22.05.2020 | 12:41

Пандемия кэмигэр хайдах аһыыгыт?

Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Аан дойдутааҕы Доруобуйа харыстабылын тэрилтэтэ саҥа тарҕаммыт коронавирус дьаҥын, өссө кулун тутар 11  күнүгэр “пандемия” диэн сүрэхтээбитэ. Пандемияны сэрэтии сүрүн ньымата: карантин уонна бэйэ изоляцията. Онтон ордук суолу аан дойду тобула илик.

Кэнники кэмнэргэ тарҕаммыт “элбэх белоктаах, сыалаах аһы аһаатахха, киһи ыалдьыбат үһү” диэн сураҕы Роспотребнадзор исписэлиистэрэ туох да научнай тирэҕэ суоҕунан ааҕаллар эбит. Пандемия кэмигэр карантиҥҥа уонна бэйэ изоляциятын эрэсиимигэр олорор дьон аһылыгын рационун Роспотребнадзор Саха сиринээҕи салаата тарҕатта. Онно этиллэринэн, биһиги билигин дьиэттэн тахсыбакка олорор кэммитигэр күннээҕи аһылыкпытыгар 3 сүрүн усулуобуйаны учуоттуохтаахпыт:

  • биһиги билигин стресс үөскүүр усулуобуйатыгар олоробут;
  • ыарыы кэмигэр организм араас бактериялары, вирустары утары үлэлииригэр көмө наада;
  • физическэй хамсаныыбыт олус аҕыйаата.

Маннык усулуобуйаҕа олоҕуран, аһылыкпытыгар хаһааҥҥытааҕар да болҕомтолоох буоларбыт тоҕоостоох эбит. Күннээҕи калорийбытын ортутунан 200-400 ккал аччатыахтаахпыт. Роспотребнадзор сүбэлииринэн;

  • 3-7 саастаах оҕоҕо (физическэй көхтөөх буолуутун учуоттаан туран) сууккаҕа – 1500 ккал;
  • 7-8 саастаах оҕоҕо сууккаҕа – 1600-2000 ккал;
  • дьахталларга сууккаҕа – 1600-1800 ккал;
  • эр дьоҥҥо сууккаҕа – 1800-2100 ккал.

Аһылыкпытыгар белок, сыа, углевод, микронутриент барыта баар буолуохтаах. Сууккаҕа 2 л уу иһиллиэхтээх. Оскуола иннинээҕи саастаах оҕо күҥҥэ 1 л ууну иһиэхтээх, оттон 12-18 саастаах оҕо 1,5 л ууну иһиэхтээх.

Роспотребнадзор исписэлиистэрэ бэйэ изоляциятын кэмигэр тугу сиэтэххэ киһи этин-сиинин туругун сөпкө тутан сылдьыан сөбүн быһаарбыттар. Ол курдук, күннээҕи аһылыкка баар буолуохтаах:

  • килиэп (сэлиэһинэй, оруос бурдуктан), мохоруон, куруппа арааһа;
  • үрүҥ ас (үүт бэйэтинэн, иэдьэгэй, кефир, ынах арыыта, суорат);
  • көтөр этэ, балык, эт арааһа (балыгы нэдиэлэҕэ иккитэ сиэхтээхпит);
  • мас арыыта (оливковай, кукурузнай, соевай о.д.а. көрүҥнэрэ);
  • сымыыт (нэдиэлэҕэ 2-3-тэ);
  • оҕуруот аһа уонна фрукта.

Маннык испииһэктэн күннээҕи менюну таҥан таһаарабыт. Холобур, сарсыардааҥы аһылыкка куруппаттан хааһы, сымыыт, иэдьэгэй буолуон сөп. Утахха улахан дьоҥҥо кофе, оҕолорго какао, чэй. Иккис аһылыкка: утахтар, фрукта, эриэхэ арааһа, үрүҥ астар, сушка, баранка. Эбиэккэ: оҕуруот аһа сокууска быһыытынан. Итии аһылыкка – эт, балык миинэ. Иккис бүлүүдэҕэ – эт арааһа, балык оҕуруот аһын, куруппаны, мохоруону кытта. Эти арыыга буолбакка, ууга эбэтэр бэйэтин сүмэһинигэр буһарар ордук. Күнүскү үссэниигэ: иккис аһылыкка курдук астар барсаллар. Киэһээҥи аһылык: оҕуруот аһа, куруппа, эт арааһа. Утахха үүттээх чэй. Утуйуох иннинэ: кефир, йогурт.

Биллэн турар, уойбат туһуттан, минньигэс уонна бурдук аспытын аҕыйатабыт.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Хатас нэһилиэгэ үбүлүөйдээх ыһыаҕын Ойуу Хатыҥ  сиригэр ыытта
Сонуннар | 22.06.2025 | 15:03
Хатас нэһилиэгэ үбүлүөйдээх ыһыаҕын Ойуу Хатыҥ сиригэр ыытта
Бу дьиктилээх кэмнэргэ, сардаҥалаах сайыҥҥы күннэргэ күөххэ үктэммит, санныттан хаары түһэрбит киһи эрэ барыта сүргэтэ көтөҕүллэр, сүрэҕэ сүр күүскэ битигириир, сылы быһа тикпит мааны таҥаһын таҥнар, хамсаатар эрэ үрүҥ көмүһүн  күҥҥэ күлүмүрдэтэр, алтан чуораанын чугдаардар, уохтаах кымыһынан утахтанар, үтэһэлээх этинэн күндүлэнэр туоната – ЫҺЫАХ! Дьэ, манна буоллаҕа ахтылҕаннаах алтыһыы, үөрүүлээх...
Тааттаҕа Кыайыы ыһыахтара хайдах тэриллибиттэрэй?
Сонуннар | 19.06.2025 | 10:00
Тааттаҕа Кыайыы ыһыахтара хайдах тэриллибиттэрэй?
Таатта улууһун муниципальнай архыыбыгар харалла сытар сэдэх докумуоннарга олоҕуран, 1944-1945 сс. Кыайыы ыһыахтара хайдах  тэриллибиттэрин билсиэҕиҥ. Бу сырыыга Улуу Кыайыы 80 сылынан, ааспыты эргитэ, Кыайыы ыһыахтарын сырдатарга сананныбыт.   Бастакы докумуону көрүөххэ (оччотооҕу кэм суруйуута уларытыллыбата, хайдах баарынан бэчээттэннэ): Протокол №28. Очередного заседания Исполкома  Таттинского РСДТ. От 20 мая 1944 г.”...
Саргылана Слепцова: «Хаһан эрэ утуйан хаалбыт иэйиибин уһугуннарда...»
Дьон | 12.06.2025 | 16:00
Саргылана Слепцова: «Хаһан эрэ утуйан хаалбыт иэйиибин уһугуннарда...»
Олорор эйгэбитин киэргэтэр дьон олохпутун сырдаталлар, кэҥэтэллэр. Кинилэр нарын куоластарынан, уус тылларынан, уран оҥоһуктарынан биһигини угуттууллар, үөрдэллэр. Бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр биир оннук киһи – СӨ Куукула оҥорооччуларын сойууһун чилиэнэ, уус-уран оҥоһук маастара Саргылана Слепцова хараҕы сылаанньытар, дууһаны кынаттыыр дьарыгын туһунан кэпсэтиэхпит.  – Самаан сайын салаллан кэлбитинэн, Саргылана Живкустовна! Сэһэргэһиибитин саха дьонун...
Сыдьаайа: «Хайдахтаах да уустук түгэҥҥэ сырдык туруккун ыһыктыма!»
Дьон | 11.06.2025 | 10:00
Сыдьаайа: «Хайдахтаах да уустук түгэҥҥэ сырдык туруккун ыһыктыма!»
«Талааннаах киһи барытыгар талааннаах» диэн мээнэҕэ эппэттэр. Бүгүҥҥү дьоруойбут, кырдьыга да, барытыгар дьоҕурдаах ийэ, эбэ, кэргэн, дьүөгэ. Баайар, иистэнэр, амтаннаах ас да астыыр. Уһанан да ылыан сөп, оннооҕор түннүк өстүөкүлэтин тарбаҕынан эрэ кээмэйдээн сөрү-сөп гына быһан олордоро. Эдэригэр тэлэбиисэри, магнитофоннары кытта өрөмүөннүүрэ үһү. Туруорар үҥкүүтүн муусукатын бэйэтэ сааһылаан, “нарылаан” быһан,...