05.05.2022 | 13:00

«Күн Күбэйэ» сөргүтүлүннэ

«Күн Күбэйэ» сөргүтүлүннэ
Ааптар: Мария Гоголева, Төҥүлү
Бөлөххө киир

Төҥүлү нэһилиэгэр Алиса Ивановна Куприянова салайааччылаах “Күн Күбэйэ” дьахталлар сэбиэттэрэ сөргүтүллэн, Өрөспүүбүлүкэҕэ Ийэ, улууспутугар Бигэ туруктаах дьиэ кэргэн сылларынан, Саха АССР 100 сыллаах үбүлүөйүнэн “Доруобай дьахтар – норуот кэскилэ” диэн киэҥ ис хоһоонноох бастакы тэрээһин үрдүк таһымҥа ааста.

Бу улахан, 100-тэн тахса кыттааччылаах тэрээһини “Төҥүлү нэһилиэгэ” тыа сирин түөлбэтин дьаһалтата, Мэҥэ Хаҥалас улууһун социальнай политикаҕа салалтата, “Эйгэ” култуура киинэ, “Күн Күбэйэ” дьахталлар сэбиэттэрэ бары күүстэрин холбоон ыыттылар.

Ыҥырыылаах ыалдьыттар Итэҕэл балаҕаныгар “Дабайаан” түмсүү дуомчуттарынан (салайааччы О.Н. Сотникова) арчыланнылар. “Сайдам” уопсастыбаннай түмсүүлэр кииннэрин дьиэтигэр “Доруобуйа” кулууп (салайааччы Н.Н. Оконешникова) быыстапкатын көрдүлэр.

Гаврил Десяткин аатынан спорткомплекска Тарат, Тумул, Балыктаах уонна Төҥүлү нэһилиэктэрин дьахталларын икки ардыгар саахымакка, дуобакка табаарыстыы күрэхтэһии буолла. Күрэхтэһиини Д.Д. Харитонов салайда.

“Эйгэ” култуура киинигэр уус-уран оҥоһуктарга маастар-кылаастар элбэх дьахтар болҕомтотун тартылар. Сиэлинэн-кылынан оҥоруу кистэлэҥнэрин А.С. Баишева, валяние көрүҥэр уруһуй учуутала Л.М. Николаева ыыттылар. Иккиэн СӨ уус-уран оҥоһуктарга маастардара. Иистэнньэҥ, быһааччы идэлээх М.П. Ильина сахалыы сон киэбин бэлэмнээн түҥэттэ, сүбэлэри биэрдэ. Эмиэ манна “Матери России” Бүтүн Арассыыйатааҕы уопсастыбаннай хамсааһын Саха сиринээҕи салаатын көҕүлээһининэн үлэлиир “Белая Роза - Саха” медицинскэй-диагностикалыыр киин гинеколог бырааһа И.С. Бульший уонна онколог быраас Н.Н. Васильева сыллата киин нөҥүө 1500 дьахтар көрдөрүнэрин, түөс араагынан ыалдьааччы элбээн, ыарыы «эдэримсийэн” иһэрин, ол иһин профилактическай көрдөрүү сааһыттан тутулуга суох улахан суолталааҕын бэлиэтээтилэр. Истээччилэр ыйытыктарыгар хоруйдаатылар, көрдөрүнэ киирэргэ диэн төлөпүөннэрин биэрдилэр.

Майаттан сылдьар “Кэскил” киин салайааччыта М.В. Птицына эмиэ туһалаах иһитиннэриини оҥордо. Кини иитэргэ эрэйдээх, өй-санаа, эт-хаан өттүнэн араас сайдыылаах оҕолору стреһи уйарга, олоххо бэлэмнээх буоларга иитии туһунан кэпсээтэ. Оҕо саҥа төрөөтүн кытта сөпкө иитии барыахтааҕын чорботон бэлиэтээтэ. Ол курдук, оҕо 1 сааһыгар 10-тан тахса тылы саҥарар буолуохтааҕын, билиҥҥи төрөппүт оҕотун кытары кэпсэтэр оннугар төлөпүөнүнэн сааратан, оҕото 3-4-5 сааһыгар дьэ тылланарын бэлиэтээтэ. Сахалыы төрүт тылтан тэйиини суох гынарга: “Күн аайы, күн аайы (Матрена Васильевна хатылаан бэлиэтиир – аапт.) оҕолорбутун бэйэбитин кытта илдьэ сылдьан үлэлии үөрэтэн, кэпсэтэн, бэйэлэрин көрүнэр, олоххо бэлэмнээх дьон буолан тахсалларыгар кыһаныахтаахпыт”, — диэн тоһоҕолоон эттэ.

Тэрээһиммит иккис чааһа нэһилиэкпит баһылыга Гаврил Данилов үөрүүлээх быһыыга-майгыга кэлбит ыалдьыттарга Махтал суруктары, өйдөбүнньүктэри туттарыытыттан саҕаланна. Саахымат, дуобат кыайыылаахтарын чиэстээтилэр. Ол кэннэ эҕэрдэ кэнсиэр уонна саха таҥаһын кэтэн көрдөрүү бэрт чаҕылхайдык ааста.

Улууспут социальнай политикаҕа управлениетын начаалынньыга И.Е. Назарова Саха сирин дьахталларын XV-с съеһин соруктарыттан сырдатта. Өр сылларга туруорсубут кыһалҕабыт – оҕо патологиятын уонна төрүүр дьиэни тутуу – Галина Данчикова сөбүлэҥ биэрэн, бырайыага саҕаламмытын өрө көтөҕүллэн туран иһитиннэрдэ. Бастыҥ уопсастыбанньык дьахталларга управление аатыттан Махтал суруктары туттарда.

Дьахтар сойууһун Саха сиринээҕи салаатын бэрэссэдээтэлэ А.Е. Андреева Саха сирин дьахталларын XV-с съеһин уонна дьахталлар Уһук Илиҥҥи форумнарын үлэлэрин туһунан сырдатта. 30 сыл анараа өттүгэр, дойдуга ыһыллыы кэмигэр, элбэх улууска баһылыктарынан дьахталлар үлэлээбиттэрэ ыарахан кэмҥэ дьахтар салайыыны бэйэтин илиитигэр ыларын туоһута диэн кэпсээтэ. Ийэлэр бигэ туруктарыттан Өрөспүүбүлүкэбит туруга быһаччы тутулуктааҕын эппитин бары биһирии иһиттибит. Анжелика Егоровна бастыҥ уопсастыбанньык дьахталларга Махтал суруктары туттарда.

Бары ытыктыыр киһибит, Арассыыйа дьахталларын сойууһун Саха сиринээҕи салаатын настаабынньыктарын сэбиэтин бочуоттаах бэрэссэдээтэлэ А.Н. Божедонова Өрөспүүбүлүкэтээҕи дьахталлар I съезтэрин устуоруйатын сырдатта. Бэйэтэ үлэлээбит сылларын кытары билиҥҥи үлэ ситимин, сайдар иһэрин бэлиэтээтэ. Мэҥэ хаҥаластар “мин” диэн түөскүтүн тоҥсуммакка элбэх социальнай үлэни оҥоро олорор эбиккит диэн долгутта. “Ситим” түмсүүлэр дьиэлэригэр сылдьан, Н.Н. Оконешникова дьоҕурдаах дьону түмэн оҥорбут үлэлэрин, “Доруобуйа” түмсүү кыттыылаахтара Сербия курдук ыраах сиргэ 18 саха таҥаһын толору комплегын сүгэн-көтөҕөн илдьэн көрдөрбүттэрэ дьиҥнээх патриотизм буоларын бэлиэтээтэ. Анастасия Николаевна: “1992 сыллаахха ЮНЕСКО-лар кэлэ сылдьан, баайдык олорорго туоххут барыта баар эбит диэн эппиттэрэ, сирбит-уоппут киэҥиттэн сөхпүттэрэ. Кырдьык, тыа сиригэр бэйэ аһын, тутууну оҥорор кыах толору баар. Сүрүн тирээн турар соругунан оҕолорбутун, норуоппут кэскилин кытары үлэ буолар. Саха оҕолоро тыа да сиригэр сахалыы билбэт буолан иһэллэр. Тыа сирдэригэр дьиэ кэргэн лааҕырын, ыаллар бэйэлэрин аймахтарын, чугас ыалларын оҕолорун мунньан, аһылык өттүн улуус үөрэҕириигэ салалтатыттан туруорсан, үлэ үөрүйэхтэригэр үөрэтиҥ. Ыччаттарбытын бэйэлэрин кыанар, үлэһит, өй-санаа өттүнэн үрдүк таһымнаах, сахалыы сиэрдээх, кимиэхэ да атаҕастаппат дьон гына иитиҥ. Кэлии дьон өссө да элбиэ, онно өй-санаа өттүнэн бэлэмэ суох олоробут. Саха омук быһыытынан дьоһуннук, сэмээр, бэйэбитин сүтэрбэт гына, сабырыйтарбакка, олохтоох өйдөөх буолуоҕуҥ”, — диэн сүбэтин, ылыннарыылаах этиитин хас биирдии тылыгар тиийэ өйбүтүгэр иҥэриннибит.

Арассыыйа дьахталларын сойууһун Саха сиринээҕи салаатын агропромышленнай комплексын салайааччыта З.Р. Бочкарева этиитин эмиэ тыа сирин олохтоохторо буоларбыт быһыытынан сэҥээрэн иһиттибит. Аан дойду үрдүнэн “органическое сельское хозяйство” диэни киллэрии бара турар. Ол аата тыа хаһаайыстыбатыттан ылыллар бородууксуйа экология өттүнэн ыраас буолуохтаах. Оннук бородууксуйаны Арассыыйаҕа биһиги Сахабыт сиригэр эрэ оҥоруохха сөп. Биһиги сорукпут – нэһилиэнньэни ыраас бэйэ аһынан хааччыйыы. Бу дьахталлар XV-с съезтэрин резолюциятыгар киирэн турар. Онуоха урукку кролигы, хааһы, сибиинньэни, көтөрү иитии курдук түргэнник ситэр салааларга калифорнийскай чиэрбэлэри, тигээйилэри иитии көрүҥнэрин эбии киллэрдилэр. Зарема Романовна ханнык салааҕа кимнээх тугу үлэлээбиттэрин, сыыппара чахчыларыгар олоҕуран, элбэх холобурдаан кэпсээтэ. Үлэлиэн баҕалаахтарга министиэристибэ таһымыгар сүбэ-ама буолуох буолла.

Арассыыйа дьахталларын сойууһун Саха сиринээҕи салаатын настаабынньыктарын сэбиэттэрин салайааччыта, “Бэс Чагда” санаторий бэрэстээбитэлэ А.В. Пермякова “Бэс Чагда” санаторийга үлэ бэтэрээннэригэр 50% чэпчэтии баарын, уҥуох-сүһүөх, сүрэх-тымыр ыарыыларын эмтииллэрин уонна ковид кэннэ чөлгө түһэрэллэрин биһилиннэрдэ. Манна 14 хонук устата эмтэниини таһынан киэҥ хабааннаах култуурунай бырагыраама баарын кэпсээтэ. Биир дойдулаахпыт Марфа Куличкина хоһоонунан түмүктээтэ:

Киһи барахсан

Кимтэн даҕаны сэмэлэммэккэ,

Кырыылаах хараҕынан кынчарыллыбакка,

Хатыылаах тылынан хаарыллыбакка,

Алгыс эрэ аргыстаах,

Дьол эрэ доҕордоох,

Үөрүү эрэ үктэллээх

Сырыттар ханнык.

Ыҥырыылаах ытык дьоммут тыл этиилэрин кэнниттэн “Күн Күбэйэ” дьахталлар сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Матрена Иванова төгүрүк остуол тула кэпсэтиини салайда. Нуораҕана, Хорообут, Балыктаах, Бүтэйдээх нэһилиэктэрин дьахталларын сэбиэттэрин бэрэссэдээтэллэрэ үлэлэрин сырдаттылар. Хорообуттан биэс оҕолоох ыал ийэтэ Александра Портнягина  хортуоскалаах тыллыбыт сибэккилэри бэлэх уунан, барыбытын соһутта, үөртэ. Кыттааччылар бэйэлэрин санааларын, туруорсууларын этэн, ыйытыктарыгар толору хоруйдары ылан, Өрөспүүбүлүкэбит бастыҥ дьахталларын «тутан олорон” ирэ-хоро кэпсэтэн, астыммыттарын биллэрдилэр.

Тэрээһин соругун 100% толорон, бары кэлбит ыалдьыттар нэһилиэктэригэр билии кэһиилээх, саҥа көрүүлээх барбыттара буолуо диэн бигэ эрэллээхпит.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Сыана үрдээһинэ
Сонуннар | 22.03.2024 | 18:00
Сыана үрдээһинэ
(2024 сыл олунньу ыйдааҕы көрдөрүүтүнэн)
Сергей:  «Уолаттар санаалара-оноолоро харахтарыгар көстөр»
Дьон | 21.03.2024 | 18:00
Сергей: «Уолаттар санаалара-оноолоро харахтарыгар көстөр»
Оҕо сылдьан разведчиктаах киинэлэри умсугуйан көрөрбүт, кинилэр курдук буолуохпутун баҕаран, сэриилээх оонньуурбут, саһа, сыбдыйа, сыылла сылдьан өстөөхтөрбүтүн самнарарбыт.  Разведчик диэн тылы иһиттэхпинэ, тута харахпар Штирлиц уобараһа көстөр. Кини өстөөхтөр уйаларыгар тиийэн, былааннарын, дьайыыларын биһиги дьоммутугар тиэрдэн, кыайыыны ситиһэргэ улахан кылаатын киллэрсэр.   Ол аата дьиҥнээх разведчик хайдах буолуохтааҕый? Кини боростуой саллаат...
Социальнай биэнсийэ эбиллэр
Сонуннар | 16.03.2024 | 18:00
Социальнай биэнсийэ эбиллэр
Муус устар 1 күнүттэн социальнай биэнсийэ 7,5 бырыһыан үрдүүр. Бу туhунан 262 N-дээх уурааҕы кулун тутар 5 күнүгэр Арассыыыйа Бырабыыталыстыбата бигэргэттэ. Индексация кээмэйэ ааспыт сылга биэнсийэлээхтэргэ олох таһымын алын кээмэйин улаатыытынан ааҕыллар. Бу төлөбүргэ анаан социальнай пуонда бүддьүөтүгэр 37,5 млрд солк. көрүлүннэ. Статитстика көрдөрөрүнэн, Арассыыйаҕа 4 мөлүйүөнтэн тахса киһи социальнай...
Рулет арааһын астыахха
Тускар туһан | 23.03.2024 | 10:00
Рулет арааһын астыахха
Бүгүн ааҕааччыларбытыгар астыырга чэпчэки уонна судургу, ол эрээри олус минньигэс уонна тотоойу сокуускалар ырысыаптарын бэчээттиибит. Бырааһынньыктааҕы сандалыгытын киэргэтиэхтэрэ, өрөбүллэргэ сонун бүлүүдэ буолуохтара.