ДИПЛОМУ АТЫЫЛАҺАН ЫЛЫАХХА СӨП

“Билиҥҥи үйэҕэ үөрэҕэ суох ханна да ырааппаккын” диэнинэн иитиллибиппит. Оҕо үрдүк үөрэхтэнэрин туһугар төрөппүттэр баардарын-суохтарын ууран биэрэн үөрэттэрэллэр. Үөрэх үксэ төлөбүрдээх буолан турар. Аны 4-6 сыл үөрэнэн баран оҕолоро син биир үлэтэ суох сылдьыан сөп.

Эбэтэр, төлөбүрдээх үөрэх оннугар, 5-6 сылы университекка бараабакка, диплом атыылаһан ылыахха эмиэ сөп...

Интэриниэккэ “Купить диплом” диэтиҥ да, сүүһүнэн сигэ ойон тахсар. “Түргэнник, хаачыстыбаннайдык, ким да сэрэйиэ суоҕун курдук диплом бланкатын бэчээттээн биэрэбит! Почтанан ыытабыт, сыанатын аҥаарын бастаан, иккис аҥаарын диплом тутаргар төлүүгүн” диэн биллэриилэр кырыы-кырыытынан. Онон үрдүк үөрэх дипломун сакаастаан ылар олус судургу дьыала буолан хаалла.

Ол курдук, 2014-2020 сылларга үөрэнэн специалист буолбуккун туоһулуур Гознак бланкатыгар уруһуйдаммыт диплому почтанан сакаастыыр өҥө сыаната баара-суоҕа 13 000 солк. турбут. Туйгун эрэ сыаналаах “Кыһыл диплом”  - 18000 солк. саҕалаан атыыланар. Бакалавр диплома  - 13 000 солк.

Диплом атыылыыр саайтар суруйалларынан, үрдүк үөрэҕи туоһулуур докумуону атыылаһан ылбыт быдан ордук: “Бастатан туран, хаарыан сылларгын университекка бараабаккын. Урут кыра, орто үөрэхтээх буолан үлэлии сылдьан, сымыйа дипломунан үрдүк үөрэхтэммит киһи, дуоһунаска үрдүүрүгэр судургу”.

“Аны биэс сылынан үлэ ырыынагар ханнык специалистар ирдэниэхтэрин билбэккин. Онон билигин ким буолуоххун баҕараргынан атыылас!”-  диэн минньигэс тыллаах рекламаларынан угуйа сыталлар.

БИЛИИНИ КИҺИ АТЫЫЛАҺАН ЫЛБАТ

Бу түгэҥҥэ барсар, Сэбиэскэй кэминээҕи просвещение наркома Луначарскай туһунан номох буолбут кэпсээн баар. Анатолий Васильевич Луначарскай үөрэхтээх, элбэх билиилээх, хас да омук тылынан саҥарар, ол иһигэр латыынныы эмиэ билэр киһи эбит. Биирдэ рабфак устудьуоннарыгар античнай искусство туһунан лекция ааҕа туран латыыҥҥа көһөн хаалбыт уонна хас да мүнүүтэни быһа латыынныы кэпсээбит. Ытыктыыллара бэрт буолан, ким да тохтоппотох. Лекция бүппүтүн кэннэ биир устудьуона: “Маннык үөрэхтээх буолар туһугар университекка хас сыл үөрэниэхтээхпитий?” – диэн ыйыппыт. Онуоха профессор: “Баара-суоҕа 3 сыл үөрэниэххэ сөп, ол эрэн ол 3 сылтан биирин аҕаҥ, биирин эһэҥ үөрэниэхтээхтэр”, – диэн эппиэттээбит.

Үөрэҕи киһи атыылаһан ылбат, билии диэн диплом да, аттестат да буолбатах. Саамай аатырбыт престижнэй университекка да үөрэн, билиитэ суох буолуоххун сөп. Холобур, дьиэҕэ толору кинигэ кыстанан да турбутун иһин, бу ыаллар биири да аахпатах буолуохтарын сөп.

Университеты бүтэрэригэр киһи билиилээхпин, үөрэхтээхпин диирэ сыыһа эбит. 10-ча сыл үлэлээн баран үөрэхтээхпин дэнэр кэрчиккэ чугаһыахха сөп курдук буолар. 

Диплому атыылаһыахха сөп, оттон билиини киһи атыылаһан ылбат. Үлэлиир тэрилтэҕитин албынныаххытын баҕарар буоллаххытына, фотошоп бырагырааманан да диплом уруһуйданыахха сөп. Оттон судаарыстыбаннай тэрилтэлэргэ куттал суох буолуутун сулууспата бэрэбиэркэлиир, онон кинилэри албынныыр уустук.

ДИПЛОМУ ОРДУК САЛАЙААЧЧЫЛАР АТЫЫЛАҺАЛЛАР...

Олунньу 12 күнүгэр урут куорат баһылыгын солбуйааччытынан үлэлээбит, биллэр политик В.Федоров РФ Холуобунай кодексатын 327 ыстатыйатынан «Приобретение, хранение, перевозка в целях использования или сбыта либо использование заведомо поддельных паспорта гражданина, удостоверения или иного официального документа, предоставляющего права или освобождающего от обязанностей, штампов, печатей или бланков” холуобунай дьыалаҕа эриллибитин туһунан хас да интэриниэт сайт иһитиннэрдэ. Оттон Владимир Федоров бэйэтин инстаграмыгар бары ыйытыыларга хоруй биэрэр улахан пост таһаарда. Быһаччы эттэххэ, дипломун хантан, хайдах үөрэнэн  ылыбытын барытын аһаҕастык кэпсээтэ уонна Хаҥалас улууһун быыбарыгар кыттар санаалаахпын билэн сакааһынан дьыалаҕа эрийдилэр диэтэ. Бириэмэ көрдөрөн иһиэ.

Уруккуну-хойуккуну ахтар буоллахха, Ыччат миниистиринэн үлэлии олорбут А. Подголов сымыйа дипломнаах харытыттан харбаппытын элбэх киһи өйдүүр буолуохтаах. Кинини төһө да сатабыллаах салайааччы быһыытынан билиммиппит иһин, анал үөрэҕэ суох буолан биэрбитэ. Албын дипломунан эппиэтинэстээх доуһунастарга көстөр-көһөн испит. Сымыйа үрдүгэр кырдьык миниистир буолбутун эрэ кэннэ дагдайбыта. Сокуон иннигэр бары тэҥ буоллахпыт.

Анаабыр улууһун Үрүҥ Хайа нэһилиэгин баһылыга эмиэ сымыйа дипломунан тутуллубуттаах. Оччолорго кини номнуо иккис болдьоҕун нэһилиэги салайан олорор кэмэ. Бастаан болуотунньук, овчина таҥастыыр маастар, грузовой массыына суоппара буола сылдьыбыт киһи, СССР эстэрин саҕана, Сибиирдээҕи суол-иис институтун бүтэрбит инженер-механик буолан хаалбыт. Маннык дипломунан кини Үрүҥ Хайаҕа Олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатын,  онтон баһаарынай чааһы салайа сылдьыбыт. “Интэриэһиргиир дьон институкка ирдэбил ыыппыттар, инник диплом бэриллибэтэҕэ диэн эппиэт кэлбит” диэн Сахалайф.ру суруйан турар.

Абый улууһугар дьаһалта специалиһа юрист дипломун көрдөрөн үлэҕэ киирбит. Силиэстийэ быһаарбытынан, бу киһи биэрбит дипломун нүөмэринэн биир да үөрэх  докумуона бэриллибэтэх, кини устудьуоннар испииһэктэригэр да суох эбит. Онон “специалист” сымыйа дипломунан үлэҕэ киирбитэ чуолкайдаммыт. Прокуратура холуобунай дьыаланы тэрийтэрбит.

Өлүөхүмэҕэ биир киһи социальнай үлэһит миэстэтигэр киирээри, анал идэлээҕин туһунан сымыйа диплому туттарбыт. Ол үлэлии сылдьан уопусканан, бырайыаһынан туһаммыт, өссө киһилэрэ эбии үөрэххэ киирбит. Онтон сымыйата арыллан хаалбыт. Онон бу киһи тэрилтэтигэр хамнас гынан ылбыт 970 тыһ. солк. харчытын төннөрөргө уураахтаммыт. Сымыйа докумуону туһаммытын иһин холуобунай эппиэтинэскэ традыллыбытын таһынан, “масыанньыктааһын” ыстатыйатынан эмиэ буруйдаммыт.

СОКУОН ТУОХ ДИИРИЙ

Сымыйа дипломунан үлэлии сылдьар дьон Холуобунай кодексаны үөрэтэн көрүҥ диэн юристар сүбэлииллэр.

Холуобунай кодекса 327 уонна  324 ыстатыйаларыгар олоҕурдахха, сымыйа докумуонанан туһаныы иһин 80 000 солк. саҕалаан алта ыйдаах хамнас кээмэйигэр  диэри ыстырааптаналлар. Эбэтэр  480 чаастан саҕалаан 2 сылга тиийэ  күһэлэҥ үлэҕэ уурахтаналлар.