26.02.2021 | 08:12

ХААРЫ КЫТТА ТУСТУУ САҔАЛАННА

ХААРЫ КЫТТА ТУСТУУ САҔАЛАННА
Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Халлааммыт лаппа сылыйда, күммүт уһаан, дьон-сэргэ таһырдьаттан киирбэт үлүгэрэ буолла. Кырдьыга даҕаны, икки ый тоһуттар тымныылар турдулар, бары да дьиэҕэ хааллан, тыыммыт-быарбыт хаайтарда.

Бу күннэргэ Арассыыйа киин куораттарыгар үтүмэн хаар түспүтүн тыллаах эрэ барыта сонун оҥоһунна быһыылаах. Социальнай ситимнэр барыта хаарынан туоллулар. Оттон Дьокуускай куоракка олунньу 8 күнүттэн бэс ыйын 1 күнүгэр диэри киин куоракка ыраастааһын үс ыйа биллэрилиннэ. Киин куорат хаарын кимнээх, хайдах ыраастыылларын, хаары ханна тиэйэллэрин уонна күҥҥэ хас үлэһит сылдьарын билсиэхпит.

ААСПЫТ СЫЛЛАР ЧАХЧЫЛАРА

«Якутдорстрой» тэрилтэ 2020 сылга Сэбиэскэй Аармыйа 50 сыла уулуссаҕа баар хаар полигонугар 568 тыһ. тахса куб. миэтэрэ хаары таспыт. Атын тэрилтэлэр, ол иһигэр уокуруктар уонна киин куорат управлениеларын күүстэринэн 231 тыһ. куб. миэтэрэ тиэйиллибит. Хомуур, ыраастааһын, тиэйии  үлэтигэр уопсайа 45 тиэхиньикэ үлэлээбит. Оттон 2019 сылга барыта 428 тыһ. кубометр хаар тиэйиллибит.

ҮЛЭ ТОХТООБОТ

Дьокуускай уулуссаларыттан сууккаҕа ортотунан 3 тыһ. куб.м  хаар тахсар. Ыйга, күн-дьыл туругуттан көрөн, 40-50 тыһ. куб. м тиийэр. Куорат полигонугар күн аайы, тохтоло суох бульдозер, фронтальнай тиэхиньикэлэр, уу ыстарардаах икки КАМАЗ массыына үлэлииллэр. 2020 сыл тохсунньутуттан ахсынньыга диэри 565,8 тыһ. куб. м хаар кутуллубута. Быйыл тохсунньу-олунньу ыйдарга – 66 тыһ. кубометр. Ол иһигэр чааһынай дьон 220 куб.м хаары аҕалбыттар. Биир күҥҥэ куораттааҕы полигоҥҥа, ортотунан ыллахха, 3,5 тыһ. куб. м  хаар кэлэр.

Быйыл тымныы буолан, ахсынньы уонна тохсунньу ыйдарга киин куоракка хаары ыраастааһын үлэтэ арыый аҕыйахта ыытыллыбыта биллэр.

Быйылгы үлэ-хамнас туһунан билсээри, «Якутдорстрой» тэрилтэ кылаабынай инженерин Александр Оданецтыын кэпсэттим:

Алтынньы ыйтан олунньу 19 күнүнээҕи туругунан Дьокуускай куораттан 264, 5 куб. миэтэрэ хаар таһылынна. «Якутдорстрой» тэрилтэ нөҥүө  225, 548 куб. м хаар тиэлиннэ, уокуруктартан уонна тэрилтэлэртэн 38,971 куб.м  хаар таһылынна.

Сууккаҕа хаары ыраастааһыҥҥа хас тиэхиньикэ үлэлиирий?

Тэрилтэ икки сменанан үлэлиир. 11 чаас устата 40-ча таһаҕаһын сүөкэнэр массыына, 20-чэ уу ыстарардаах КАМАЗ массыына, 6 фронтальнай хомуостаах тиэхиньикэ, “ТКМ-237-01” хаар таһааччы 3 массыына, “Бобкэттаһаҕаһы тиэйэр 8 тиэхиньикэ, 10 “Беларусьтыраахтар, грейдер ДЗ-98 – 10 тиэхиньикэ.

Чааһынай дьиэлээх дьон олбуордарын таһыгар сытар хаардарын хайдах харайалларый?

Быйылгыттан чааһынай дьиэлээх куорат олохтоохторо бэйэлэрин уокуруктарын дьаһалталарыттан босхо толуон ылыахтарын сөп. Бу толуонунан хаардарын полигоҥҥа босхо тиэйэллэр.

ЧААҺЫНАЙДАР ХААРДАРЫН ХАЙДАХ ТИЭЙЭЛЛЭР?

Чааһынай сектор олохтооҕо хаарын куорат уулуссаларыгар, тротуардарыгар  таһаарара, мунньара көҥүллэммэт. Тоҕо?  Бастатан туран, бу  тырааныспар сырыытыгар мэһэйдиир, ону тэҥэ уулуссалары уонна чугастааҕы учаастактары киин ититэр систиэмэҕэ кутталы үөскэтэр.

Дьиэлээх хаһаайын хаарын уулуссаҕа таһаардаҕына, ууга барыан сөп эбэтэр суолу күөлгэ кубулутар. Ол иһин хаарын үтүө суобастаахтык бэйэтэ дьаһайыахтаах, тустаах полигоҥҥа таһааран иһиэхтээх.

Куорат салалтата чааһынай дьиэлээх дьону хааргытын кэмигэр тиэйтэрэргитигэр ыҥырар. Хаар полигона Сэбиэскэй Аармыйа 50 сыла уулуссаҕа баарБэйэҕит таһар кыаххыт суох буоллаҕына, бу өҥөнү оҥорор тустаах тэрилтэлэри кытта  дуогабар түһэрсиэххитин сөп.

УЧААСТАКТААХ ДЬОҤҤО  ТУҺААЙАН

Сир учаастагын бас билээччи бэйэтин территориятыгар эппиэтинэһи сүгэр. Дьокуускай куорат уокуругун тупсарыы быраабылатын 3.2.58 пуунугар сири бас билээччи ыраастааһын үлэтин ыытыахтаах, хаарын  бэйэтэ таһыахтаах, тэрийиэхтээх диэн сурулла сылдьар. Муниципальнай бас билиигэ киирэр сирдэр хаардарын эрэ таһыахтаах.

ҮЛЭҺИТТЭР ХАМНАСТАРА ТӨҺӨНҮЙ?

Поярков уулуссатын ыраастааһыныгар 7 киһи үлэлии сылдьар.  «Беларусь” тыраахтар, “Бобкэт” таһаҕаһы тиэйэр дьоҕус массыына, биир КАМАЗ уонна хаары ыраастыыр, күрдьэр анал ТКМ тиэхиньикэ баар. Мин көрдөхпүнэ, үлэһиттэр, тыын ылар сололоро да суох, биир кэм умса-төннө тилигирииллэр.

Хаары тиэйэр үлэһиттэр орто хамнастара – 50 тыһ. солк. Тротуардары ыраастааччылар хамнастара 30 тыһ. солк. эбит.

«Хаары тиэйээччилэр сарсыарда 8 чаастан киэһэ 8 чааска диэри үлэлиибит. Маҥнай Орджоникидзе болуоссатыгар тиийэбит, онно маастар ханнык учаастакка үлэлии барыахтаахпытын үллэрэр. Тротуардары ыраастааччылар 8-тан саҕалаан 5-кэ, 6-ҕа диэри үлэлииллэр. Үлэ хаһан баҕарар чэпчэки буолбат, чэпчэки үлэ диэн суох. Муус устар ыйга диэри куораппыт хаарын тиэйиигэ үлэлиибит. Хамнаспыт ый аайы тохтоло суох кэлэр”,  – диэн кэпсээтэ «Якутдорстрой» тэрилтэ үлэһитэ Иван Орехов.

«Мантан саас мунньуллубут хаары барытын полигоҥҥа тиэйиэхтээхпит. Мин 8-с сылбын механизаторынан үлэлиибин. Үлэм сүнньүнэн мунньуллубут хаары КАМАЗ-ка тиэйии, ыраастааһын. Күн аайы үлэлиибит, өрөбүл күммүт – баскыһыанньа”, – диир «Якутдорстрой» тэрилтэ биир тарбахха баттанар механизатора Станислав Федоров.

ТРОТУАРДАРЫ ТОҔО ЫРААСТЫЫЛЛАРЫЙ ?

Хаар сиҥнэн истэҕин ахсын тротуардар халтараан буолан иһэллэр. Эбиитин халлаан кыратык сылыйдаҕына ирэр, онтон түүн тоҥор, сарсыарда букатын да килэйэн хаалар. Сатыы киһи муус үрдүнэн хаамар курдук сананар, хайдах эрэ охтубатарбын ханнык диэн куттана-куттана, сэрэнэн сылдьа сатыыр.

Дьокуускай куораты тупсарыыга учаастак начаалынньыгын солбуйааччы Виктор Тураев:

— Куорат олохтоохторо бу боппуруоһу элбэхтэ көтөҕөллөр. Тротуар хаарынан көрөн сыттаҕына, бу дьон үлэлээбэттэр дииллэр. Халтараан буоллаҕына эмиэ саҥараллар. Биллэн турар, ким да дьон охтуон, тиэрэ таһылла сытыан баҕарбат. Биһиги куорат ыраас буоларын туһугар үлэлиибит. Ол эбэтэр хаар түстэ эрэ, сонно тута хомуйан иһиэхтээхпит. Үлэһиттэр икки сменанан үлэлииллэр –  түүннэри-күнүстэри үлэлиир биригээдэлэр бааллар. Хаар сүнньүнэн түүҥҥү кэмҥэ таһыллар, оттон күнүһүн биир сиргэ чөмөхтөнөр.

Арассыыйа коммунальнай өҥөлөрүн оҥорооччуларыгар тротуардар ыраас буолуохтаахтарын туоһулуур нормативнай аакта баар. Онон салайтарабыт. Бу диэн эттэххэ, биһиги курдук тыйыс уонна тымныы усулуобуйалаах куорат Арассыыйа атын куораттарын кытта биир аактанан үлэлиибит.

Күҥҥэ төһө киһи куорат хаарын ыраастыы тахсар?

Күҥҥэ 40-50 киһи үлэлиир. Эбийиэкпит элбэх, куораты барытын хабабыт.

Хаһааҥҥа диэри таһан бүтэрэҕит?

Былаан быһыытынан куорат хаарын барытын муус устар 15 күнүгэр диэри бүтэриэхтээхпит. Ол кэннэ ырааһырдыы, бөҕү-сыыһы хомуйуу уонна устунан сайыҥҥы үлэ болдьоҕор киирэбит.

Виктор, быйыл ыраастааһын үлэтэ арыый эрдэ саҕаланна. Бу туһунан санааҥ?

Сөпкө таҕыстыбыт дии саныыбын. Сылтан сыл хаар элбээн, куорат улаатан, нэһилиэнньэ ахсаана элбээн иһэр. Куораты ыраастааһыҥҥа ирдэбиллэр эмиэ кэҥииллэр. Эрдэ тахсыбыппыт туох да куһаҕана суох. Хата, саас быдан көдьүүстээх буолуоҕа.

ЭН УУЛУССАҤ ХААРЫН ТИЭЙДИЛЭР ДУО?

Маргарита, Гагаринскай уокурук олохтооҕо:

Уулуссабыт хаарын тустаах тэрилтэ үлэһиттэрэ ыраастыыллар. Кэнники кэмҥэ, чуолаан 2018 сылтан үлэ сүрдээҕин ыытыллар буолла. Хомойуох иһин, салайар хампаанньабыт мөлтөх соҕус буолан, сааһыары дьиэбит иннэ барыта уу буолар. Аны туран, дьиэ үрдүн хаара түһэриллибитин да кэннэ, уһун сааһы быһа сытар.

Хрисанф, Губинскай уокурук олохтооҕо:

Быйыл эрдэлээбиттэрэ олус бэрт! Биһиги эҥээрбитин номнуо ыраастыы сылдьаллар, ол  хайҕаллаах эрэ диибит.

Наталья, Строительнай уокурук олохтооҕо:

Мин куорат киинигэр үлэлиир буоламмын дуу, хайдах дуу... ол эҥээр эрэ ыраас буолааччы. Жорницкай уулуссатын хаара сытар, тиэйиллэ илик. Эмиэ даҕаны арыый эрдэ тахсыбыттар дии, билигин да халлаан  тымныы ээ. Саас элбэх уу, чалбах тахсара туох үчүгэйдээх буолуой, хата, эрдэ сылла кууруо этэ.

Лиана, 203-с микрооройуон олохтооҕо:

Бэйэм оройуонум хаара лаппа аҕыйаабыт курдук көрөбүн. Саҥа дьиэлэр диэх курдук. Саас ууга барбат инибит диэн долгуйабын. Ааспыт сылга наһаа элбэх уу тахсыбыта, эбэттэн чугас олорорбут кутталлаах.

Куорат хаарын сүрдээҕин ыраастыыллар, итинтэн ордук өссө тугу гыныахтарай? Эчи, хамнастара кырата, үлэлэрэ хара баһаам дии, аны тымныыта...

Семен, Автодорожнай уокурук олохтооҕо:

Хаар сыл аайы элбиир. Саһархай таҥастаах дьону уһун кыһыны быһа көрдүм, үлэлииллэр! Ирбэт тоҥ  тыйыс усулуобуйатыгар үлэлиир дьону ырытар санаам суох.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Сыана үрдээһинэ
Сонуннар | 22.03.2024 | 18:00
Сыана үрдээһинэ
(2024 сыл олунньу ыйдааҕы көрдөрүүтүнэн)
Сергей:  «Уолаттар санаалара-оноолоро харахтарыгар көстөр»
Дьон | 21.03.2024 | 18:00
Сергей: «Уолаттар санаалара-оноолоро харахтарыгар көстөр»
Оҕо сылдьан разведчиктаах киинэлэри умсугуйан көрөрбүт, кинилэр курдук буолуохпутун баҕаран, сэриилээх оонньуурбут, саһа, сыбдыйа, сыылла сылдьан өстөөхтөрбүтүн самнарарбыт.  Разведчик диэн тылы иһиттэхпинэ, тута харахпар Штирлиц уобараһа көстөр. Кини өстөөхтөр уйаларыгар тиийэн, былааннарын, дьайыыларын биһиги дьоммутугар тиэрдэн, кыайыыны ситиһэргэ улахан кылаатын киллэрсэр.   Ол аата дьиҥнээх разведчик хайдах буолуохтааҕый? Кини боростуой саллаат...
Социальнай биэнсийэ эбиллэр
Сонуннар | 16.03.2024 | 18:00
Социальнай биэнсийэ эбиллэр
Муус устар 1 күнүттэн социальнай биэнсийэ 7,5 бырыһыан үрдүүр. Бу туhунан 262 N-дээх уурааҕы кулун тутар 5 күнүгэр Арассыыыйа Бырабыыталыстыбата бигэргэттэ. Индексация кээмэйэ ааспыт сылга биэнсийэлээхтэргэ олох таһымын алын кээмэйин улаатыытынан ааҕыллар. Бу төлөбүргэ анаан социальнай пуонда бүддьүөтүгэр 37,5 млрд солк. көрүлүннэ. Статитстика көрдөрөрүнэн, Арассыыйаҕа 4 мөлүйүөнтэн тахса киһи социальнай...
Рулет арааһын астыахха
Тускар туһан | 23.03.2024 | 10:00
Рулет арааһын астыахха
Бүгүн ааҕааччыларбытыгар астыырга чэпчэки уонна судургу, ол эрээри олус минньигэс уонна тотоойу сокуускалар ырысыаптарын бэчээттиибит. Бырааһынньыктааҕы сандалыгытын киэргэтиэхтэрэ, өрөбүллэргэ сонун бүлүүдэ буолуохтара.