18.03.2022 | 20:00

Айылҕаны кытары ситим быстыбат

Айылҕаны кытары ситим быстыбат
Ааптар: Айталина Софронова
Бөлөххө киир

Ийэ айылҕабыт бэйэтэ анаан үүннэрэр эмтээх отун-маһын көдьүүстээхтик туһаныы билиҥҥи кэмҥэ ордук суолталанна. Эмп-томп тиийбэт, сыаната күн аайы үрдүү турар кэмигэр бэйэбит ис кыахпытын туһанарбыт ордук. Үөскээбит үрэхпитигэр, төрөөбүт алааспытыгар үүнэр эмтээх үүнээйини билии, сатаан эми-тому оҥоруу, таба туһаныы курдук уустук боппуруостар үөскээн тахсаллар. Эмтээх үүнээйини мээнэ хомуйуу, харайыы, оҥоруу, туттуу уонна эмтэнии туһалыырынааҕар буортулуон сөп. Онон анаан үөрэтии, сөпкө туһанары билии наада.

Үүнээйиттэн эми оҥоруу

Эми оҥорорго үүнээйи ханнык баҕарар чааһын туһаналлар. Оҥоһуллар эмп көрүҥнэрэ: сибиэһэйдии туттуу, көөнньөһүнньүк (настой), бороһуок, от уута (отвар), маас, настойка.

1. Тас бааска (кутургуйаҕа, төллүгэҥҥэ, ириҥэлээх бааска, биилээххэ өлөрүүгэ) үүнээйи сэбирдэхтэрин үргээн аҕалан, тэнитэн, хас да хос уурталаан саба баайан эмтэниллэр.

2. Хатарыллыбыт үүнээйи сэбирдэҕин, сибэккитин үлтүрүтэн бороһуок буолуор диэри мэлийиллэр. Тирии бааһын сорох көрүҥүн уонна айах бааһын эмтэниллэр.

3. Көөнньөрүүгэ эмтээх үүнээйилэри маннык туһаныллар: хатарыллыбыт сырьену үлтүрүтүллэр, онтон улахан ньуосканан биир ыстакаан (200 мл) оргуйбут итии ууга кутуллар, булкуйуллар. Итиэннэ хаппахтаан баран, сылаас сиргэ (оһох аттыгар, батарея үрдүгэр) сойуор диэри ууруллар. Сойбутун кэннэ сиидэлэнэр. Көөнньөһүк бэлэм. Маннык оҥоһуллубут эми биир күн иһиллэр.

4. Арыый күүстээх дьайыылаах эми ылар туһугар оту оргутуллар. Үксүн силиһин кырбаан туттуллар. Ыстакаан ууга биир улахан ньуоска кырбаммыт силиһи мөлтөх уокка 20 мүнүүтэ оргутуллар. Уута уоллаҕына, оргуйбут уунан толорон бэриллэр. Сойбутун кэннэ сиидэлэниллэр. От уутунан биир-икки күн эмтэниэххэ сөп.

5. Мааһы оҥорууга сибиинньэ ис сыатын, ынах сибиэһэй арыытын туттуохха сөп. Онуоха бастаан үүнээйини бороһуок гына мэлийиллэр уонна 1:10 тэҥнээн биир маассаны оҥоруллар.

 6. Көөнньөһүк водкаҕа эбэтэр испииргэ оҥоһуллар. Бэлэм сырьену үрүҥ арыгыга (1:5) нэдиэлэ устата көөнньөрүллэр. Эмп кээмэйин эмтэнээччи сааһыттан, доруобуйатын туругуттан, хайдах ылынарыттан көрөн аныыбыт. Көөнньөһүк үксүн ньуосканан, ыстакаанынан кээмэйдэнэр. Холобур, 1-4 саастаах оҕолорго остолобуой ньуоска алта гыммыт биирин – түөрт гыммыт биирин, 4-10 саастаахтарга – остолобуой ньуоска үс гыммыт биирин, 10-14 саастаахтарга – биир остолобуой ньуосканы, 14-18 саастаахтарга – остолобуой ньуоска үс гыммыт иккитин диэн.

Онтон үөһээ саастаахтарга – улахан ньуоска. Кыра оҕолорго кээмэйэ халбаҥныан сөп.

Аан маҥнай эмтэнээччилэр сэрэхтээхтик, сыпсырыйан эрэ көрөн боруобалыахтарын наада.

 

(Клара Токумова, Петр Токумов "Төрөөбүт дойдубут эмтээх үүнээйилэрэ" кинигэлэриттэн)

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Екатерина Семенова: «Ылдьаананы аһынным ээ...»
Дьон | 08.02.2025 | 12:00
Екатерина Семенова: «Ылдьаананы аһынным ээ...»
Бу күннэргэ «Саха» НКИХ көрөөччүлэрэ «Уот Дьулустаан» диэн саҥа сериалынан олоробут диэтэххэ, омун буолбатах. Киэһэ аайы: «Киинэбит кэлэрэ чугаһаата», – диэн бассаап бөлөхтөр оргуйа түһэллэр. Саҥа сериалга киҥнээх, кырыктаах Ылдьаана хотун оруолун чаҕылхайдык толорбут Екатерина Семенова көрөөччү киэҥ биһирэбилин ылла.   Бүгүҥҥү сэргэх сэһэргэһээччибит –  СӨ Үүнэр көлүөнэтин тыйаатырын артыыһа, СӨ...
Саха түмэлигэр ураты быыстапка турда
Сонуннар | 07.02.2025 | 22:12
Саха түмэлигэр ураты быыстапка турда
Саха АССР оскуолаларын 1985 сыллааҕы выпускниктара быйыл оскуоланы бүтэрбиттэрэ 40 сылын туолар. Кыайыы 40 үбүлүөйдээх сылыгар Саха сирин оскуолаларын бүтэрбит  тыһыынчанан оҕо бүгүн бэйэлэрэ олохторун орто омурҕанын ааһан, үүнэр көлүөнэни, эдэр ыччаты дойдуга тулхадыйбат таптал, бэриниилээх буолуу тыыныгар үлэлэһэр ытыктанар дьон. Кинилэр бу үтүө дьулуурдара атыттарга холобур эрэ буолар аналлаах....
Анна Ефимова: «Мантан барар баһыылкалар  ханна да сүппэттэр»
Дьон | 07.02.2025 | 10:00
Анна Ефимова: «Мантан барар баһыылкалар ханна да сүппэттэр»
Куорат тыастаах-уустаах, дьалхааннааах олоҕуттан атын эйгэҕэ бара сырыттым. Онно үлэ күөстүү оргуйар, сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри иистэнэр массыына тыаһа, кыптыый  кылыр гынара, хаххаланар сиэккэ өрүүтэ о.д.а. күннэтэ оҥоһуллар. Мин баарбар “өйүүн көтөөрү сылдьабын” диэбит эдэркээн уол кэлэн таҥас кэтэн, мээрэйдэнэн барда, куорат хаһыаттарын аҕалан уурдулар. Манна ким да алҕас кэлбэт, ким...
Марат Залялов: «Саха сирин мүөтэ — дойдубут кыһыл көмүһэ»
Дьон | 06.02.2025 | 10:00
Марат Залялов: «Саха сирин мүөтэ — дойдубут кыһыл көмүһэ»
Тохсунньу ый бүтүүтэ Башкирия Уфа куоратыгар буолбут норуоттар икки ардыларынааҕы "ApiGlobal-2025" куонкурус "Полифлернай мүөт" категориятыгар Амма улууһун Мээндигитин ыҥырыа иитээччитэ Марат Залялов хомуйбут мүөтэ 2-с миэстэ буолан, Саха сирин ааттаппыта. «Киин куорат» бүгүҥҥү ыалдьыта – тыйыс айылҕалаах Сахабыт сиригэр мүөттээх ыҥырыаны иитиинэн хаһыс да сылын олохтоохтук дьарыктанар Марат Залялов.   –...