Do you speak English?

«Yes» буоллаҕына тас дойдулар ааннара аһаҕас. Сэбиэскэй былаас саҕана “үөрэхтээх киһи” диэн үрдүк үөрэҕи бүтэрэн кэлбит исписэлииһи ааттыыллара. Кинини, этэргэ дылы, чахчы үөрэхтээх киһинэн көрөллөрө. Билигин үөрэхтээх киһи, кырата, 2-3 үрдүк үөрэхтээх, хас даҕаны омук тылынан холкутук саҥарар. 

Геннадий Непряхин туһунан “Инстаграм” социальнай ситимин кэтиир дьон билэргит буолуо. Кини уон сыл иһигэр уопсайа 58 аан дойду киин куоратын кэрийбит. Бүгүн күндү ааҕааччыбар туох сыаллаах-соруктаах айанныырын,  соҕотоҕун айанныыр туох үчүгэйдээҕин уонна төһө харчынан сири-дойдуну үөрэтэрин кэпсиэм.

СУРГУТ ОЛОХТООҔО

– «Киин куорат» ааҕааччылара, чуолаан биир дойдулаахтарым дорооболорун! Мин Ленскэй оройуонун Толоон диэн 350 тахса нэһилиэнньэлээх кыра нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Сааһым 31.  М.К. Аммосов аатынан  СГУ-ну бүтэрэн, геофизик идэтин баһылаабытым. Билигин Сургукка олоробун уонна киэҥник биллэр “Сургутнефтегаз” хампаанньаҕа геологынан үлэлии сылдьабын. Вахтаҕа. Ханты-Мансийскай  автономнай  уокурукка олорбутум номнуо онус сылыгар барда.  

Геннадий, хаһааҥҥыттан соҕотох сири-дойдуну кэрийэн саҕалаатыҥ? Куттала суох дуо?

– Соҕотоҕун айаннаабытым оруобуна уон сыл буолла. Бастаан бэлэм туурдары, бырагыраамалары атыылаһан кэрийэр этим. Кэлин иннибин-кэннибин быһаарсар буоламмын, соҕотох сылдьар быдан табыгастаах уонна судургу да эбит диэн түмүккэ кэллим. Соҕотох атын билбэт сиргэр тиийэр билигин куттала суох. Олохпут сайдан аҕай турар, ханна баҕар интэриниэт, тылбаасчыт сыһыарыылар бааллар. Хас биирдии киһи уоппускатыгар дуоһуйа сынньаныан баҕарар. Мин саамай сөбүлүүрүм диэн, кими да күүппэппин, таптыы көрбүт сирбэр ханна баҕар тиийэбин. Дьону кытта эбэтэр бөлөҕүнэн сырыттахха, наһаа ыксаллааххын диэн оччо сөбүлээччилэрэ  суох.

Мин биир дойдуга 1-2 эрэ күн буолабын уонна саамай интэриэһинэй, бэлиэ миэстэлэрин эрэ көрөбүн. Соҕотохсуйуу да буолуон сөп, ол эрэн атын омук дьоно-сэргэтэ олус эллэккэйдэр, сымнаҕастар, эйигин чуҥкуппаттар.

Сорох дьон айылҕаҕа бултаан сынньанар эбэтэр дьиэ кэргэнин ортотугар дьоллонор. Сынньаныы диэн суолтата олус киэҥ. Мин айаммар медитацияны туттар буоллум. Медитациянан сынньанабын уонна аһыллабын. Ол туһунан кинигэ суруйа сылдьабын. Өйбүн-санаабын сынньатарга, сайыннарарга, сааһылыырга элбэх бириэмэни аныыбын.

ЭЛБЭХ ХАРЧЫ НААДАТА СУОХ

Төһө үбүнэн сылдьаҕын? Ааҕааччыларбытыгар бэйэҥ «лайфкахтаргын” (кистэлэҥ) сэгэтэ түһүөҥ этэ.

– Киэҥ сиринэн сылдьар киһи хаһан даҕаны элбэх харчыны бараабат, үбү кэмчилээн туттуохха сөп. Тас дойдуга барыан иннинэ икки-үс ый инниттэн былааннаатахха, авиа-хампаанньалар аахсыйаларынан туһаннахха, биһиги дьоммут саныырын курдук элбэх харчы бараммат. Син-биир салҕыы олоруохха наада буоллаҕа дии, онон наһаа эрэстэрээҥҥэ, түүҥҥү олоххо сылдьыбакка буола сатаатахха, киһи харчытынан быстарбат. Холобура, уу куттар иһиккэр кыра уулаах сырыт, хостелларга эбэтэр коучсерфинг (босхо хонор сир көрдүүр өҥө) көмөтүнэн туһаннахха, киһи уйунар суумата тахсар. Сороҕор айан кэмигэр автобуска, массыынаҕа утуйан сылдьааччыбын. Хостелларга хонобун, онно арыый төлөбүрэ удамыр уонна доҕотторум элбэх буолан, ханна баҕар хонор сир булаллар. Наһаа элбэх маллаах сылдьыбаппын. Сынньана барар киһи биир суумкалаах буолара сөп. Баан картабын, харчыбын, докумуоннарбын, тиис суунарбын, төлөпүөн иитэр тэрилбин уонна аҕыйах таҥас эрэ ылабын. Тугум эрэ тиийбэт буоллаҕына, атыылаһыахпын сөп.

Мин 30 сааспын атын дойдуга бэлиэтээбитим. Онно 34 000 солк. эрэ бараабытым. Ол курдук, сөмөлүөтүнэн Турция Стамбул – Швейцария Цюрих, онтон массыынанан Италияҕа көтөн тиийбитим. Сан Ремо куораттан  маршрутнай автобуһунан уонна массыынанан Барселонаҕа айаннаабытым. Барселонаттан Ибицаҕа диэри уонна төннөрбөр 4500 солк. барбыта. Ону таһынан, коучсерфинг өҥөтүнэн туһаммытым, Барселонаҕа пляжка хоммутум. Сыаналаах малбын-салбын 2 € локерга (харайар сир) туттарбытым. Сиикэйи сиир веган буоламмын, фруктанан, оҕуруот аһынан, уунан аһаан сылдьыбытым. Эрэстэрээннэргэ эҥин харчыбын бараабатаҕым. Үгүс дьон харчытын кураанахха ыытар дии саныыбын. Тус бэйэм   наадалаахха эрэ туттарга үөрэммитим ыраатта.

Оттон хамнаһым нэһиилэ ипотекабын эрэ сабар буоллаҕына, сатаан сынньаныахпын сөп дуо? Бу маннык бүддьүөттээх нэһилиэнньэҕэ тугу сүбэлиигин?

– “CouchSurfing” диэн сыһыарыы баар, кыра хамнастаах эбэтэр харчыта тиийбэт киһи бу систиэмэнэн туһанан дьону кытта билсэн айанныан сөп. Бу сыһыарыы көмөтүнэн  эн ыалларга эбэтэр соҕотох олорор дьоҥҥо хоноһолуу тиийэҕин. Хостеллааҕар сыаната быдан чэпчэки. Омук дьоно кэлиилэри хаһан баҕарар үрдүк таһымҥа көрсөллөр, онон куттал суох. Мал-сал илдьэ барыма, турар бэйэҥ эрэ айаҥҥа турун, оччоҕо харчыгын быдан кэмчилигин.

МИН УОННА 58 ОМУК СИРЭ

Уопсайа төһө элбэх сири-дойдуну кэрийдиҥ? Ордук ханнык дойдуну сөбүлээтиҥ?

– Билиҥҥи туругунан 58 дойдуга сырыттым: Египет, Вьетнам, Мексика, Тайланд, Камбоджа, Лаос, Бирма, Кытай, ОАЭ, Оман, Греция, Беларусь, Польша, Германия, Нидерланда, Люксембург, Бельгия, Франция, Австрия, Чехия, Турция, Литва, Латвия, Индия, Италия, Ватикан, Португалия, Испания, Венгрия, Словакия, Словения, Хорватия, Румыния, Молдавия, Швейцария, Монако, Эстония, Финляндия, Малайзия, Австралия, Израиль, Соҕуруу Корея, АХШ, Казахстан, Киргизия, Узбекистан, Таджикистан, Болгария, Македония, Черногория, Косово, Босния уонна Герцеговина, Сербия, Бразилия, Парагвай, Аргентина, Уругвай, Чили. Хас биирдии сылдьыбыт сирбэр хаартыскаҕа түһэн, социальнай ситиммэр таһаарабын, билиҥҥи туругунан мин олохпун 13,500 киһи кэтээн көрөр. Ол эрээри сүрүннээн сахам дьоно көрөрүгэр баҕалаахпын. Бэйэм чуумпу дойдулары сэҥээрэр эбиппин. Австралия Сидней куоратын олус сөбүлээбитим, экологията, дьон култуурата, олох таһыма киһи эрэ ымсыырыах. АХШ Лос Анджелес куоратын олоҕун таһыма Сиднейгэ майгынныыр эбит. Венгрия Будапешт куората Германия курдук удамыр сыаналаах уонна дьоно-сэргэтэ олус элэккэйдэр. Маны  таһынан, Греция Крит диэн арыытын сөбүлээтим. Бу дойдуга, быыс таҕыста эрэ, сыл аайы бара сатыыбын. Мексикаҕа Юкатан муората эмиэ олус ыраас, дьон сөбүлээн сынньанар сирэ.

Сири эргийэ (кругосветнай) айаҥҥа турунар былаан баар дуо?

–  Онуоха баҕа санаа күүһэ наада. Баҕа баар буоллаҕына, туох барыта табыллар. Ханнык баҕарар сир аана аһаҕас.

Атын омуктар олохторун таһыма, майгылара, култууралара хайдах эбитий? Биһиги олохпутун туох дии саныыгын?

– Уопсайынан, култуура. олоҕу анаарыы, дьон толкуйдааһынын чинчийии олус интэриэһинэй тиэмэ. Тоҕо диэтэххэ, мин “дьону кэллиэксийэлиибин”. Ол курдук, кинилэр олохторун-дьаһахтарын, үгэстэрин, майгыларын-сигилилэрин, олоҕу көрүүлэрин олус интэриэһиргиибин. Билигин дойду хайа баҕарар муннугар олус элбэх доҕоттордоохпун. Бразилия, АХШ, Германия да буоллун, билэр дьонун бааллар. Бу сылдьаммын кинилэр олоххо туттар сыаннастарын, муударастарын, толкуйдарын бэйэм олохпор тутта сатыыбын. Тоҕо диэтэххэ киһи атын омук дьонун үөрэттэҕинэ, кинилэр хайдахтарын биллэҕинэ эрэ, сайдар дии саныыбын. Биир холобуру этиэхпин баҕарабын. Индустар  йоганы киһи дууһатын уоскутар аналлаах медитативнай көрүҥ быһыытынан сүбэлииллэр. Оттон дьоппуоннартан мэйиини сайыннарарга, тылы үөрэтэргэ уонна эдэрдии эрчими харыстыырга сыттыга суох утуйарга үөрэммитим. Бу курдук элбэх кистэлэҥи билэбин.

Ханнык баҕарар норуот бэйэтин култууратын, үгэһин, эйгэтин инники күөҥҥэ тута сылдьар. Биһиги, сахалар, эмиэ тылбытын, култуурабытын кэлии дьоҥҥо үрдүктүк тутан кэпсиибит буолбат дуо? Ааспыкка дойдубар тиийэ сылдьан дьон култуурата, майгыта 2000 сыллардааҥҥыттан тосту уларыйбыт диэн көртүм. Билиҥҥи кэм дьоно олус муударай уонна сытыы толкуйдаах буолла. Киһи эрэ үөрэр. Баҕар, аҕыйах сылынан туристар кэлэннэр, саха олоҕун, үгэһин үөрэтиэхтэрэ. Биһиги үгэстэрбитин, тылбытын атын омук дьоно эмиэ билиэхтээхтэр. Сүрдээх тымныы сиргэ олорорбутун сорох омуктар итэҕийимиэхтэрин сөп буолуо... Саха дьоно урукку сылларга бары биир халыыбынан сылдьыбыт буоллахпытына, билигин хас биирдии киһи уратылаах.

АЙАММАР МИН АҺАҔАСПЫН

– Саха дьоно наһаа тууйуллан, атын дьон санаатыттан, тугу саҥарыахтааҕыттан кытта  куттана сылдьар курдукпут. Мин бу сылдьан бэйэм бэйэбэр аһаҕас буоларга үөрэнним. Ол инниттэн мин суолбар Аан дойду миэхэ арылынна дии саныыбын. Онон төрөөбүт Сахам сирин ыччатыгар этиэм этэ, баҕа санааҕытыттан, сөбүлүүр дьарыккытыттан, саха буоларгытыттан кыбыстымаҥ, туох да диэтиннэр, иннигит хоту айанныы туруҥ. Баҕа санаа күүһэ эһиги олоххутун 180 кыраадыс эргитэр кыахтаах.  

САХАЛАР ТЫЛЫ БАҺЫЛААҤ

– Мин санаабар, тылы билбэт киһи олох хаалынньаҥа. Мин Аангылыйа уонна ньиэмэс тылынан холкутук саҥарабын, кыһалҕабын быһаарсабын. Европа дойдуларын тылын кыратык өйдүүбүн, ол эрэн саҥарбаппын. Кыра иллэҥ быыс-хайаҕас таҕыста эрэ, тыллары үөрэтэбин. Билигин, хомойуох иһин, үгүс дьон бириэмэни буолар-буолбакка ыытар. Ол оннугар тылы баһылыахтара этэ, олохторун чэпчэтэр туһугар.

Күндү сахам дьоно, омук тылын үөрэтиҥ, оччоҕо көҥүл буолуоххут!

САХА СИРЭ САЙДЫАХТААХ

– Дойду сайдыыта салайар эрэ уорганнартан тутулуктаныа суохтаах. Олох таһымын үрдэтии, кэҥэтии, дьон олоҕун тупсарыы барыта нэһилиэнньэттэн бэйэтиттэн тутулуктаах. Экология диэн олус киэҥ наука. Биһиги олохпут тупсарыгар экологиябыт улахан оруолу ылар. Холобура, маҕаһыыҥҥа килиэп ыла барарбытыгар эко-суумкаҕа табаарбытын уктан тахсыахтаахпыт, кири-хаҕы ыраастыы үөрэниэхтээхпит, дьоҥҥо-сэргэҕэ боростуой уонна аһаҕас буолуохтаах о.д.а. Ити курдук күннээҕи кыһалҕаттан кэпсэтиигэ диэри уларыйыахтаахпыт. Кырдьык, кистэл буолбатах, дьон тоҕо төрөөбүт Сахатын сириттэн бара сатыырый? Тоҕо диэтэххэ, олох хаачыстыбата, мэдиссиинэ, аһыыр-ас, экология барыта айгыраан бүппүт. Сайдыы барыта хойутаан, бүтэр бүппүтүн кэннэ кэлэр. Дьиҥэ, этэргэ судургу эрээри, ис-дьиҥ кыһалҕата бэйэбит испитигэр сыттаҕа дии. Онон, күндү дьонум, аан бастаан бэйэбит тулабытын көрүнүөххэ, онтон дойдубутун сайыннарыахха. Эдэр дьон тылы баһылыырга, үөрэҕи ылынарга дьулуһуҥ.