкалаах, шортиктаах үрдүк уҥуохтаах уол тахсан кэлбитэ. Чаанньык тутуурдаах этэ. Ас астанар хос диэки элэстэнэн киирбитэ. Онтон хоһугар төттөрү дьылыс гыммыта. Сандаара эмиэ нуктаан барбыта. Ол муҥнана олордоҕуна, чаанньык оргуйан куотар тыаһа иһиллибитэ. Кыыс утуйар уута умнуллубута. Ол тухары чаанньык хаһаайына биллибэтэҕэ, оргуйбут уу таһынан бара турара. Хайыай, ас астанар хос диэки хаампыта.  Ол истэҕинэ, чэй иһээри оҥостубут уол утары тиийэн кэлбитэ.

Привет! Эн чаанньыгыҥ дуо?

Привет! Миэнэ. Тоҕо ыйыттыҥ? – уол тоҕо эрэ күлбүтэ.

Оргуйбута хас да мүнүүтэ буолла. Таһынан бара турар, – диэбитэ кыыс.       

Ээ, сөп, – диэбитэ уол уонна чаанньыкка ойон тиийбитэ. – Абытаааай! – диэн өрө хаһыытыы түспүтэ. Кыыс аһынан, уол илиитин тутан ылбытыттан бэйэтэ да соһуйбута.

Оонньоон эттим. Ылан иһэн тохтоотум, – диэн анарааҥҥыта өссө дьээбэлэнэ турбута.

Сымыйаччы! – дии түспүтэ кыыс өһүргэнэн.

Бырастыы гын! – диэбитэ уол хап-сабар.

Ити курдук эмиэ да көрдөөх, эмиэ да романтическай билсиһииттэн кинилэр тапталларын остуоруйата саҕаламмыта.

Дима Сандаара утуйан нуктуу олорбутун көрбүтүн, онтон күлбүтүн кэлин кэпсээбитэ. “Спящая красавица”, “Утуйаана Куо” диэн дьээбэлээн ыҥырара. Кыыс өһүргэммитэ буолара уонна уолу “Чаанньык тойоно” диэн ааттыыра.

Гитара аргыстаах, ырыа доҕордоох Сэргэлээх уопсайыгар эдэр саас эриэккэс күннэрэ сыыдам аттыы сыыйыллыбыттара. Күһүҥҥү кэрэ киэһэлэргэ уоллаах кыыс сиэттиһэн хаамсаллара, сулустаах халлааны кэрэхсии одуулаһаллара. Ардах, хаар анныгар үҥкүүлээн дайаллара. Итинник маҥнайгы таптал эдэр сүрэхтэри истиҥ иэйиинэн толорбута.

Саҥа дьылга аҕыйах хонук иһигэр ахтыһан аҕай кэлбиттэрэ. Тапталлаахтар күннэригэр Дима Сандаараҕа үрүҥ көмүс ытарҕа бэлэхтээбитэ, истиҥ тапталыгар билиммитэ. Уоллаах кыыс иккиэн бииргэ эбиэттииллэрэ, библиотекаҕа сылдьаллара, күөл кытыытынан сэргэстэһэ хаамсаллара. Оннооҕор хайыһардыы сылдьан, ыраахтан бэйэ бэйэлэрин көрдүүллэрэ. Кинилэр олус да дьоллоохторо.

Биирдэ Кырдьаҕас куорат устун дьаарбайбыттара. Чернышевскай уулуссатыгар тахсан, умуллубат уот таһыгар кэлбиттэрэ. Саҥата суох куустуһан турбуттара. Онтон Дима:

Чыычаах, бу уот умуллубутун көрбүтүҥ дуо? – диэн ыйытан соһуппута.

Суох. Мэлдьи умайар дии, – диэн күлбүтэ кыыс.

 Биһиги тапталбыт уота бу курдук умуллуо суоҕа, – диэбитэ уол уонна кыыһы ыга кууспута.

Ол саас Сандаара “Международный обмен” бырагырааманан атын дойдуга үөрэнэ барар буолбута. Онно бастыҥ эрэ устудьуоннары талан ыыталлара, улахан чиэс-бочуот курдуга. Диматын кытта арахсыан баҕарбатаҕа, ол эрээри төрөппүттэрэ олус үөрбүттэрин көрөн, сөбүлэһэригэр тиийбитэ.

Уол кыыһы аэропорка атаарар күнүгэр тапталлаахтар өр да өр куустуһан турбуттара. Дима уураан ылбыта уонна: “Суруйуом. Эн суруккун күүтүөм”, – диэбитэ. Кыыс хараҕын уутун туттумматаҕа.

Атын дойдуга сыл-хонук биллибэккэ ааспыта. Үөрэҕэр туйгун кыыс өрүү бастыҥнар кэккэлэригэр сылдьыбыта. Библиотекаттан ураты ханна да барбата-кэлбэтэ. Диматыгар сонунун сурукка тиһэн ыытара. Ырааҕа бэрт буолан, почта уһуннук айанныыра. Уол үстэ-түөртэ суруйан баран, ууга тааһы бырахпыттыы, сүтэн хаалбыта. Кыыс бастаан хомойо санаабыта. Онтон дипломнай үлэтин көмүскээри, арааһа, солото суох сылдьара буолуо диэн уоскутуммута. Хаста да хардата суох суруйбута, онтон тохтообута. Саха сиригэр төннөр кэмэ чугаһаабыта.

***

Сандаара сайын оҕолор бары тарҕаспыттарын кэннэ кэлбитэ. Уопсайга тиийэ сылдьыбыта, “Азия оҕолоро” норуоттар икки ардыларынааҕы оонньууларга бэлэмнэнии буола турар, кими да киллэрбэппит диэбиттэрэ. Оптуобус тохтобулугар туран, бииргэ үөрэнэр кыыһа Валяны көрсүбүтэ. Кини устудьуоннары уопсайтан эрдэ таһаарбыттарын, үөрэх дьыла арыый эрдэ түмүктэммитин, сорох оҕолор тылбаасчытынан үлэлии хаалбыттарын кэпсээбитэ. Дима туһунан ыйыппытыгар, тоҕо эрэ атын тиэмэҕэ көһөн хаалбыта. Ол турдахтарына, Валя оптуобуһа тиийэн кэлбитэ, кыыс сып-сап дьылыс гыммыта.

Дьүөгэлэрэ бартыһаан курдук тугу да кэпсээбэтэхтэриттэн, суруктарыгар Дима туһунан тыл аҥаарын да кыбыппатахтарыттан кыһыйа санаабыта. Онон тугу да билбэккэ-көрбөккө, истибэккэ дьиэлээбитэ.

Маҥнайгы таптала кинини таҥнарбытын күһүн биирдэ билбитэ. Ол саас кууруһун кыргыттара Дималаах хосторугар Диана диэн бииргэ үөрэнэр кыыстара үгүстүк сылдьарын, ас астыы турарын, гитаралыы олорорун элбэхтик көрөр буолбуттар. Онтон күөх маай параадыгар Дима Дианалыын сиэттиһэн турбуттарын Октялаах Валя кэпсээбиттэрэ. Уол Сандаара дьүөгэлэрин ырааҕынан тумнар эбит.

Кэлин истибитэ, Дималаах Диана ол күһүн ыал буолбуттар, Промышленнай оройуоҥҥа көспүттэр. Ити курдук маҥнайгы таптал хомолтолоохтук түмүктэммитэ. Сандаара баччааҥҥа диэри сулумах сылдьар. Кэлэйбитэ бэрдиттэн эбитэ дуу, уолаттарга эрэммэт буолбута. Билсэ-көрсө сатааччы син элбэҕэ да, кими да чугаһаппатаҕа.   

Сандаара эдэр сааһын күлүм күннэрэ киинэ пленкатын курдук элэҥнээн аастылар. Түргэнэ кутуругун кумуччу туттан баран, аттыгар сытар эбит. Ытын имэрийэн ылла, хааһы кутан биэрдэ.

Дьиэҕэ киирэн, тапталлаах араадьыйатын холбоото. Екатерина Егорова ырыата тыаһыы турар. Мэлдьи сөбүлээн истэр, ураты уйаҕас иэйиигэ уйдарар. Араадьыйатын улаатыннарда.

Маҥнайгы таптал, эн аптааххын,

Эн дьикти, уостубат күүстээххин.

Бэл, күн-дьыл тумана, тумана

Эйигин баһыйан сүтэрбэт....

Эмискэ домофон тыаһаата. Кыргыттара айманан, күө-дьаа буолан киирдилэр. Тэбис-тэҥҥэ: “Сюрприз! Прости за опоздание!” – диэтилэр, сибэкки дьөрбөтүн бэлэхтээн үөртүлэр, сампааннарын, фрукталарын, оҕурсуларын, помидордарын, сушиларын, пиццаларын остуолга ууран кэбистилэр.

Светофорга туран, Диманы көрдүбүт быһыылаах, – диэтэ Света уонна Сандаара сирэйин-хараҕын манаата.

Кэргэниттэн арахсыбыт, куоракка көһөн кэлбит диэбиттэрэ. Дианата оҕото куотуоҕуттан иһээччи буолбутун истибитим, – диэн Вика эбэн эттэ.

Оо, наһаа ынырык дии! Кырдьык, геолог идэлээх киһи куоракка үлэ буларыгар ыарахан. Онуоха-маныаха диэри таксилыыр үһү. “Доставкаҕа” баар эбит дии, – Надя билбитин-көрбүтүн ыһа-тоҕо кэпсээтэ.

***

Кыргыттар хойукка диэри хобугунаспыттара. Сандаара хонноро хааллара сатаабыта да, сарсын үлэ күнэ диэн тарҕаспыттара. Сарсыарда “Привет, Утуйаана Куо!” диэн смс кэлбитэ...

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Утуйуу хаачыстыбата улахан суолталаах
Сонуннар | 15.03.2024 | 14:00
Утуйуу хаачыстыбата улахан суолталаах
Кулун тутар 15 күнүгэр Аан дойдутааҕы Утуйуу күнэ бэлиэтэнэр. ВОЗ статистикатынан, нэһилиэнньэ 10-30% кыайан утуйбакка (бессонница) эрэйдэнэр, сорох дойдуларга ити көрдөрүү 50−60%-ҥа тиийэр.
Сыана үрдээһинэ
Сонуннар | 22.03.2024 | 18:00
Сыана үрдээһинэ
(2024 сыл олунньу ыйдааҕы көрдөрүүтүнэн)
Социальнай биэнсийэ эбиллэр
Сонуннар | 16.03.2024 | 18:00
Социальнай биэнсийэ эбиллэр
Муус устар 1 күнүттэн социальнай биэнсийэ 7,5 бырыһыан үрдүүр. Бу туhунан 262 N-дээх уурааҕы кулун тутар 5 күнүгэр Арассыыыйа Бырабыыталыстыбата бигэргэттэ. Индексация кээмэйэ ааспыт сылга биэнсийэлээхтэргэ олох таһымын алын кээмэйин улаатыытынан ааҕыллар. Бу төлөбүргэ анаан социальнай пуонда бүддьүөтүгэр 37,5 млрд солк. көрүлүннэ. Статитстика көрдөрөрүнэн, Арассыыйаҕа 4 мөлүйүөнтэн тахса киһи социальнай...
Сергей:  «Уолаттар санаалара-оноолоро харахтарыгар көстөр»
Дьон | 21.03.2024 | 18:00
Сергей: «Уолаттар санаалара-оноолоро харахтарыгар көстөр»
Оҕо сылдьан разведчиктаах киинэлэри умсугуйан көрөрбүт, кинилэр курдук буолуохпутун баҕаран, сэриилээх оонньуурбут, саһа, сыбдыйа, сыылла сылдьан өстөөхтөрбүтүн самнарарбыт.  Разведчик диэн тылы иһиттэхпинэ, тута харахпар Штирлиц уобараһа көстөр. Кини өстөөхтөр уйаларыгар тиийэн, былааннарын, дьайыыларын биһиги дьоммутугар тиэрдэн, кыайыыны ситиһэргэ улахан кылаатын киллэрсэр.   Ол аата дьиҥнээх разведчик хайдах буолуохтааҕый? Кини боростуой саллаат...