Эппэкиин уонна приемнай дьиэ кэргэн туох уратылаахтарый?

2024 сылга Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Оҕо саас сыллара биллэриллибитинэн ийэ-аҕа тапталыгар наадыйар оҕолор тустарынан, оҕону иитэ ылыан баҕалаахтарга сүбэ-ама, көмө буолар рубрикабыт кэскили түстүүр үлэтин сөргүтэбит.
Биһигини кытта Хаҥалас улууһугар баар Дьиэ кэргэҥҥэ иитиигэ көмө буолар киин үлэлэһэр. Маннык Кииннэр билигин Саха сирин аҕыйах улууһугар бааллар уонна тулаайах оҕо дьиэ кэргэҥҥэ эрэ иитилиннэҕинэ киһи буолан тахсарын өйдөтөр, оҕону иитэ ылар дьоҥҥо тирэх буолар сыаллаах үлэлииллэр.

Төрөппүт көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт тулаайах оҕону дьиэ кэргэҥҥэ ииттэрэ биэрии хас да араастаах буолар. Ол туһунан Мохсоҕоллоохтооҕу Дьиэ кэргэҥҥэ иитиигэ көмө буолар киин уйулҕа исписэлииһэ, Приемнай дьиэ кэргэн оскуолатын ыытааччыта  Светлана Давыдовна Ксенофонтова сиһилии кэпсиир:

- Тулаайах оҕону дьиэ кэргэҥҥэ ииттэрэ биэрии икки араастаах: бастакынан, төрөппүт оҕо курдук иитэ ылыы (усыновление, удочерение); иккиһинэн, эппиэкэҕэ ылыы (бэпэчиитэлистибэ).

Аны туран эппиэкэҕэ ылыы икки көрүҥнээх: “эппиэкэлиир дьиэ кэргэн” уонна “приемнай дьиэ кэргэн” диэҥҥэ арахсар.

Бэйэ төрөппүт оҕотун курдук

– Дьиэ кэргэҥҥэ бэйэҥ төрөппүт курдук оҕону иитэ ылыы (удочерение, усыновление) – оҕоҕо төрөппүт оҕо толору быраабын биэрэн туран иитэ ылыы. Мантан быраапкыт уонна эбээһинэскит тэҥинэн үөскүүр.

Тулаайах оҕону дьиэ кэргэҥҥэ олохтооһуҥҥа, бастатан туран, маннык быһыылаахтык ииттэрэ биэрии ордук биһирэнэр. Төрөппүккэ бу оҕо дьылҕатын туһугар ытык иэс толору сүктэриллэр.

Оҕо дьиэ кэргэн толору чилиэнэ буолар. Сокуонунан кинини кытта аймахтаспыккыт, нэһилиэстибэлээһин барыта мэктиэлэнэр.

Оҕоҕо төрөппүттэр араспаанньалара иҥэриллэр. Оҕо толору аатын, төрөөбүт күнүн-дьылын (үс ый инники эбэтэр кэнники гына сыҕарытан) уонна сирин уларытан сурукка киллэрэр кыах бэриллэр.

Эппиэкэҕэ ылыы

– Эппиэкэ (безвозмедная опека, попечительство) – Оҕону иитиллээччи быһыытынан 18 сааһыгар диэри дьиэ кэргэҥҥэ иитэ ылыы. Оҕо 14 сааһыгар диэри эппиэкэҕэ, салгыы 18 сааһыгар диэри бэпэчиитэлистибэҕэ сылдьар.

Эппэкиин төрөппүт киһи курдук бары быраабын барытын туһанар кыахтаах, ону тэҥэ оҕону иитиигэ, үөрэтиигэ, этэҥҥэ илдьэ сылдьыыга, оҕо сааһын тухары арыаллааһыҥҥа о.д.а. барытыгар эппиэтинэһи сүгэр.

Эппиэкэ уорганнара оҕо иитиллэр уонна олорор дьиэтин-уотун усулуобуйатын, иитии хайдах барарын, үөрэхтээһин хаамыытын хонтуруоллууллар.

Эппиэкэҕэ сылдьар оҕоҕо ый аайы босуобуйа харчы көрүллэр.

Оҕо араспаанньатын, аатын уларытар уустук. Төрөөбүт күнүн-дьылын, сирин-дойдутун уларытыллыбат.

Приемнай дьиэ кэргэн

– Приемнай дьиэ кэргэн (возмездная опека) – төгүрүк тулаайах хаалбыт уонна төрөппүт көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт оҕолору дьиэ кэргэҥҥэ иитэ ылыы.

Эппиэкэ уорганын уонна иитэ ылар дьон икки ардыгар оҕо дьиэ кэргэҥҥэ бэриллэрин туһунан дуогабар түһэрсиллэр. Манна хайаан да кэргэнниилэр (ийэ уонна аҕа) буолуохтаахтар диэн буолбатах, соҕотох төрөппүт эмиэ оҕону приемнай дьиэ кэргэҥҥэ эппиэкэҕэ ылыан сөп.

Эппиэкэ уорганнара оҕо иитиллэр уонна олорор дьиэтин-уотун усулуобуйатын, иитии хайдах барарын, үөрэхтээһин хаамыытын хонтуруоллууллар.

Оҕоҕо ый аайы харчы көрүллэр. Маны таһынан, оҕону эппиэкэҕэ ылбыт төрөппүккэ судаарыстыбаттан “хамнас” (вознаграждение) төлөнөр.

Оҕо араспаанньатын, төрөөбүт күнүн-дьылын, сирин-дойдутун уларытар сатаммат.

Ийээ, хаhан кэлэҕин?

Рустам, 15 саастаах.

Үтүө санаалаах, хаһан да оҕолору, улахан дьону кытта этиһэ-иирсэ сылдьыбат сымнаҕас майгылаах, үрдүк култууралаах, олус сайаҕас уол. Иллэҥ кэмигэр кинигэ ааҕарын сөбүлүүр. Олус чэбэр, чэнчис, аккуратнай. Диссипилиинэни тутуһар, бэрээдэги таптыыр.

Дархан, 14 саастаах.

Элэккэй, кэпсэтинньэҥ, дьоһун уол. Тыла-өһө олус үчүгэй сайдыылаах, ханнык баҕарар киэҥ тиэмэҕэ кэпсэтэр кыахтаах киэҥ билиилээх-көрүүлээх сайаҕас оҕо. Бэйэтин санаатын сайа этэр, туруорсар кыахтаах. Оҕолору кытта сыһыана үчүгэй, улахан дьоҥҥо ытыктабыллаах сыһыаннаах. Дархан олус эйэҕэс, улахан киһиттэн элбэх болҕомтону эрэйэр, тактильнай болҕомтоҕо наадыйар уйан дууһалаах уол.

Аслан, 13 саастаах.

Дьону кытта үчүгэйдик тапсар, олус кэпсэтинньэҥ. Үтүө санаалаах, аһыныгас. Хамсана-имсэнэ сылдьарын сөбүлүүр. Дьону кытта түргэнник уопсай тылы була охсор. Иллэҥ кэмигэр уруһуйдуурун, пластилинынан сыбаан оҥорорун, лего конструктор хомуйарын, ойуулуктары көрөрүн сөбүлүүр.

Дьиэ кэргэҥҥэ иитиигэ бэриллэр оҕолор доруобуйаларын туруга хайаан да суруллар – бөлөҕүнэн арахсар.
1-кы бөлөх: доруобай оҕолор, эт-хаан уонна уйулҕа өттүнэн сайдыылара кэһиллиитэ суох.
2-ис бөлөх: хроническай ыарыыта суох чэгиэн оҕолор. Кэккэ функциональнай уонна морфофункциональнай кэһиллиилээхтэр. Холобур, инфекционнай ыарыылары этэҥҥэ аһарыммыттар; эндокриннай патологията суох, эт-хаан сайдыытын өттүнэн кыра хаалыылаахтар.
3-үс бөлөх: хроническай ыарыылаахтар, эмтэнэн үчүгэй турукка киирбиттэр. Араас эчэйиилээх, эпэрээссийэлээх буолаллар, ол эрэн үөрэнэр, үлэлиир толору кыахтаахтар.
4-үс бөлөх: хроническай ыарыылаахтар, билигин ыалдьа сылдьаллар, чаастатык бэргииллэр. Доруобуйатын туругунан оҕо олоҕор мэһэйдэри көрсүөн сөп.
5-ис бөлөх: ыарахан хроническай ыарыылаахтар, үөрэнэллэригэр, үлэлииллэригэр хааччахтаахтар.
Оҕо доруобуйатынан ханнык бөлөххө хапсарын педиатр эбэтэр оҕо дьиэтин бырааһа, диспансеризация, медицинскэй чинчийии түмүгэ быһаарар.

Оҕолор тустарынан толору информацияны бу нүөмэринэн билсиэххэ сөп: +7 (41144) 4-83-14 – Профилактика уонна оҕолоох дьиэ кэргэттэри арыаллыыр салаа.
Бассаабынан суруйарга: 8-914-277-03-60

Хаартыскалар Мохсоҕоллоохтооҕу Дьиэ кэргэҥҥэ иитиигэ көмө буолар киин архыыбыттан туһанылыннылар