Сааһырбыт төрөппүттэргитин уонна кыра оҕолору харыстааҥ!

– Айыына Захаровна, ким ордук сэрэниэхтээҕий?

– Ыарыыга ордук ылларымтыа араҥа: сааһырбыт дьон, кыра оҕолор, оҕо күүтэр дьахталлар, хроническай ыарыылаах (астма, диабет, сүрэх-тымыр ыарыылара) уонна мөлтөх иммунитеттаах дьон.

Грипп сибикилэрэ:

• температура үрдээһинэ (97%)

• сөтөл (94%)

• сыыҥк-сыраан (59%)

• күөмэй ыарыыта (50%)

• төбө ыарыыта (47%)

• аҕылааһын (41%)

• былчыҥнар ыалдьаллар (35%)

• конъюнктивит (9%).

– Грипп туох уустуктарга тиэрдиэн сөбүй?

– Сезоннай грипп 5-7-с хонукка (сороҕор арыый хойутуу) сыыстарыыга тиэрдиэн сөп, оттон атын гриппкэ – 2-3-с хонукка. Маннык ордук киэҥник тарҕаммыт көрүҥүнэн вируснай пневмония буолар. Вируснай пневмония түргэн тэтиминэн сайдар, үгүс ыарыһахха 24 чаас иһигэр тыыннара хаайтарар, суһал көмө быһыытынан тыҥаны салгынынан хачайдааһын (механическай вентиляция) ирдэнэр. Тутатына, түргэнник эмтэннэххэ, ыарыы арыый чэпчэкитик ааһар.

Дьиэ кэргэҥҥэ грипптээбит киһи баар буоллаҕына?

•Ыалдьыбыт киһини туспа хоско сытыарыҥ. Сатаммат буоллаҕына, биир миэтэрэттэн итэҕэһэ суох тэйиччи сылдьыҥ.

• Ыарыһаҕы дьонуттан-сэргэтиттэн, ордук оҕолортон тэйитэр, сааһырбыт уонна хроническай ыарыылаах дьону кытта алтыһарын хааччахтыыр ордук.

• Дьиэҕитин-уоккутун сотору-сотору сууйуҥ-сотуҥ, салгылатыҥ, дезинфекциялыыр тэриллэри туһаныҥ.

• Илиигитин сууна сылдьыҥ.

• Ыарыһаҕы көрөргө-истэргэ мааската кэтиҥ.

• Ыарыһаҕы дьиэ кэргэн биир чилиэнэ эрэ көрөрө-истэрэ ордук.

– Грипп ыарыыны тумууттан хайдах араарыахха сөбүй?

– Тыынар уорганнар вирустан эмсэҕэлээһиннэрин (ОРВИ) сорох дьон судургутук тумуу диэн ааттыыллара баар суол. Планета  инфекционнай ыарыыларын түөрт гыммыт үһүн ылар саамай киэҥник тарҕаммыт ОРВИ ыарыыны наһаа элбэх вирус көбүтэр.

Грипп уонна ОРВИ үксүгэр салгынынан бэриллэллэр, ол аата салгыҥҥа киһи ытырдарыгар, сөтөллөрүгэр силин кытта вирустар тахсаллар. Онон тумууну үгүстүк грипп ыарыытын кытта бутуйар. Өйдүөххэ наада, ОРВИ – арыый чэпчэкитик ааһар ыарыы, судургутук эмтэнэр. Ыалдьыбыт дьон температурала үрдүүр, күөмэйдэрэ ыалдьар, сыыҥтаналлар. Ити барыта ОРВИ сибикилэрэ. Оттон вирус көбүппүт грипп ыарыыта ОРВИ-тан ыараханнык ааһар уонна араас уустуктарга тиэрдиэн сөп, холобура, ойоҕостотууга (пневмония).

– Ханнык симптомнар баар буоллахтарына, бырааһы ыҥырыллыахтааҕый?

– Температура эмискэ 39–40 кыраадыска диэри таҕыста, эт-сиин, былчыҥ быһыта тутта, кураанах уонна ыарыылаах сөтөл, сэниэ эстиитэ баар буолла да, бырааһы ыҥырыахха наада.

– Маннык түгэҥҥэ сорох дьон бэйэлэрэ, быраас анааһына суох, антибиотиктарынан эмтэнэн бараллар. Ол туһунан туох диэххин сөбүй?

– Антибиотиктарынан ОРВИ да, грипп да эмтэммэт! Ити эмтэри быраас анаатаҕына, ыарыы уустуктары үөскэппит буоллаҕына эрэ иһиллэр.

Онон бэйэҕит билэргитинэн эмтэнэ сатаамаҥ. Тоҕо диэтэххэ сөтөл, тумуу уонна күөмэй ыарыыта – бары араас-араастар. Холобура, сөтөл эмэ икки көрүҥнээх: кураанах сөтөлү тохтотор (останавливающие кашлевой рефлекс) уонна сили хоҥнорон таһаарарга көмөлөһөр. Муруҥҥа куттар хааппылалары талар эмиэ судургута суох. Эмп ырыынагар баар хааппылалар бары тымыры кыаратар аналлаахтар (сосудосуживающие средства), кинилэр слизистай испитин аччаталлар уонна мурун бүөлэниитин суох оҥороллор, тыынары чэпчэтэллэр. Ити хааппылалары туттуу алта саастарын туола илик оҕолорго, оҕо күүтэр уонна эмиийдэтэр дьахталларга, итиэннэ сааһырбыт дьоҥҥо көҥүллэммэт. Тоҕо диэтэххэ хаан баттааһынын үрдэтиэхтэрин, сүрэх тэбиитин түргэтэтиэхтэрин (тахикардия) сөп.

Ол иһин көннөрү тумууга даҕаны эми туһааннаах быраас талан аныахтаах! Кини эрэ кимиэхэ туох барсарын быһаарар кыахтаах.

– Оттон температураны түһэрэр наада дуо?

– Доруобуйа харыстабылын аан дойдутааҕы тэрилтэтин сүбэтинэн, 38,5 кыраадыстан намыһах температураны түһэрэр наадата суох. Итиччэ температура – организм инфекцияны кытта охсуһар, көмүскэнэр быһыыта. Бактериялар уонна вирустар тымныыга уонна үрдүк температураҕа биир тэҥник кыайан тарҕамматтар. Итини таһынан, үрдүк температура – инфекция организмҥа өссө да баарын уонна кинини кытта охсуһар наадатын туоһута.

– Температураны булгуччу түһэриэхтээх дьон категорията баар дуо?

– Оннук, температураны булгуччу түһэрэллэрэ ирдэнэр араҥа диэн баар:

• сүрэх ыарыһах оҕолор уонна улахан дьон (стенокардия, сүрэх ишемическай ыарыыта, сүрэх пороктара)

• хроническай бронхиттаах, тыҥалара «обструктивнай» ыарыылаах, астмалаах дьон

• киин ньиэрбэ систиэмэтин кытта сибээстээх ыарыылаахтар, холобур, эпилепсиялаах дьон

Онон, температуралаах буоллугут даҕаны булгуччу бырааска көрдөрүллүөхтээх.

Быраас сүбэлэрэ: 

•ОРВИ-нан ыалдьыбыт сибики баар буолла даҕаны, дьиэҕитигэр олоруҥ. Элбэхтик сытыҥ, сынньаныҥ, ааҕымаҥ, тэлэбиисэри көрүмэҥ. Төлөпүөнүнэн үлэҕитин быһаарсымаҥ. Бэйэҕитигэр ыалдьары көҥүллээҥ, иммуннай систиэмэ аралдьыйбакка үтүөрэр эрэ соругу толоруохтаах.
• Элбэхтик уута иһиҥ. Чэгиэн организмҥа күҥҥэ балтараа лиитэрэттэн аҕыйаҕа суох уу ирдэнэр, ыарыйдахха, өссө элбэх наада буолар. Сылаас утахтары иһэ сатааҥ. Итирдэр утахтартан аккаастаныҥ, организм көмүскэнэр күүһүн намтаталлар. «Биэрэстээх буокканан» эмтэнии ыарыы уһуннук салҕанарыгар, дириҥииригэр тиэрдэр. 
• Элбэҕи аһаамаҥ. ОРВИ-га аппетит мөлтүүрүн үрдүнэн ыарыһаҕы сыалаах-арыылаах, минньигэс аһылыгынан хадаҕалааһын организмы эбии ноҕуруускаҕа күһэйэр. 
• Уопсастыбаннай тырааныспарга уонна элбэх киһи тоҕуоруһар сиригэр гигиеническэй маасканы кэтиҥ.
• Илиигитин мыылалаах уунан сууна сылдьыҥ.