Алексей Кутуков: «Спорка ситиһии кистэлэҥэ биир — дьарык, дьарык, өссө төгүл дьарык»

«Алаас оонньуулара» күөн күрэскэ сылдьыбычча, Алексей Кутуковы тутан ылан, кылгас кэм иһигэр чаҕылҕанныы түргэнник кэпсэттибит. «Дыгын оонньуулара-2015» муҥутуур кыайыылааҕа туох сонуннаах эбитий?

– Алексей, билигин тугунан дьарыктанаҕын, ханна үлэлиигин? Бука, ааҕааччыларбыт билиэхтэрин баҕарыахтара.

– Намҥа баһаарынай сулууспаҕа үлэлиибин. Үс уол оҕолоохпут: улахаммыт 7-с, ортобут 1-кы кылааска үөрэнэллэр, кырабыт – уһуйаан иитиллээччитэ.

– Кэлин туох ситиһиилэнниҥ?

– Мас тардыһыытыгар Арассыыйа спордун маастарын нуорматын толорбутум. Былырыын эчэйии ылан, тохтуу сылдьабын. Этэҥҥэ буоллахпына, дьарыкпын салҕыам.

– Уол оҕо эт-сиин өттүнэн дьоҕурдааҕа хас сааһыттан биллэрий?

– Олох кыра сааһыттан биллэр, ол иһин уһуйааҥҥа сылдьар кэмигэр таба көрөн дьарыктыахха, оскуолаҕа өссө сайыннарыахха, чочуйуохха наада дии саныыбын. Оччоҕуна устудьуон буоларыгар бэлэмнээх киһи буолан тахсар.

–  «Алаас оонньуулара» күрэх түһүмэхтэрин туһунан санааҥ.

– Көрүҥнэрбитин өссө көрүөхпүтүн наада. Быйыл киллэрбит «Хомуур күрэхпит» оҕоҕо интэриэһинэй дии санаатым. Бэйэм мас тардыһыытын киллэриэхпин баҕарабын, ол туһунан тэрийээччилэргэ эппитим. Оҕо эчэйиини ылыан сөп дииллэр. Дьиҥэр, кыра дьон төһө бэйэлээҕи тардыахтарай... Ити көрүҥ киирдэҕинэ, күрэх өссө сэргэхтик ааһыа, тыҥааһыннаныа, уолаттары кыра саастарыттан бэлэмниир бэрт да буолуо этэ.

– Оттон оскуола үөрэнээччилэригэр маннык күрэҕи ыытар санаа баар дуо? Бу кыттааччыларыҥ хараҕыҥ далыгар улааталларын, тыыллан-хабыллан туралларын көрөр өссө интэриэһинэй буолуо эбит.

– Былааҥҥа баар. «Дыгын оонньууларыгар» кыайбыт биир дойдулаахтар буолан биирдии күрэхтэһиини ыытар баҕа санаалаахпыт. Миэхэ уонна Слава Дьяконовка оскуола оҕолоро тиксиэх курдук этилэр. Юрий Эверстовка – устудьуоннар, Николай Дьяконовка – улахан дьон диэн буолбута. Өссө толкуйдуохпут. СӨ многоборьеҕа федерацията саҥа тэрилиннэ, мантан ыла элбэх үлэ ыытыллыа, хамсааһын тахсыа диэн эрэнэбит. Инникитин араас таһымнаах күрэхтэһии элбиирэ буолуо.

– Бэйэҥ уолаттарыҥ спордунан үлүһүйэллэр дуо?

– Улахан уол Артур бастаан тустуунан дьарыктаммыта, кэлин атах оонньуутугар көспүтэ, өрөспүүбүлүкэҕэ кэккэ ситиһиилэрдээх. Орто уол Егор тустууга сылдьар, былырыын «Алаас оонньуулара» күрэххэ кыайыылаах буолбута, лаппа «ыраастык» хотон соһуппута. Артем билигин кыра. 

– Оҕо иитиитигэр туох көрүүлээххин?

– Улаханнык мөхпөккө иитиэххэ наада дии саныыбын. Кэмигэр хайҕыыры сатыахтаахпыт, ардыгар кыратык киһиргэтэн да ылыахтаахпыт быһыылаах. Оҕо син биир төрөппүтүн холобуруттан үөрэнэр, биһигини батыһар. Эрдэттэн туохха дьоҕурдааҕын көрө сылдьан киниэхэ сөптөөх дьарыктарга биэриэххэ наада.

– Эйигин ситиһиигэ кимнээх сирдээбиттэрэй?

– Оскуолаҕа үөрэнэр кэмҥэр сүрүн киһинэн физкултуура учуутала буолар, онтон салгыы тренергэ уһуйуллаҕын. Миигин спорка  аҕалбыт киһим – Владимир Наумов, киниэхэ мас тардыһыытыгар дьарыктаммытым, билигин Нам улууһун Хатырык нэһилиэгэр олорор. Устудьуоннуур кэммэр Леонид Соловьевка уһуйуллубутум. Миигин атахпар туруорбут, кыайыыга кынаттаабыт киһим  – Юрий Эверстов.

– «Дыгын оонньууларын» төһө көрөҕүн, Үс Хатыҥҥа киирээччигин дуо? Кэлин күрэхтэһии төһө уларыйда дии саныыгын?

– Көрөбүн. Урут бөдөҥ, 90 кг тахса ыйааһыннаах уол элбэх буолара. Билигин кыттааччы үксэ 80 кг тахса.  Күрэхтэһээччилэр анаан-минээн күүскэ дьарыктаналлара биллэр, ол көрөргө олус үчүгэй.

– Намтан «Дыгын оонньууларын» кыайыылаахтара тоҕо элбэххитий? Ситиһиигит кистэлэҥэ туохха сытарый? Дойдугут оннук ураты тыыннаах дуу, дьарыктыыр дьоҥҥут элбэх дуу?

– Хайдах диэххэ сөп эбитэ буолла (күлэр). Итиннэ суолу бастакынан арыйбыт дьоммут Юрий Эверстов, Николай Дьяконов кыайыылара сүҥкэн суолталаах диэхпин баҕарабын. Николай Дьяконов алтата кыайан, күрэх ымпыгын-чымпыгын билэн, ыччакка сүбэ-ама биэрэн, дьарыгы сөпкө туруорбута туһалаабыт буолуон сөп. Мин санаабар, спорка ситиһии кистэлэҥэ биир – дьарык, дьарык, өссө төгүл дьарык.

– Иллэҥ кэмҥин хайдах атаараҕын?

– Билигин уһанабын, остуол, олоппос, миэбэл арааһын оҥоробун. Намнааҕы педколледжы бүтэрбитим, технология учуутала идэлээхпин. Онно ылбыт билиим, сатабылым билиҥҥэ диэри туһалыыр. Уопсайынан, эр киһи саатар дьиэтин иһигэр уһаныахтаах дии саныыбын.

– Алексей, быыс булан кэпсэппиккэр махтанабын! Өбүгэ оонньууларын оҕо аймахха, ыччакка тарҕатар үтүө бачыымыҥ киэҥ сэҥээриини, өйөбүлү ыллын!