05.10.2022 | 20:00

Учуутал туһунан алта чахчы

Учуутал туһунан алта чахчы
Ааптар: Айыына КСЕНОФОНТОВА
Бөлөххө киир

1. Кырдьык, бу саамай былыргы идэлэртэн биирдэстэрэ. Бастакы оскуолалар бэрт өрдөөҕүтэ, бэл диэтэр, биһиги эрабыт иннинэ Илин дойдуларга үөдүйбүттэрэ – Ассирияҕа, Вавилоҥҥа уонна Кытайга.

 

2. Биһиги дойдубутугар Русь христианствоны ылыныаҕыттан, Владимир кинээс боярдар оҕолоро үөрэхтэнэллэрин туһунан ыйааҕа тахсыаҕыттан,  бастакы учууталлар баар буолбуттара. Аан маҥнайгы оскуола “Книжное учение” диэн ааттааҕа. Сотору кэминэн дойду үрдүнэн маннык тэрилтэлэр таҥара дьиэлэригэр, манастыырдарга аһыллыбыттара. Үөрэх бырагырааматын Владимир кинээс бэйэтэ оҥороро, оттон учууталларынан манаахтар буолбуттара. Ол саҕана баай уонна кыахтаах ыаллар оҕолоро, ону даҕаны уолаттар эрэ үөрэнэллэрэ.  

Кэлин Муударай Ярослав Новгородка духовенство үлэһиттэрэ уонна ыстаарысталар оҕолоругар оскуоланы төрүттээбитэ. Ол саҕана нуучча тыла, ааҕыы, суруйуу, ахсаан уонна христианскай итэҕэл уруоктара бааллара.

 

3. Былыргы Грецияҕа арифметика учууталларын “калькулятордар” диэн ааттыыллара. Бу тыл латыынныы “счетчик” диэн тылбаастанар, «calculus» (камешки) диэн тылтан тахсыбыт. Манна даҕатан эттэххэ, ол саҕана ахсааҥҥа кыра таастары тутталлара.

   

4. Биһиги дойдубутугар учууталлар оҕолору чопчу предметтэргэ үөрэтэллэр. Холобур, математикаҕа, физикаҕа, физкультураҕа, саха тылыгар тус-туспа учууталлар уһуйаллар. Оттон сорох дойдуларга, холобур, Чехияҕа учуутал хас да предмети биэрэр эбээһинэстээх.

 

5. 100-тэн тахса дойдуга Учуутал күнэ алтынньы 5 күнүгэр бэлиэтэнэр. Ол эрээри бу бырааһынньык сорох дойдуларга атын кэмҥэ буолар. Холобур, Кытайга учууталларын алтынньы 10 күнүгэр эҕэрдэлииллэр, оттон АХШ-га – ыам ыйыгар. 

Арассыыйаҕа 1965 сылтан 1993 сылга диэри Учуутал күнүн алтынньы бастакы баскыһыанньатыгар бэлиэтииллэрэ. 1994 сылтан алтынньы 5 күнүгэр диэн чопчуламмыт.  

 

6. Чинчийии көрдөрбүтүнэн, учуутал – син биир лүөччүк уонна баһаарынай курдук, ыарахан идэ. Маннык үлэлээх дьон стресскэ сылдьар таһымнара тэҥ диэн быһаарбыттар. 

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

«Кэлиэм, эргиллиэм буоллаҕа дии» ...
Дьон | 12.04.2025 | 10:00
«Кэлиэм, эргиллиэм буоллаҕа дии» ...
Ийэ барахсан... Анал байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан төһөлөөх ийэ утуйар уута көппүтэ, аймаммыта, хараҕын уутунан сууммута буолуой? Уол оҕону төрөтөн, иитэн, үөрэттэрэн баран эдэр сааһыгар илиитин соттуута ийэҕэ, аҕаҕа, чугас дьонугар олус абалаах, кыһыылаах. Бүгүн кэпсэтэр ийэм Евдокия Андреевна Баишева оҕотун, сүрэҕин чопчутун туһунан кэпсиири олус ыарырҕаттар да, сөбүлэҥин биэрбитигэр улаханнык...
Хабырылла Хаабыһап албаһа
Сынньалаңңа | 17.04.2025 | 10:00
Хабырылла Хаабыһап албаһа
Хабырылла Хаабыһап бу манна, айан суолун айаҕар, төрүт уус өбүгэлэрин сиригэр, Харыйа үрэҕин үрдүгэр олохсуйан олорор. Аҕата кини сүүрбэлээҕэр сэбиргэхтэтэн бу сиртэн барбыта, ийэтэ эмээхсин суох буолбута уонча сыл буолла. Бииргэ төрөөбүттэрэ бэһиэлэр, киниттэн ураты бары кыргыттар. Онон кинилэр кэргэн тахса-тахса эрдэрин дойдуларыгар баран, инньэ Сунтаарынан, Бүлүүчээнинэн, олохсуйбуттара. Бастаан утаа...
Оҕурсу ыам ыйын  5 күнүттэн ыһыллар
Дьон | 11.04.2025 | 16:00
Оҕурсу ыам ыйын 5 күнүттэн ыһыллар
Билигин ханна да тиий, хаһаайкалар биир сүрүн түбүктэрэ – оҕуруот аһын олордуута. Социальнай ситимнэргэ анал бөлөхтөргө мустан, кэпсэтии эрэ барыта арассаада, сибэкки тула. Оттон олох сатабыллаахтар түннүккэ олордубут оҕурсуларын амсайан эрэллэр, клубникалара хайыы-үйэ сибэккилээн ыраатта.  Бүгүн биһиэхэ Мэҥэ Хаҥалас Ороссолуода сэлиэнньэтин олохтооҕо, анал идэлээх оҕуруотчут Тамара Михайловна Степанова ыалдьыттыыр.   –...
Бэһиэччик кыыһа Кучара Маайа
Сынньалаңңа | 19.04.2025 | 18:30
Бэһиэччик кыыһа Кучара Маайа
Ийэбинэн эбэм Мария Андреевна Атласова (Неустроева) - Бэһиэччик кыыһа Кучара Маайа, нуучча аҥаардааҕа билэн буоллаҕа: «Буҕараайса Маарыйаҕа чүмэчи уурар буолаарыҥ», – диэн этэн хаалларбыттааҕа. Ийэм эбэбит чочуобуна тутулларыгар көмөлөспүтэ эҥин диэн кэпсиирэ. Онон, бука, православнай итэҕэллээх, таҥараны улаханнык, ис сүрэҕиттэн итэҕэйэр киһи буолуохтаах. Ол иһин буолуо, мин эмиэ Богородицаҕа, дөрүн-дөрүн,...