10.02.2023 | 10:00

Сааскы авитаминоз

(Бэйэбитигэр хайдах көмөлөһөбүт?)
Сааскы авитаминоз
Ааптар: Лия Алексеева
Бөлөххө киир

Авитаминоз – аан дойду нэһилиэнньэтин 80 бырыһыана көрсөр кыһалҕата. Ордук сир хотугу эргимтэтигэр тарҕаммыт ыарыы. Сайын оҕуруот аһа, фрукта син сии сатыыр буоллахпытына, кыһын буолла да, организмытыгар битэмииммит олус аҕыйаан барар эбит.

Ону биһиги аһылыктан ылыахтаахпыт. Күннэтэ иҥэмтиэлээх аһылыгы сиир буоллахпытына, эт-хаан улаханнык оҕустарбат. Киһиэхэ саамай наадалаах битэмиини илдьэ сылдьар биэс бастыҥ ас көрүҥэ баарын учуонайдар дакаастаабыттар:

Балык сыата (Рыбий жир)

А битэмиин (ретинол) – күүстээх антиоксидант, иммуннай систиэмэ үлэлииригэр төһүү буолар. Киһиэхэ бу битэмиин тиийбэт буоллаҕына, хараҕынан көрөрө мөлтөөн барар, тириитэ эрдэ мырчыстар, кырдьар. А битэмиин ордук фруктаҕа уонна оҕуруот аһыгар элбэх.

Моркуоп, шпинат, абрикос, томат арааһа, петрушка уонна укуруоп – А битэмиининэн баайдар. Ол эрэн кыһын бу астарга битэмииннэрин таһыма балайда түһэр, онон сезонугар, силигилии үүнэр кэмигэр сайын уонна күһүн сибиэһэйдии сиир көдьүүстээх.

А битэмииннээх атын астар: треска балык быара, ынах арыыта уонна сымыыт уоһаҕа. Ол эрэн аһара элбэҕи сиир буоллахха, бу астар холестерины үрдэтэллэр уонна уоталлар. Ол иһин балык сыатын (рыбий жир) битэмиин быһыытынан сиир ордук. Балык сыатыгар А битэмиини сэргэ олус наадалаах D битэмиин баар буолан, хас да бүк туһалаах. Маны таһынан Омега-3 кислота баар.

 

Тууһаммыт хаппыыста

Тууһаммыт хаппыыстаҕа натуральнай саахардаах аһытыы барар буолан, киһиэхэ наадалаах битэмииннэри хааччыныахха сөп. Нуучча норуота былыр-былыргыттан тууһаммыт хаппыыста сиэн кыһыны этэҥҥэ туоруура.

Тууһаммыт хаппыыстаҕа А, С, В, РР, Е, Н битэмииннэр, кальций, магний, фосфор, железо, йод, цинк уонна да атын туһалаах эттиктэр бааллар эбит. Ол иһин иммунитеты күүһүрдэр, эттиктэр атастаһыыларын тэтимирдэр, ис-үөс үлэтин тупсарар, холестерин таһымын намтатар кыахтаах.

Маны ааһан хаппыыста дьиҥнээх диетическай аһылык – 100 грамыгар 27 эрэ Ккал баар. Органическай кислотата элбэҕиттэн ис ыарыылаах дьон сэрэнэн сиэхтээхтэр.

 

Сакалаат

Сакалааты наар сиэхпитин баҕарар буоллахпытына, Р битэмииммит тиийбэт эбит. Р – биир эрэ битэмиин буолбатах, бу флавоноидтар ситимнэрэ – ол какаоҕа олус элбэх буолар.

Күҥҥэ биир куһуоччук дьиҥнээх хара сакалааты (горький шоколад) сиир буоллахпытына, Р битэмиин сууккаҕа иһиллиэхтээх нуорматын ситиһэбит.

 

Грейпфрут

Авитаминоз содулун суох гынарга сүрүн көмөһөөччү буолуон сөп. Ордук киһиэхэ саас тиийбэт А, C, В1, В уонна Р битэмииннэринэн баай.
Маны таһынан грейпфрут органическай кислоталардаах, клетчаткалаах, ол иһин ордук ырыан баҕалаахтарга туһалааҕынан биллэр – 100 граммыгар 35 эрэ Ккал баар. Эттиктэр атастаһыыларын, хаан эргиирин тупсарар буолан, түргэнник ырарга көмөлөһөр.

 

Хаппыт фрукта

Хаппыт чернослив, изюм, курага уонна финик – минньигэс, удамыр сыаналаах уонна ыраахтан айаннаан кэлэр фрукталары солбуйарга олус үчүгэйдик барсар астар. Элбэх клетчаткалаахтар,
С, Р уонна В “сааскы” битэмииннэринэн баайдар.

Минньигэскэ, кэмпиэккэ аһара ылларбыт, сотору-сотору сиир буоллаххытына, хаппыт фрукталарынан солбуйар табыгастаах. Ол эрэн кыралаан сиэхтээхпит, ырыан баҕалаахтар олох кыратык үссэниэхтээхтэр эрэ. Хаппыт фрукта саахара, калорийа элбэх. Холобур, курага 100 грамыгар 215 Ккал, черносливка – 240 Ккал, финиккэ 274 Ккал баар буолар.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Утуйуу хаачыстыбата улахан суолталаах
Сонуннар | 15.03.2024 | 14:00
Утуйуу хаачыстыбата улахан суолталаах
Кулун тутар 15 күнүгэр Аан дойдутааҕы Утуйуу күнэ бэлиэтэнэр. ВОЗ статистикатынан, нэһилиэнньэ 10-30% кыайан утуйбакка (бессонница) эрэйдэнэр, сорох дойдуларга ити көрдөрүү 50−60%-ҥа тиийэр.
Сыана үрдээһинэ
Сонуннар | 22.03.2024 | 18:00
Сыана үрдээһинэ
(2024 сыл олунньу ыйдааҕы көрдөрүүтүнэн)
Социальнай биэнсийэ эбиллэр
Сонуннар | 16.03.2024 | 18:00
Социальнай биэнсийэ эбиллэр
Муус устар 1 күнүттэн социальнай биэнсийэ 7,5 бырыһыан үрдүүр. Бу туhунан 262 N-дээх уурааҕы кулун тутар 5 күнүгэр Арассыыыйа Бырабыыталыстыбата бигэргэттэ. Индексация кээмэйэ ааспыт сылга биэнсийэлээхтэргэ олох таһымын алын кээмэйин улаатыытынан ааҕыллар. Бу төлөбүргэ анаан социальнай пуонда бүддьүөтүгэр 37,5 млрд солк. көрүлүннэ. Статитстика көрдөрөрүнэн, Арассыыйаҕа 4 мөлүйүөнтэн тахса киһи социальнай...
Сергей:  «Уолаттар санаалара-оноолоро харахтарыгар көстөр»
Дьон | 21.03.2024 | 18:00
Сергей: «Уолаттар санаалара-оноолоро харахтарыгар көстөр»
Оҕо сылдьан разведчиктаах киинэлэри умсугуйан көрөрбүт, кинилэр курдук буолуохпутун баҕаран, сэриилээх оонньуурбут, саһа, сыбдыйа, сыылла сылдьан өстөөхтөрбүтүн самнарарбыт.  Разведчик диэн тылы иһиттэхпинэ, тута харахпар Штирлиц уобараһа көстөр. Кини өстөөхтөр уйаларыгар тиийэн, былааннарын, дьайыыларын биһиги дьоммутугар тиэрдэн, кыайыыны ситиһэргэ улахан кылаатын киллэрсэр.   Ол аата дьиҥнээх разведчик хайдах буолуохтааҕый? Кини боростуой саллаат...