22.05.2020 | 12:41

Пандемия кэмигэр хайдах аһыыгыт?

Пандемия кэмигэр хайдах аһыыгыт?
Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Аан дойдутааҕы Доруобуйа харыстабылын тэрилтэтэ саҥа тарҕаммыт коронавирус дьаҥын, өссө кулун тутар 11  күнүгэр “пандемия” диэн сүрэхтээбитэ. Пандемияны сэрэтии сүрүн ньымата: карантин уонна бэйэ изоляцията. Онтон ордук суолу аан дойду тобула илик.

Кэнники кэмнэргэ тарҕаммыт “элбэх белоктаах, сыалаах аһы аһаатахха, киһи ыалдьыбат үһү” диэн сураҕы Роспотребнадзор исписэлиистэрэ туох да научнай тирэҕэ суоҕунан ааҕаллар эбит. Пандемия кэмигэр карантиҥҥа уонна бэйэ изоляциятын эрэсиимигэр олорор дьон аһылыгын рационун Роспотребнадзор Саха сиринээҕи салаата тарҕатта. Онно этиллэринэн, биһиги билигин дьиэттэн тахсыбакка олорор кэммитигэр күннээҕи аһылыкпытыгар 3 сүрүн усулуобуйаны учуоттуохтаахпыт:

  • биһиги билигин стресс үөскүүр усулуобуйатыгар олоробут;
  • ыарыы кэмигэр организм араас бактериялары, вирустары утары үлэлииригэр көмө наада;
  • физическэй хамсаныыбыт олус аҕыйаата.

Маннык усулуобуйаҕа олоҕуран, аһылыкпытыгар хаһааҥҥытааҕар да болҕомтолоох буоларбыт тоҕоостоох эбит. Күннээҕи калорийбытын ортутунан 200-400 ккал аччатыахтаахпыт. Роспотребнадзор сүбэлииринэн;

  • 3-7 саастаах оҕоҕо (физическэй көхтөөх буолуутун учуоттаан туран) сууккаҕа – 1500 ккал;
  • 7-8 саастаах оҕоҕо сууккаҕа – 1600-2000 ккал;
  • дьахталларга сууккаҕа – 1600-1800 ккал;
  • эр дьоҥҥо сууккаҕа – 1800-2100 ккал.

Аһылыкпытыгар белок, сыа, углевод, микронутриент барыта баар буолуохтаах. Сууккаҕа 2 л уу иһиллиэхтээх. Оскуола иннинээҕи саастаах оҕо күҥҥэ 1 л ууну иһиэхтээх, оттон 12-18 саастаах оҕо 1,5 л ууну иһиэхтээх.

Роспотребнадзор исписэлиистэрэ бэйэ изоляциятын кэмигэр тугу сиэтэххэ киһи этин-сиинин туругун сөпкө тутан сылдьыан сөбүн быһаарбыттар. Ол курдук, күннээҕи аһылыкка баар буолуохтаах:

  • килиэп (сэлиэһинэй, оруос бурдуктан), мохоруон, куруппа арааһа;
  • үрүҥ ас (үүт бэйэтинэн, иэдьэгэй, кефир, ынах арыыта, суорат);
  • көтөр этэ, балык, эт арааһа (балыгы нэдиэлэҕэ иккитэ сиэхтээхпит);
  • мас арыыта (оливковай, кукурузнай, соевай о.д.а. көрүҥнэрэ);
  • сымыыт (нэдиэлэҕэ 2-3-тэ);
  • оҕуруот аһа уонна фрукта.

Маннык испииһэктэн күннээҕи менюну таҥан таһаарабыт. Холобур, сарсыардааҥы аһылыкка куруппаттан хааһы, сымыыт, иэдьэгэй буолуон сөп. Утахха улахан дьоҥҥо кофе, оҕолорго какао, чэй. Иккис аһылыкка: утахтар, фрукта, эриэхэ арааһа, үрүҥ астар, сушка, баранка. Эбиэккэ: оҕуруот аһа сокууска быһыытынан. Итии аһылыкка – эт, балык миинэ. Иккис бүлүүдэҕэ – эт арааһа, балык оҕуруот аһын, куруппаны, мохоруону кытта. Эти арыыга буолбакка, ууга эбэтэр бэйэтин сүмэһинигэр буһарар ордук. Күнүскү үссэниигэ: иккис аһылыкка курдук астар барсаллар. Киэһээҥи аһылык: оҕуруот аһа, куруппа, эт арааһа. Утахха үүттээх чэй. Утуйуох иннинэ: кефир, йогурт.

Биллэн турар, уойбат туһуттан, минньигэс уонна бурдук аспытын аҕыйатабыт.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Дария Маркова:  «Сахам омуга кэтит кэскиллэниэ, уһун тускулланыа»
Дьон | 20.09.2023 | 18:00
Дария Маркова: «Сахам омуга кэтит кэскиллэниэ, уһун тускулланыа»
Туһунан, ураты өйдөөх-санаалаах, кэскиллээх, инникигэ эрэллээх, дойдум туһа диэн көмөҕө инники күөҥҥэ сылдьар ыччат, эдэр дьон баалларыттан киһи эрэ үөрэр, санаата көтөҕүллэр. Үгүс киһи билиҥҥи ыччаты мөҕөр-этэр да, тулабытын көрүннэххэ, дойдубутун тутан хаалыах, чөл толкуйдаах, булугас өйдөөх, күүстээх санаалаах оҕолорбут элбэхтэр эбээт. Мин биир оннук эдэр киһини, “Аламай” аһымал пуонда...
Грипп уонна ОРВИ ыарыыларын утары сэрэтэр миэрэлэри дьүүллэстилэр
Сонуннар | 15.09.2023 | 13:00
Грипп уонна ОРВИ ыарыыларын утары сэрэтэр миэрэлэри дьүүллэстилэр
Куорат баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Наталья Степанова Олохтоох дьаһалта санитарнай-эпидемиологическэй хамыыһыйатын мунньаҕын ыытта диэн Олохтоох дьаһалта пресс-сулууспата иһитиннэрдэ.
Йога олоҕу уларытар күүһэ
Дьон | 15.09.2023 | 12:00
Йога олоҕу уларытар күүһэ
Аныгы балысхан сайдыылаах үйэҕэ туох барыта көрүөх бэтэрээ өттүгэр уларыйар-тэлэрийэр. Тас эйгэ дьайыытыгар баһыйтаран, бириэмэ сырсыытыгар сылдьан, сорох киһи бэйэтин көрүммэт, онтон сылтаан ис туруга ыһыллар, ыарыыга түргэнник бэринэр.
Елизавета Далбараева:  «Артыыс — уопсастыба киһитэ»
Дьон | 16.09.2023 | 12:00
Елизавета Далбараева: «Артыыс — уопсастыба киһитэ»
Кинини интэриниэт ситимигэр дьээбэлээх-хооболоох тэттик вайннарга үгүстүк көрөр буолуохтааххыт. Куруук үөрэ-көтө сылдьар, дьоҥҥо аламаҕай сыһыаннаах, көрсүө-сэмэй майгылаах Елизавета Далбараева – Үүнэр көлүөнэ тыйаатырын биир саамай чаҕылхай уонна кэскиллээх артыыһа.