Бырааһынньык кэнниттэн чөлбүтүгэр түһэбит

Саҥа сылы көрсөр күүтүүлээх бырааһынньыкпыт буолара аҕыйах хонук хаалла. Хайдах көрсөр, тугу астыыр, чугас дьоммутугар туох бэлэҕи оҥорор, саҥа сылтан тугу күүтэр туһунан ааспыт нүөмэргэ кэпсээн турабыт. Туох барыта бүтэр үгэстээх, онон эрдэттэн бырааһынньык кэннэ хайдах түргэнник чөлбүтүгэр түһэр туһунан кэпсэтиэххэ.

Саҥа дьыллааҕы уһун өрөбүл, биллэн турар, наһаа үчүгэй. Ол эрэн ити кэнниттэн доруобуйабытын, эрэсииммитин чөлүгэр түһэрэр уустуктардаах буолааччы. Сиэри таһынан сыалаах-арыылаах, ыараханнык буһар, көннөрү күннэргэ аһаабат аспытын аһаан куртахпытын, ноорбутун «соһутарбыт», ыарытарбыт баар суол. Ким эрэ аһыы утахтары амсайар, сынньаммакка түүннэри-күннэри бырааһынньыктыыр, сорохтор быыстала суох киинэ көрөллөр. Быһатын, эрэсиим диэн суох дьоно буолабыт, түүннэри аһыыбыт, күнүстэри утуйабыт. Эрэсииммитин түргэнник оннугар түһэрэр курдук, туһалаах сүбэлэри көрүөҕүҥ. 

Болҕойуҥ! Саҥа дьылы көрсөр түүн утуйбакка сылдьыы үгэс буолбут көстүү, доруобуйаҕа улахан охсууну оҥорбот. Ол эрэн уһуннук утуйбакка-сынньаммакка сылдьыы буортулаах. Медиктэр этэллэринэн, ыһыллыбыт эрэсиим киһи этигэр-хааныгар кэһиллиини таһаарар, уойуу, гипертония, диабет уонна депрессия түбэлтэлэрин үөскэтэр.

Наука дакаастаабытынан, биологическай ритмнэр уон хонуктаах кэһиллиилэрэ улахан охсууну оҥорбот, икки-үс күн иһигэр эрэсиими чөлүгэр түһэриэххэ сөп. Онон үөрэ-көтө, астына-дуоһуйа чугас дьоммутун кытта бырааһынньыктыыбыт. Уһун өрөбүл кэнниттэн, сүбэлэри туһанан, чөлбүтүгэр түһүөхпүт!

Күүскэ хамсанабыт!

Саҥа дьыллааҕы бырааһынньык, түбүк-садьык, кэлии-барыы кэнниттэн күнүс, утуктуу-утуктуу, сэниэтэ суох нэһиилэ сылдьар буоллаххытына, эрэсиимҥитин көннөрөр туһунан толкуйдуурга уолдьаспыт. Аа-дьуо, кыралаан физическэй ноҕуруускалартан саҕалааҥ, ордук күн бастакы аҥаарыгар туһалаах буолуоҕа. Бу иннинэ сэрээккэлиир, фитнеһинэн дьарыктаммыт буоллаххытына, сөргүтэргит ордук. Хайдах курдук түргэнник чэбдигирбиккититтэн, сэниэлэммиккититтэн бэйэҕит соһуйуоххут.

Утуйуох иннинэ гаджеттары туппаппыт!

Утуйаары сытан планшеты эбэтэр смартфону «хаһан» тахсар буоллахпытына, кытаанахтык, үчүгэйдик утуйар туһунан санаабаппыт даҕаны. Сонуннары, видеолары сытаары сылдьан көрбөт ордук, утуйуохпут икки-үс чаас иннинэ мэйиибит сынньаныахтаах диэн сүбэлииллэр. Ол оннугар таһырдьа, ыраас салгыҥҥа дьаарбайа түһэр ордук эрээри, биһиги тоһуттар тымныыбытыгар сатаммат курдук. Гаджеттары көрүү-истии киһиэхэ аймалҕаны, долгуйууну үөскэтэр, ньиэрбэ систиэмэтигэр охсууну оҥорор, онно эбии цифровой «излучениены» таһаараллар диэн учуонайдар сэрэтэллэр.

Итинтэн сиэттэрэн, утуйуоххут икки-үс чаас иннинэ төлөпүөнүнэн туттумаҥ диэн сүбэлиибит. Ол оннугар налыччы сытыллыахтаах, туох эмит үчүгэйи саныыр ордук. Итинник сытан хайдах утуйбуккутун билбэккэ хаалыаххыт, ньиэрбэҕит да сынньаныаҕа.  Куһаҕаны санаабат буола сатыахха наада, оннукка киһи уута көтөн хаалара чуолкай.

Комплекстаах битэмииннэри иһэбит

Ханнык баҕарар быраас иммунитеты бөҕөргөтөргө комплекстаах битэмииннэри иһиҥ диэн сүбэлиир. Бэйэҕитигэр барсар микроэлеменнэрдээх битэмииннэри талыҥ. Биллэн турар, исписэлииһи кытта сүбэлэһэр ордук. Туох тиийбэтин билэр курдук, анаалыс туттарар өссө үчүгэй. Кыһыҥҥы өттүгэр күнтэн күүс ылбаппыт, битэмииннээх ас көрүҥэ эмиэ аҕыйах. Ол иһин доруобуйабытыгар болҕомто уурар наадалаах.

Микроэлеменнэр (ордук калий, магний) стреһи намтаталлар, кыһыҥҥы уһун сынньалаҥ кэнниттэн киһи түргэнник чөлүгэр түһүүтүгэр көмөлөһөллөр.

Комплекстаах битэмииннэри иһэбит

Ханнык баҕарар быраас иммунитеты бөҕөргөтөргө комплекстаах битэмииннэри иһиҥ диэн сүбэлиир. Бэйэҕитигэр барсар микроэлеменнэрдээх битэмииннэри талыҥ. Биллэн турар, исписэлииһи кытта сүбэлэһэр ордук. Туох тиийбэтин билэр курдук, анаалыс туттарар өссө үчүгэй. Кыһыҥҥы өттүгэр күнтэн күүс ылбаппыт, битэмииннээх ас көрүҥэ эмиэ аҕыйах. Ол иһин доруобуйабытыгар болҕомто уурар наадалаах.

Микроэлеменнэр (ордук калий, магний) стреһи намтаталлар, кыһыҥҥы уһун сынньалаҥ кэнниттэн киһи түргэнник чөлүгэр түһүүтүгэр көмөлөһөллөр.

Хараҥаҕа – утуйабыт, сырдыкка – уһуктабыт

Бырааһынньык өрөбүллэрин кэмигэр үгүспүт күммүтүн-түүммүтүн булкуйан кэбиһэбит: түүннэри хаамсыы, аһааһын, киинэ көрүүтэ, оонньуу, көр-нар. Онон сөпкө утуйарга үөрэнэбит. Түннүк сабыытын уот-күөс киирбэтин курдук үчүгэйдик сабабыт. Утуйар эми испэт буола сатыыбыт, ол оннугар мүөттээх сылаас үүтү иһэр үчүгэй.

Хараҥаҕа утуйдахха, организмҥа олус наадалаах гормон – мелатонин үөскүүр. Быраастар уонна учуонайдар халлаан сырдаата даҕаны уһуктуҥ диэн сүбэлииллэр. Ол эрэн кыһыҥҥы өттүгэр биһиги усулуобуйабытыгар ити сатаммат. Сырдык кэмҥэ эппитигэр-хааммытыгар өссө биир гормон – кортизол үөскүүр. Кини хаан баттааһынын салайар, сыаны, белоктары оннугар түһэрэр, стреһи намтатар. Ол иһин, сарсыарда сырдыкка уһуктар курдук, будильнигы кытта тэҥҥэ холбонор смарт-лаампаны  туруоруҥ диэн сүбэлииллэр.

Болҕойуҥ! Үчүгэйдик, кытаанахтык утуйар курдук хараххытыгар анал маасканы кэтиҥ, маҕаһыыннарга бааллар.

Үтүө үгэһинэн буолбут дьарыктар – релаксация уонна медитация. Сөбүлүүр наҕыл муусукаҕытын холбоон, хараххытын симэн олоро түһүҥ, тугу баҕараргытын, туох эмит үчүгэйи ойуулаан көрүҥ.

Уһун өрөбүллэргэ, ханна да тиэтэйбэт кэмҥэ, бэйэҕитигэр болҕомтото ууруҥ, салоҥҥа, массааска сылдьыҥ. Утуйуоххут иннинэ үтүө үгэстэри тутуһуҥ:

– сылаас душ, ванна;

— аромотерапия – лаванда, мелисса арыыларын сыта уоскуйарга, налыйарга, утуйарга көмөлөһөр;

— сөптөөх чэйдэри иһии уонна кинигэ ааҕыыта – утуйуоххут иннинэ от чэйдэ көөнньөрөн сылаастыы иһиҥ, холобур, ромашка, кучу уонна кинигэтэ ааҕыҥ. Оччоҕуна түргэнник уонна кытаанахтык утуйуоххут.

Сүбэ: эрэсиимҥитин наһаа уһуннук ыһымаҥ, утуйбакка сылдьан баран икки суукканы быһа утуйумаҥ. Уһун өрөбүл бүтэрэ чугаһаата да, бэрээдэктэниҥ.

Утуйаары сылдьан аһаабат ордук

Биллэн турар, саҥа дьыл түүн овсянка хааһыны сии олорбоппут чахчы. Ол эрээри уонча күнү быһа наһаа элбэҕи, сыалааҕы-арыылааҕы, ыһаарыламмыты сиирбит доруобуйабытыгар охсуулаах. Киэһэ алта чааска диэри аһааҥ да диэн буолбатар, быһа холоон утуйуохха диэри икки чаас иннинэ ыараханнык буһар бүлүүдэлэртэн – эттэн, тэллэйтэн, туустаахтан, сыалаахтан-арыылаахтан аккаастанар ордук. Суорат, кефир, фрукта сиэххэ сөп.

Сүбэ: саҥа дьыллааҕы уһун өрөбүл бүтүүтэ итирдэр утахтартан аккаастанар ордук, организмы түргэнник чөлүгэр түһэрэр курдук элбэхтик ыраас уута иһиҥ диэн исписэлиистэр сүбэлииллэр.

Уһукта, сэниэлэнэ сатаан наһаа элбэх кофены иһимэҥ диэн быраастар сэрэтэллэр. Күннээҕи рациоҥҥа ньэҥири чөлүгэр түһэрэр бородуукталары эбиллиэхтээх:

— туорахтаах  култуураны уонна бобовайдары;

— рис хааһыны уонна сухофрукталары;

— миндальнай үүтү.

Ити бородуукталар углеводтарынан, иҥэмтэлээх эттиктэринэн баайдар, киһиэхэ сэниэни, ньэҥири эбэллэр. Итини сэргэ сымыыты сиир туһалаах, фосфордаахтар, кальцийдаахтар, тимирдээхтэр, магнийдаахтар уонна калийдаахтар, битэмииннээхтэр. Сарсыарда өттүгэр арыылаах, сымыыттаах бутербродта оҥостон сиэҥ.

Аспытыгар болҕомто уурабыт

Быраастар сүбэлииллэринэн, бырааһынньык кэнниттэн бэйэбитигэр «разгрузочнай» күннэри оҥостуохтаахпыт.

Нутрициологтар сүбэлэрэ:

— рациоҥҥа оҕуруот аһа, күөх үүнээйи, сыата суох эт, балык баар буолуохтаахтар;

— майонеһы убаҕас сүөгэйинэн эбэтэр йогуртунан солбуйар ордук;

— ыһаарыламмыт аһы аҕыйатыҥ;

— аскытын духуопка, аэрогриль көмөтүнэн буһарыҥ;

— голубцыны уонна кэтилиэттэри паарга буһаран боруобалааҥ – итинник наһаа минньигэс уонна туһалаах;

— «су-көрүҥ» диэни туһаныҥ – аскытын бэйэтин сүмэһинигэр намыһах кыраадыска өр буһарыҥ. Оччоҕуна туһалаах эттиктэрэ, битэмииннэрэ уонна микроэлеменнэрэ ыһыллыбаттар.

Үлэбитигэр үөрэ-көтө тахсабыт

Саҥа дьыллааҕы уһун өрөбүл кэнниттэн үлэ эрэсиимигэр киирэр уустуктардаах буолар. Исписэлиистэр этэллэринэн, үгүс офиснай үлэһиттэргэ уонна фрилансердарга оннооҕор депрессия саҕаланар үһү. Итинниги таһаарбат туһуттан, этэн аһарбыппыт курдук, эрдэттэн эппитин-сииммитин уһугуннарабыт, эрэсииммитин чөлүгэр түһэрэбит. Чэпчэкитик пуормабытыгар киирэр курдук кэккэ сүбэлэри көрүөҕүҥ:

1. Олохпутун ыраас илиистэн саҕалыыбыт – кумааҕыга үлэбит үтүө өрүттэрин суруйабыт. Туох-баар куһаҕаны, мөкүнү ааспыт сылга хаалларабыт.

2. Үлэҕэ тахсарга бэлэмнэнэбит – почтабытын бэрэбиэркэлиибит, уһун өрөбүл бүтэригэр психологическай өттүнэн бэлэмнэнэбит (күлбүт смайлигы туруоруохпун баҕардым).

3. Саҥа дьыллааҕы саамай табыллыбыт, сөбүлүүр хаартыскабытын бэчээттэтэн, остуолбутугар уурабыт – итини көрдөхпүтүнэ, настырыанньабыт көтөҕүллүөҕэ, санаабыт көнньүөрүөҕэ.

Саҥа дьыл кэнниттэн эрэсиими төннөрөр туһунан төһө баҕарар сүбэлиэххэ сөп. Кылгастык кэпсээтэххэ, итинник.

Барыгытыгар үтүө бырааһынньыгы! Чэгиэн буолуҥ!