05.10.2022 | 20:00

Учуутал туһунан алта чахчы

Учуутал туһунан алта чахчы
Ааптар: Айыына КСЕНОФОНТОВА
Бөлөххө киир

1. Кырдьык, бу саамай былыргы идэлэртэн биирдэстэрэ. Бастакы оскуолалар бэрт өрдөөҕүтэ, бэл диэтэр, биһиги эрабыт иннинэ Илин дойдуларга үөдүйбүттэрэ – Ассирияҕа, Вавилоҥҥа уонна Кытайга.

 

2. Биһиги дойдубутугар Русь христианствоны ылыныаҕыттан, Владимир кинээс боярдар оҕолоро үөрэхтэнэллэрин туһунан ыйааҕа тахсыаҕыттан,  бастакы учууталлар баар буолбуттара. Аан маҥнайгы оскуола “Книжное учение” диэн ааттааҕа. Сотору кэминэн дойду үрдүнэн маннык тэрилтэлэр таҥара дьиэлэригэр, манастыырдарга аһыллыбыттара. Үөрэх бырагырааматын Владимир кинээс бэйэтэ оҥороро, оттон учууталларынан манаахтар буолбуттара. Ол саҕана баай уонна кыахтаах ыаллар оҕолоро, ону даҕаны уолаттар эрэ үөрэнэллэрэ.  

Кэлин Муударай Ярослав Новгородка духовенство үлэһиттэрэ уонна ыстаарысталар оҕолоругар оскуоланы төрүттээбитэ. Ол саҕана нуучча тыла, ааҕыы, суруйуу, ахсаан уонна христианскай итэҕэл уруоктара бааллара.

 

3. Былыргы Грецияҕа арифметика учууталларын “калькулятордар” диэн ааттыыллара. Бу тыл латыынныы “счетчик” диэн тылбаастанар, «calculus» (камешки) диэн тылтан тахсыбыт. Манна даҕатан эттэххэ, ол саҕана ахсааҥҥа кыра таастары тутталлара.

   

4. Биһиги дойдубутугар учууталлар оҕолору чопчу предметтэргэ үөрэтэллэр. Холобур, математикаҕа, физикаҕа, физкультураҕа, саха тылыгар тус-туспа учууталлар уһуйаллар. Оттон сорох дойдуларга, холобур, Чехияҕа учуутал хас да предмети биэрэр эбээһинэстээх.

 

5. 100-тэн тахса дойдуга Учуутал күнэ алтынньы 5 күнүгэр бэлиэтэнэр. Ол эрээри бу бырааһынньык сорох дойдуларга атын кэмҥэ буолар. Холобур, Кытайга учууталларын алтынньы 10 күнүгэр эҕэрдэлииллэр, оттон АХШ-га – ыам ыйыгар. 

Арассыыйаҕа 1965 сылтан 1993 сылга диэри Учуутал күнүн алтынньы бастакы баскыһыанньатыгар бэлиэтииллэрэ. 1994 сылтан алтынньы 5 күнүгэр диэн чопчуламмыт.  

 

6. Чинчийии көрдөрбүтүнэн, учуутал – син биир лүөччүк уонна баһаарынай курдук, ыарахан идэ. Маннык үлэлээх дьон стресскэ сылдьар таһымнара тэҥ диэн быһаарбыттар. 

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Медик: «Бааһырбыт байыаспын дөйүтэн баран соһорум»
Дьон | 20.12.2024 | 12:00
Медик: «Бааһырбыт байыаспын дөйүтэн баран соһорум»
Олус ыарахан кэпсэтии буолла. Ааҕааччыга тиэрдэр гына суруйуохха наада. Дьоруойум сөбүлэҥин ылыахпын наада. Тоҕо диэтэххэ кини анал байыаннай дьайыыга сылдьыбыт кэрэ аҥаар,  ийэ, медик. Кэпсии олорон ытаатаҕына, сырҕан бааһын таарыйаммын диэн кэмсинэн ылабын, онтон эмиэ чочумча буолан баран салгыыбыт.   Кини позывнойун кистиир, ханна баарын, билигин ханна олорорун эмиэ эппэппит. Сөбүлэһэн...
Үчүгэйи көрөргө хаһан үөрэнэбит?
Сонуннар | 14.12.2024 | 13:15
Үчүгэйи көрөргө хаһан үөрэнэбит?
Сиэн көрө куоракка кыстыыбын. Күн аайы оптуобуһунан оҕобун оскуолаҕа илдьэбин-аҕалабын. Быйыл, дьэ, этэргэ дылы, үйэ тухары хамсаабатах маршруттарга уларыйыылар таҕыстылар. Бассаапка үөхсэн туох туһа кэлиэй, төттөрүтүн, дьону күөртээн эрэ биэрии курдук. Ол иһин бу турунан туран Дьокуускай куорат сахалыы тыллаах хаһыатыгар санаабын тиэрдэргэ соруннум.  Бииринэн, нэһилиэнньэбит ахсаана күн-түүн улаата турар....
Сатаан салайыы, тэрийии — эмиэ талаан
Дьон | 14.12.2024 | 18:00
Сатаан салайыы, тэрийии — эмиэ талаан
Харах ыларынан хаһан да бүппэттии көбүүс-көнөтүк тыргыллар бэс чагда устун айан суолунан сыыйылыннаран иһэн, «Дьиикимдэ» диэн суруктаах бэлиэҕэ биирдэ баар буола түстүбүт. Туох-хайдах дьарыктаах, тугунан тыынар нэһилиэккэ киирэн эрэрбитин аартыкка баар суруктаах бэлиэ кэпсииргэ дылы.  Бүгүн биһиги “Дьиикимдэ дьээбэлэрэ” көр-күлүү тыйаатырын артыыһа, режиссера, продюсера Артур Николаевич Егоровтыын нэһилиэк култуурунай олоҕун...