06.06.2020 | 10:22

Кыайыы 75 сылыгар анаммыт тутуулар

Кыайыы 75 сылыгар анаммыт тутуулар
Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Бүгүн айылҕаттан талааннаах дьоммут Аҕа дойду уоттаах сэриитигэр хорсуннук сэриилэспит ньургун уолаттарбыт ааттарын үйэлэргэ үйэтитэр сыаллаах оҥорбут оҥоһуктарын таһаарабыт.   

Бэрдьигэстээххэ Кыайыы тааҥката

Захар Егорович Павлов, Горнай улууһа, Бэрдьигэстээх нэһилиэгэ, улуус бочуоттаах олохтооҕо:

–Былырыын олохтоох дьаһалта баһылыга Марк Сидорович Парфенов, миигин ыҥыран ылан, эргэ танкетканан тааҥка оҥоруоҥ дуо диэн этии киллэрбитэ. Мин тута сөбүлэспитим. Кини АТЛ-5 танкетка баар, онон оҥоруоххун сөп, наадалаах матырыйааллары ыларга үбүнэн көмөлөһүөм диэбитэ. Бу танкетканы сэрии кэнниттэн тустаах экспедиция тутта сылдьыбыт. Былыргы тиэхиньикэ буолан, тимир тиһиликтэрин (көлөһөтүн) эрэ туһанным. Уолум Георгийы кытта бииргэ үлэлээтибит. Ааспыт сыл ыам ыйын ортотуттан саҕалаан баран, атырдьах ыйын бүтүүтэ оҥорон бүтэрбиппит. Үбүлүөйдээх Кыайыы бырааһынньыгар, ыам ыйын  9 күнүгэр тааҥкабытын Кыайыы болуоссатыгар анал постамеҥҥа илдьэн туруорбуппут. Кырааскатын өттүгэр аармыйаҕа танковай чааска сулууспалаабыт Бэрдьигэстээхтэн танкист уолаттар Кирилл Мартынов, Степан Скрыбыкин, Аһыма нэһилиэгиттэн Аркадий Попов үбүнэн көмөлөспүттэрэ. Онон кинилэргэ махталым улахан.

  Биһиги улууспутуттан Аҕа дойду уоттаах сэриитигэр биир дойдулаахтарбыт Бэрдьигэстээхтэн “Кыһыл Сулус” уордьан кавалера, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна Петр Михайлович Федоров, Солоҕон нэһилиэгиттэн Аҕа дойду Улуу сэриитин 1-кы истиэпэннээх уордьанын кавалера Егор Иванович  Семенов танковай чааска хорсуннук сэриилэспиттэрэ. Ол курдук, Петр Федоров, кырыктаах кыргыһыыга сылдьан, тааҥкатыгар биэстэ умайа сыспыт. Кинилэр иккиэн, уоттаах сэрииттэн этэҥҥэ эргиллэн кэлэн, дьоһун олоҕу олорон ааспыттара. Бу үлэбит танкист дьоммут сырдык ааттарын үйэтитиэ диэн эрэнэбит.

Бэйэм туспунан кылгастык билиһиннэрдэххэ, муус устар ыйга 73 сааспын туолбутум. Быйыл сыбаарсыгынан үлэлээбитим 50 сыла буолла. 22 сааспыттан “Горнай” сопхуоска үлэлии киириэхпиттэн, күн бүгүҥҥэ диэри ол дьарыкпын ыһыктыбакка сылдьабын. 

Бүлүүгэ скульптура, бюст

Николай Николаевич Степанов, СӨ норуотун маастара, РФ худуоһунньуктарын Сойууһун чилиэнэ, үлэ бэтэрээнэ, меценат, Бүлүү улууһун Балаҕаччы нэһилиэгин бочуоттаах гражданина, Бүлүү куоратын олохтооҕо:

Кыайыы 75 сылыгар уолбун кытта ааспыт сылтан нэһилиэктэр сакаастарынан 10-тан тахса скульптураны, бюстары оҥордум. Ол курдук, Балаҕаччы нэһилиэгиттэн уоттаах сэриигэ аттаммыт биэс бырааттыы Борисовтар уонна үс бырааттыы Николаевтар дойдуларыгар эргиллибэтэхтэрэ. Кинилэргэ анаан төрөөбүт нэһилиэктэригэр бюст оҥорон туруордубут. Снайпер Дмитрий Алексеевич  Гуляев төрөөбүт Бороҕонугар эмиэ бюст оҥорторбуттара. Кини сэриигэ Кыргыдай нэһилиэгиттэн барбыт. Улуу сирдьит Иосиф Сталин  төрөөбүтэ 100 сылыгар, тыыл, үлэ бэтэрээннэригэр эмиэ бюст оҥорбуппут. Билигин “Сэрии оҕолоро” диэн ааттаах бырайыакка үлэлии сылдьабын. Оҕус сиэтэн иһэр уоллаах-кыыс туһунан. Оччотооҕу оҕолор тыылга улахан дьонтон итэҕэһэ суох үлэлээбиттэрэ. Маны барытын былырыын сайын саҕалаабыппыт.

Ньурбаҕа Ытык Хобо

Аммос Прокопьевич Давыдов, уус-уран оҥоһук маастара, худуоһунньук, Ньурба куората:

– Кыайыы 75 сылын көрсө, Ньурба куоратын пааркатыгар, Кыайыы болуоссатыгар мин бырайыакпынан Сүүнэ Ытык Хобо сквер олоххо киирдэ. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр, тыылга, ыарахан үлэҕэ бэйэлэрин харыстаммакка, Кыайыы туһугар олохторун толук уурбут биир дойдулаахтарбыт сырдык кэриэстэригэр ананна. Сахабыт сиригэр бастакы оҥоһуллубут Сүүнэ Ытык Хобо Ньурба олохтоохторун саамай сөбүлээн сылдьар сирдэрэ буолар. Сүүнэ Ытык хобону охсон, тыас таһааран, ыраах куйаарга көтүтэн, Кыайыы туһугар олохторун толук уурбут дьоннорбут үс куттарын ырааһырдар. Саха сэргэтигэр маарыннатан оҥоһуллубут үлэҕэ саха итэҕэлэ, олоҥхото, оһуокайа, харысхал, алгыс оһуордара барыта тиһилиннилэр. Хобо анныгар мрамортан оҥоһуллубут саха үс кута ойууламмыт. Ол 18 үйэтээҕи кычым ойуутуттан ылыллыбыта. Сэриигэ барбыт дьоммутун кэриэстээн, нэһилиэктэрин ааттарын ааттаан туран, хара мрамор дьааһыктарга дойдуларын буора кэлэн кутуллуохтаах. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр биһиги улуустан 2697 киһи ыҥырыллан барбыта.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Үлэ олоҕу киэргэтэр, дьарык киһини сайыннарар
Дьон | 14.09.2023 | 12:00
Үлэ олоҕу киэргэтэр, дьарык киһини сайыннарар
Быйыл Таатта нэһилиэгин олохтоохторо, үлэни өрө туппут Екатерина, Михаил Бурнашевтар ыал буолбуттара үйэ аҥаара буолла. Хаһыат бүгүҥҥү нүөмэригэр дьиэ кэргэн истиҥ ийэтин, эйэҕэс эбэтин кытта сэһэргэһиибитин ааҕыҥ.
Дария Маркова:  «Сахам омуга кэтит кэскиллэниэ, уһун тускулланыа»
Дьон | 20.09.2023 | 18:00
Дария Маркова: «Сахам омуга кэтит кэскиллэниэ, уһун тускулланыа»
Туһунан, ураты өйдөөх-санаалаах, кэскиллээх, инникигэ эрэллээх, дойдум туһа диэн көмөҕө инники күөҥҥэ сылдьар ыччат, эдэр дьон баалларыттан киһи эрэ үөрэр, санаата көтөҕүллэр. Үгүс киһи билиҥҥи ыччаты мөҕөр-этэр да, тулабытын көрүннэххэ, дойдубутун тутан хаалыах, чөл толкуйдаах, булугас өйдөөх, күүстээх санаалаах оҕолорбут элбэхтэр эбээт. Мин биир оннук эдэр киһини, “Аламай” аһымал пуонда...
Грипп уонна ОРВИ ыарыыларын утары сэрэтэр миэрэлэри дьүүллэстилэр
Сонуннар | 15.09.2023 | 13:00
Грипп уонна ОРВИ ыарыыларын утары сэрэтэр миэрэлэри дьүүллэстилэр
Куорат баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Наталья Степанова Олохтоох дьаһалта санитарнай-эпидемиологическэй хамыыһыйатын мунньаҕын ыытта диэн Олохтоох дьаһалта пресс-сулууспата иһитиннэрдэ.
Йога олоҕу уларытар күүһэ
Дьон | 15.09.2023 | 12:00
Йога олоҕу уларытар күүһэ
Аныгы балысхан сайдыылаах үйэҕэ туох барыта көрүөх бэтэрээ өттүгэр уларыйар-тэлэрийэр. Тас эйгэ дьайыытыгар баһыйтаран, бириэмэ сырсыытыгар сылдьан, сорох киһи бэйэтин көрүммэт, онтон сылтаан ис туруга ыһыллар, ыарыыга түргэнник бэринэр.