Хаары тиэйэр полигон күнүстэри-түүннэри үлэлиир

Куорат баһылыга Евгений Григорьев олохтоох дьаһалта үлэтин-хамнаһын солбуйааччыларым кэпсиир буолуохтара диэн турар. Онон ааспыт субуотаҕа куорат хаһаайыстыбатын боппуруостарыгар баһылыгы солбуйааччы Егор Ефимович Кардашевскай быһа эфиргэ нэһилиэнньэ ыйытыыларыгар хоруйдаата.

Ырааһырдыы үс ыйа

Кини олунньу 1 күнүттэн Дьокуускай куоракка санитарнай ырааһырдыы үс ыйа саҕаламмытын санатта.

Ол курдук, куорат хаһаайыстыбатын тутан олорор туһааннаах тэрилтэлэр үлэлэрэ күөстүү оргуйар: ууруналары, оптуобус тохтобулларын ыраастыыллар, уулуссаларга, тротуардарга, болуоссаттарга, сквердэргэ халтарааны утары үлэни ыыталлар, суол кытыыларын грейдердииллэр, тоҥмут убаҕас бөҕү тиэйэллэр, дьиэ үрдүлэриттэн түһэрбит хаардарын анал полигоҥҥа илдьэллэр.

Манна даҕатан эттэххэ, хаары тиэйэр полигон Очиченко уулуссатыгар турар, күнүстэри-түүннэри үлэлиир. Чааһынай дьиэлээх дьон управалартан босхо толуону ылан, полигоҥҥа илдьиэхтэрин сөп.

Быһа эфир кэмигэр үгүс ыйытыы киирдэ. Куорат олохтоохторо хаары тоҕо күнүскү өттүгэр эрэ ыраастыылларын уонна түүн тиэйэллэрин токкоолостулар. Онуоха “Якутдорстрой” акционернай уопсастыба хаар улахан тиэхиньикэнэн тиэйиллэр, онон күнүс дьон айанныырыгар мэһэйдээбэт курдук, сырыы аҕыйах кэмигэр үлэлиир бары өттүнэн табыгастаах диэн быһаарда.

“Манна эбэн эттэххэ, күнү-дьылы кэтээн көрөөччүлэр иһитиннэрэллэринэн, кулун тутар ый саҕаланыыта, баҕар, ыйы быһа хаар өлгөмнүк түһүөҕэ. Онон хос үлэлээбэт курдук сөпкө дьаһана сатыахпыт”, – диэтэ Егор Кардашевскай. 

Аны туран, анал сулууспаларга тиэхиньикэ тиийбэт боппуруоһа – туспа кыһалҕа. “Куорат улаатар, кэҥиир, оттон тиэхиньикэ тиийбэт. Евгений Николаевич сорудаҕынан быйыл 100-тэн тахса эбии хомунаалынай тиэхиньикэни атыылаһыахтаахпыт. Онон кэнэҕэскитин суолга мэһэй тахсыа суоҕа, хаар кэмигэр тиэйиллэр буолуоҕа”, – диэтэ баһылык солбуйааччыта.

Бэйдиэ ыттар уонна... сылгылар

Егор Ефимович куоракка ураты бэлэмнээх буолуу эрэсиимэ салҕанарын иһитиннэрдэ. Билиҥҥи туругунан бэйдиэ сылдьар ыттары тутарга 18 биригээдэ, 18 тиэхиньикэ, 50 кэриҥэ киһи үлэлиир. Сотору кэминэн ыттар “сыбаайбалара” саҕаланарын өйдөөн туран, бу ый бүтүүтэ биригээдэ ахсаанын элбэтэр, үлэни күүһүрдэр сорук турар. Ол курдук, уопсастыбанньыктар, быыһыыр сулууспа, баһаарынай чаас үлэһиттэрэ уо.д.а. кыттыһыахтара.

Эфир кэмигэр Автодорожнай уулуссатыгар быстах кэмҥэ арыллыбыт пуунтан Очиченко уулуссатыгар баар пууҥҥа тутуллубут ыттар хаһан көһөрүллэллэрин туһунан ыйытыы киирдэ. Онуоха Егор Ефимович куорат баһылыгын сорудаҕынан үлэ ыытылларын, бу нэдиэлэ бүтүөр диэри ыттары барыларын көһөрүөхтээхтэрин эттэ. Оттон быстах кэмҥэ турбут вольердары көтүрэн, Очиченко уулуссатыгар баар пууҥҥа илдьиэхтэрэ. 

Бу ыттар дьылҕалара хайдах буолуой? Куорат суута быһаарбытынан, тутуллубут кыыллары төттөрү ыытар көҥүллэммэт, онон пууҥҥа хараллыахтара. Егор Кардашевскай тустаах хамыыһыйа тэриллибитин, онно куорат баһылыга Евгений Григорьев киирэн, Дьокуускай куорат Дууматын кытта ыкса үлэлиирин кэпсээтэ.

Маны сэргэ, эфир кэмигэр “Белое озеро” оройуонугар 20-чэ ыт сүүрэ сылдьарын туһунан суһал иһитиннэрии киирдэ. Онуоха баһылык солбуйааччыта уталыппакка, тута суһал миэрэни ыларга, ыттары тутарга соруйда.

Ыт кыһалҕата уҕараабат. Ону тэҥэ, аҕыйах сылтан бэттэх куораппытыгар сылгылар мэнээктээтилэр. Быһа эфир кэмигэр бу боппуруос эмиэ таарылынна.

“Кырдьык, баар кыһалҕа. Сылгылар чуолаан 203-с түөлбэҕэ сылдьаллара биллэр. Билигин Тыа хаһаайыстыбатын управлениета “ыстараап стоянкатын” боппуруоһун быһаарар үлэни ыытар. Ол курдук, бэйдиэ сылдьар сылгылары тутан, Хатас оройуонугар тиэйэн илдьэр буолуохтара. Хаһаайыттар ыстараап төлүөхтэрэ”, – диэтэ Егор Кардашевскай.  

 Гаас, уу – тыын боппуруостар

Егор Ефимович быйыл нэһилиэнньэни гааһынан хааччыйарга “Сахатранснефтегаз” тэрилтэни кытта үлэ таһаарыылаахтык ыытылларын кэпсээтэ. Ол курдук, Покровскай тракт, 9 км хаҥас өттүгэр быһа холоон 300 миэтэрэ турба ууруллубут. Оттон Покровскай тракт, 10 км уҥа өттүгэр гаас үлэһиттэрэ балтараа км турбаны тардыбыттар.

“Быйыл олохтоохтор “Сахатранснефтегаз” тэрилтэҕэ тиийэн техническэй усулуобуйаларын ылыахтарын, гаас ситимигэр холбонуохтарын сөп”, – диэтэ Егор Ефимович.

Покровскай тракт, 10 км, сайыҥҥы уу ситимэ хаһан холбонуой? “Бу боппуруоһу управаны кытта толкуйдуохпут. Манна даҕатан эттэххэ, куорат соҕуруу өттө сайдан иһиэҕэ. Уу сүүрэр систиэмэтин коллекторын уонна уу ситимин оҥоруу үлэтэ ыытыллар”.  

 Суол, сырдатыы

Биир көрөөччү: “Пирогов уулуссатыгар суолу туоруур сири иккис балаһа курдук оҥорбуттар”, – диэн санаатын суруйда. Онуоха баһылык солбуйааччыта быйыл бу эбийиэккэ “Куттала суох уонна хаачыстыбалаах суоллар” национальнай бырайыагынан өрөмүөн үлэтэ ыытылларын иһитиннэрдэ. “Бука баһаалыста, тулуйа түһүҥ. Сайын үчүгэй буолуоҕа”, – диэтэ.

Христофор Максимов уулуссатын олохтоохторо суолбутун оҥорбуттара, ол эрээри олус хараҥа диэтилэр. Егор Ефимович бу эбийиэк быйыл “Сырдык киин куорат” муниципальнай бырагыраамаҕа киирбитэ, сырдатыы үлэтэ ыытыллыаҕа диэн иһитиннэрдэ. “Горсвет” тэрилтэ матырыйаалларын ылбыт, үлэни саҕалыаҕа. 

 Көҕөрдүү үлэтэ

Быйыл Дьокуускай куорат төрүттэммитэ 390 сылын, Саха АССР 100 сылын бэлиэтиибит. Киин куораппыт сайын сиэдэрэй сибэккинэн симэниэн, күөҕүнэн чэлгийиэн баҕарабыт. Бу туһунан ыйытыы киирдэ.

“Ил Дархан уонна куорат баһылыгын сорудахтарынан быйыл аччаабыта 2 мөлүйүөн сибэкки олордуллуохтаах. Онуоха былырыыҥҥытааҕар элбэх үп көрүллүбүтэ. Маны сэргэ, бырайыактыыр офис үлэлиир, онно наука үлэһиттэрэ, садоводтар, ботаниктар кыттыспыттара. Инникитин биир сайыннаах эрэ буолбакка, уһуннук күөх турар үүнээйилэри элбэтэр сорук турар”, – диэн кэпсээтэ баһылык солбуйааччыта. 

 Саҥа сыбаалка ханна баар буолуой?

Бөҕү переработкалыыр собуот тутуллуо дуо?  Куорат баһылыгын солбуйааччы иһитиннэрбитинэн, саҥа сыбаалка Бүлүү трагын 27 км 2023 сыл бастакы кыбаарталыттан үлэҕэ киириэҕэ. Ону сэргэ, бөҕү арааран мунньар станция баар буолуоҕа. Инникитин билиҥҥи сыбаалка рекультивацияланара былааннанар. 

Оптуобустары техническэй көрүү иккис пууна аһыллыа дуо? Маныаха Егор Кардашевскай бу боппуруоһунан куорат баһылыгын солбуйааччы Антон Алексеенко дьарыктанарын эттэ, ол эрээри бу механизм бэрээдэктэммитэ, үлэ тупсуоҕа диэтэ.   

Элбэх кыбартыыралаах дьиэлэргэ дезинфекция үлэтэ былааннаммыт графигынан ыытыллар. Куорат баһылыгын солбуйааччы бэлиэтээбитинэн, биллэн турар, араас быһыы-майгы тахсар. Ол эрээри управалар салайар хампаанньалары кытта кыһалҕаны тута быһаарарга дьулуһаллар.