КУОРАТ ЫЧЧАТЫН КӨҔҮЛҮҮР КОНСТАНТИН ТИМОФЕЕВ
Кэлэр кэскили түстэһэр чөл өйдөөх- санаалаах ыччат билигин тарбахха баттанар. Олох сайдан истэҕин ахсын ыччаты иитии, үөрэтии, такайыы боппуруоһа дөрүн-дөрүн сытыытык турар. Онон бүгүн куорат ыччатын көҕүлүүр, эдэр дьону кытта биир санааҕа сылдьар Константин Тимофеевтыын кэпсэтэбит.
- Биһиги ааҕааччыларбытыгар бэйэҥ тускунан кэпсии түс эрэ, ханна үлэлиигин?
- Мин Дьокуускайдааҕы оҕо киинигэр патриотическай хайысхалаах «Городской патруль” диэн куруһуок салайааччытынан уонна Кангалааска “Учебно-производственный комбинат Right Now» проектнай офис салайааччытынан үлэлиибин. Ону тэҥэ Дьокуускай куорат Дууматын иһинэн үлэлиир Ыччат палаататын чилиэнэ буолабын, физическэй култуура, спорт уонна патриотизм бастайааннай хамыыһыйатын сүрүннүүр салайааччыта буолабын.
- Константин, ыччат хамсааһыннарынан хаһааҥҥыттан дьарыктанаҕын?
- Ыччат патриотическай иитиитин туһунан оскуола эрдэхтэн сэргээн, истэн-билэн улааппытым. Дьиэ кэргэммэр хас биирдии эр киһи аармыйаҕа сулууспалаабыттара, кыайыыны уһансыбыттар бааллар. Бары бииргэ түмсэн олордохпутуна аармыйа, патриот буолуу, дойдуга таптал тиэмэлэрэ үгүстүк кэпсэнэллэрэ. Бэйэм үрдүк үөрэҕи бүтэрэн баран Ийэ дойдубар иэспин төлөөн кэлбитим, ол кэннэ тута история учууталынан киирбитим, байыаннай кулууп үлэтин саҕалаан барбытым.
- Ыччаты Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу тыыныгар иитэр эбиккин.
- Оннук! Ыччакка гражданскай-патриотическай хабааннаах үгүс үлэни ыытабыт. Дьокуускай куорат эдэр ыччатын, оскуола оҕолорун кытта үлэлиибит. Ыарахан балаһыанньаҕа түбэспит оҕолору көнө суолга сирдиибит.
- “Витязь” кулууп сүрүн ис хоһооно тугуй? Историятын туһунан кылгастык кэпсиириҥ буоллар.
- “Витязь” оскуола үөрэнээччилэрин уопсастыбаннай тэрилтэтэ 2016 сыллаахха киин куорат 20 №-дээх оскуолатыгар тэриллибитэ.
Билигин манна Сайсары уокуругун оскуолаларын үөрэнээччилэрэ сылдьаллар. Ол курдук Саха политехническай лицей, 18, 20, 25 №-дээх оскуолалар үөрэнээччилэрэ дьарыктаналлар.
Сүрүн сорукпутунан буолар: ыччаты олох ирдэбилин бары хайысхатыгар иитии, үөрэтии. Ол курдук, диссипилиинэ, ытыктабыл, добровольчество, үтүө санаа, хорсун санаа, эрэл кыыма курдук өйдөбүллэри иҥэрэбит.
- Кулуупка ким киириэн сөбүй? Оҕолору саастарынан хааччахтыыгыт дуо?
- Оҕолору 5 кылаастан ылабыт. Субу оскуоланы бүтэрээри сылдьар да оҕо кэлээччи, баҕалааҕы барытын ылабыт. Маҥнай киирбит оҕо «Мин патриоппун” диэн бэйэм айбыт авторскай бырагыраамабынан үөрэнэр. Уопсайа түөрт сүрүн хайысханы тутуһабын. 2014 сылтан саҕалаан тус бэйэм уопуппар олоҕуран оҥоһуллубута. Онно маннык хайысхалар киирэллэр:
- «Үтүөнү оҥор!» (үтүө дьыала, бэтэрээннэри кытта шефтэһии, оскуола иннинээҕи тэрилтэлэргэ көмөлөһүү, о.д.а.). Сыала – оҕо бэйэтин кыаҕын таба туһаныы, үтүө хаачыстыбаларын сайыннарыы.
- «Мин салайааччыбын» (политическай хабааннаах). Арассыыйа уонна аан дойду историятыгар интэриэһи үөскэтэр аналлаах. Оҕо салайар уонна тэрийэр хаачыстыбаларын арыйыы.
- «Дойдуну көмүскээһин» (байыаннай хомуурдар, байыаннай бэлэмнэнии, эдэр буойун кибер-хайысха). Сыала: патриотическай тыыны, эппиэтинэһи тэрийии, иҥэрии.
- «Биһиги бириэмэбит геройдара» (интэриэһинэй дьону кытта көрсүһүү, экскурсиялар, төгүрүк остуоллар, Арассыыйа историятын үөрэтии).
Олохпутугар пандемия туруоҕуттан, кэккэ көннөрүүлэр киирдилэр. Ол иһин саҥа үөрэх методикатын оҥордум. Ол “кибер-воин” диэн буолар. Кибер күрэхтэһиигэ кыттыы, оонньооһун, роботехниканы үөрэтии, программалааһын уонна бэйэ көмпүүтэр оонньуутун оҥоруу.
- Константин, ыарахан олохтоох ыччаттары кытта хайдах үлэлиигит? Холобура, сорох оҕо төрөппүтэ суох буолуон сөп.
- Чахчы да араас кыһалҕалаах ыччат баар. Ким эрэ төрөппүттэрэ иһэр-аһыыр буолуон, ким эрэ ыарахан майгылаах буолуон сөп. Сорох ыччакка төрөппүттэрэ сабыдыаллаамыахтарын сөп... Итинник ааттаатахха кыһалҕа элбэх. Ол гынан баран, Макаренко эппитин курдук, куһаҕан оҕо диэн ханна да суох! Арай куһаҕан методика баар буолуон сөп! Кэлбит оҕолору дьиҥ олоххо бэлэмниибит, кыһалҕалаах оҕону ылсан кэпсэтэбин, сүбэ-ама биэрэбин.
- «Витязь” инники былаана?
- Инникитин бырайыакпын куораппыт баһылыгар Сардана Авксентьеваҕа билиһиннэриэхпин баҕарабын. Куорат сиригэр-уотугар патриотическай киин тэриллэрин туруорсар сыаллаахпын уонна Дьокуускай куорат бары уокуруктарыгар «Мин патриоппун» бырагырааманы киллэрээри гынабын. Тоҕо диэтэххэ, билиҥҥи балысхан үйэҕэ ыччат санаата олус сатарыйда.
- Константин, эн өссө Сайсары уокуругун лидерэ буолаҕын, ыччат сэбиэтэ элбэхтик үтүө дьыаланан дьарыктанар диэбиттэрэ.
- Сайсары уокуругун ыччатын сэбиэтэ куораттааҕы «Лидердэр көлүөнэлэрэ» диэн Ыччат уонна дьиэ кэргэн политикатын управлениета тэрийбит куонкуруһугар куорат үрдүнэн бастаабыта. Уокурук ыччата 2019 сылга 60-тан тахса үтүө дьыаланы тэрийэн, иилээн-саҕалаан ыыппыта. Холобура: араас аахсыйалар, маастар-кылаастар, бэтэрээннэргэ көмө, о.д.а.
- Сорох ыччат дойдутуттан көһөн барарын истэ, билэ сылдьарыҥ буолуо. Быйыл ордук элбэх эдэр киһи барда, кинилэргэ тугу эмит сүбэлиэҥ дуо?
- Мин санаабар, ыччат тас дойдуга үөрэнэ, үлэлии диэн сыаллаах барар. Туох да диэбит иһин, төрөөбүт дойдуларыгар чугас буоллахтара дии. Ыччаты, устудьуоннары уонна үөрэнээччилэри кытта быһаччы үлэлиир киһи буоламмын кинилэр санааларын, толкуйдарын билэ-көрө сылдьабын. Саха сирин ыччата олох хайа баҕарар өрүтүгэр сүрдээх өйдөөх уонна мындыр, ол иһин бэйэлэрин таһымнарын үрдэтээри киин сирдэргэ талаһар буоллулар.
- Дьокуускай куоракка Ыччат палаататын чилиэннэрэ туох көҕүлээһиннэри туруорсаҕыт?
- Олоххо бырайыакпыт, идиэйэбит олус элбэх. Эдэр ыччат олох ханнык баҕарар кыһалҕаларын быһаарыыга саҥа көрүүлээх. Биһиги палаатабыт хас биирдии чилиэнэ уопсастыба лидердэрэ буолаллар, үлэлии үөрүйэхпит, онон үтүө түмүктэри быыстала суох көрдөрөбүт.
- Эн куорат ыччатын кытта үлэлиир уустук дуо?
- Оҕолор, биллэн турар, бары араастар, ол гынан баран, педагог быһыытынан хас биирдии оҕоҕо сөптөөх сыһыаны тобула сатыыбын.
- Билигин аҕа саастаах көлүөнэ ыччаты “биһиги курдук буолбатахтар, биһиги да эдэр этибит...” дииллэр. Күнү быһа интэриниэккэ олорор курдук саныыллар эбит. Маны эн туох дии саныыгын?
- Ыччакка туох эрэ саҥаны, сонуну тэрийиэххэ наада. Пандемия IT-хайысха суолталааҕын уонна сайыннарыахха наадатын дакаастаата. Кырдьык, хара сарсыардаттан харахпытын хайа тардаат, төлөпүөн, көмпүүтэр тутуурдаах сылдьабыт. Ол иһин оҕону кыра сааһыттан уопсай физическэй бэлэмнээһиҥҥэ дьарыктыахха наада, үөрэх бары тэрилтэлэригэр начальнай байыаннай бэлэмнэнии барыан наада дии саныыбын.
- Куораппыт эдэр ыччатыгар баҕа санааҥ.
- Ыччаппыт саҥаны айарыгар, араас эйгэҕэ конкуреннаһар кыахтаах буоларыгар, Ийэ дойдуга ытык иэһи төлүүрүгэр, дойдутун, норуотун чиэһин түһэн биэрбэтигэр баҕарабын.
Сонуннар
Ордук ааҕаллар
