Дьиэҕэ олорон доруобуйабытын тупсарыахха

Дьокуускайга, Жатайга, Аллараа Бэстээххэ уонна Нерюнгри, Мииринэй, Алдан, Ленскэй оройуоннарыгар толору изоляция бэрээдэгэ тутуһуллар. Ыарахан эпидемиологическай туруктаах нэһилиэнньэлээх пууннарга олорор дьон таһырдьа биирдиилээн спордунан дьарыктаныахтарын сөп. Ону кытта дьиэ кэргэнинэн атын дьонтон биир миэтэрэ ыраах сылдьан, салгын сиэхтэрин сөп буолла. Фитнес-кииннэр, стадионнар үлэлээбэттэр.

@sis_ykt Тоноҕос доруобуйатын киинин исписэлиистэрэ биһиги хаһыаппыт ааҕааччыларыгар тэттик сүбэлэрин биэрэллэр.

Дьиэҕэ үлэлээччилэргэ

Ноутбукка, көмпүүтэргэ олорон үлэлээччилэр ордук систэрэ, көхсүлэрэ ыалдьар. Ону биллэ кыччатыахха сөп.

1. Олорор кириэһилэҕит эбэтэр устуулгут табыгастаах буолуон наада. Эбии сискэ, төбөҕө сыттык ууран биэрэн, көмөлөһүннэриэххэ сөп.

2. Бэчээттииргитигэр тоҥолоххут остуолга сыстыахтаах. Ол иһин остуолгут үрдүгэ табыгастаах буолуон наада. Монитор хараххыт таһымыгар туруохтаах. Монитор, ноутбук анныгар ону-маны ууран биэрэн үрдэтэн биэриэххэ сөп. Остуол анныгар атаххытын көнөтүк тэбэр кыахтаах буолуохтааххыт – оччоҕо улаханнык сылайбаккыт.

3. 1 чаас устата быыстала суох олорон эрэн үлэлээн баран, туран хамсаныахтааххыт. Илии, атах, бэгэччэк, моой уонна сис хамсаныыларын оҥорор туһалаах.

Сытан эрэ ноутбукка үлэлиир доруобуйаҕа буортулаах. Ол эрэн сытан эрэ үлэлииргитин ордорор буоллаххытына, төбөҕүтүн хайаан да сыттыкка ууруҥ. Монитор дисплейин арыый хантаччы тутан, моой былчыҥнара күүрбэт балаһыанньатын булан сытыҥ. Хараххыт уонна сискит ыалдьыбатын туһугар сытар-олорор аҥаардаах балаһыанньаҕа үлэлээмэҥ, ноутбуккутун искитигэр ууран сытымаҥ.

Бу аҕыйах быраабыланы тутустаххытына, дьиэҕэ олорон үлэлээһин улахан сабыдыала суох ааһыаҕа.

Сүгэһэр тоҕо үөскүүрүй?

Билиҥҥи киһи үксэ сүгэһэрдээх буолар. “Холка” диэн термининэн ааттанар сүгэһэр сүнньүбүтүгэр бөлтөйөн тахсар.

Холка үөскүүр сүрүн төрүөттэрэ:

1. Физиология – 7-с тоноҕос сорох дьоҥҥо төрүөхтэриттэн улахан буолар. Онуоха олорон эрэ бөхчөччү туттуу, төбө иннин диэки баран хаалыыта эбиллэн, холка үөскүүр. Хатыҥыр да дьоҥҥо сүгэһэрдэрэ бөлтөйө сылдьыан сөп.
2. Физиологияҕа эбии аһара уойуу сабыдыалынан үөскүүр. Сыа 7-с тоноҕос уҥуоҕун тула үөскээн хаалар. Онон аһара уойбут оҕоҕо даҕаны сүгэһэр тахсан кэлиэн сөп.

Холка киһи тас көстүүтүн эрэ буолбакка, доруобуйатын эмиэ мөлтөтөр. Үгүспүт холканы кыччатар, суох оҥорор ньыманы билбэт.

Ыйааһынын таһымын нуормаҕа тута сылдьар киһи холкатын тутта-хапта сылдьыытын көннөрөн суох оҥорор. Маныаха эбии моой уонна көҕүс былчыҥнарын күүһүрдэн дьарыктаан биэриэн наада.

Оттон уойбут, ыйааһыннарын эбэ сылдьар дьон, бастатан туран, ырыахтарын наада. Дьарыктары, анал хамсаныылары толорон, холканы кыччатарга элбэхтик үлэлээтэхтэринэ эрэ кыайаллар.

Статистика көрдөрөрүнэн,  10 дьахтартан 7-тэ холкалааҕын сэрэйбэт. Сүгэһэр ылла да эмискэ үөскээн тахсыбат. Сыыйа-баайа сүнньүгүт диэкинэн халыҥаан үөскүүр.

Сүгэһэр саастаах эрэ дьахталларга үөскээбэт. Бөкчөччү тутта-хапта сылдьар буоллугут да, үөскээн барар.

Сүгэһэрдээх киһи ыарыылара:

• Хаанын баттааһына үрдүк.
• Арахсыбат төбө ыарыыта буулуур.
• Түргэнник сылайар, сэниэтэ эстэр.
• Болҕомтото кыччыыр, көрөрө мөлтүүр, умнуган буолар.
• Үлэлиир кэмэ аҕыйыыр.

Атах уллуҥаҕын массааһын туһата

Бастаан атахпыт уллуҥаҕар тоноҕоспутун булабыт. Уруһуйу көрүҥ.

1. Муостаҕа атаххытын кириэстии быраҕан олоруҥ.
2. Ханнык баҕарар атаххыт уллуҥаҕын илиигитигэр ылыҥ уонна ис диэки өттүнэн ойоҕоһун көрүҥ.
3. Улахан тарбаххытыттан тилэххитигэр барар хайысха – эһиги тоноҕоскут буолар.
4. Хараххытынан көрөн, хоҥхочок уҥуоҕа (крестец), сис, түөс уонна моой салаалара диэннэргэ араарыҥ.
5. Тилэхтэн саҕалаан улахан тарбаххытынан имитэн барыҥ.

Тоноҕос ыалдьар сирэ атаххыт уллуҥаҕын баттаатаххытына ыалдьан биллэриэҕэ. Ыалдьар туочука курдук эбэтэр нүөлүйэр сир буолан биллэр.

Балары дэлби илбийэн, массаастаан, көхсүгүтүн сымнатаҕыт. Бастакы массаас кэннэ тута туһата биллэн барар.

Атах уллуҥаҕа өссө ис уорганнары кытта быһаччы ситимнээх. Уллуҥахха 72 тыһыынча ньиэрбэ баар. Онон бэйэни массаастаныы олус туһалаах. Атаххытын итии ууга уган, халыҥ наскы кэтэн, эккитин-сииҥҥитин барытын сылытан сылаанньыйыҥ.