24.05.2021 | 18:56

«Мин сахабын» диэн дорҕоонноохтук этинэр буолбуппут

(Күрэххэ киирбит эссе)
Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Хаһан баҕарар, ханна баҕарар бэйэлэрин омуктарын дьылҕатын туһугар ис сүрэхтэриттэн туруулаһар дьон баар буолаллар. Кинилэр ордук киһи аймах олоҕо тосту уларыйар кэмигэр  биллэн-көстөн кэлэллэр. Ол кудук, саха киһитэ “Мин сахабын” диэн дорҕоонноохтук, киэн тутта саҥарар күнэ-дьыла Егор Петрович Жирков төрүт омуктар оскуолаларын Концепциятын олоххо киллэриэҕиттэн саҕаламмыта. Бу, чахчы даҕаны, сонун сүүрээн буолбута. Саҥа саҕалааһын долгунун биһиэхэ эмиэ Егор Петрович бэйэтинэн аҕалбыта. Үөрэх миниистиринэн үлэлии олорон, биһиги Наммытыгар тахса сылдьан, Хамаҕаттаҕа кэлэн ыалдьыттаабыта. Бу көрсүһүүгэ оскуола үлэтин билиһиннэрбиппит, ол иһигэр француз тылын үөрэтиини кыра кылаастан эксперимент быһыытынан саҕалаабыппытын, француз тылыгар олимпиадаларга, өрөспүүбүлүкэ, Арассыыйа куонкурустарыгар оҕолор ситиһиилэрин кэпсээбиппит. Ону Егор Петрович сүрдээҕин сэргээн истибитэ уонна француз тылын дириҥэтэн үөрэтэр хайысхалаах оскуола буолуоххутун сөп эбит диэн эппитэ. Дьэ, ол этииттэн кыым саҕан, сүргэбит көтөҕүллэн ол идеяны толкуйдаан, илдьиритэн барбыппыт. 12 киһилээх анал хамыыһыйа тэринэн тута бырайыак, бырагыраама суруйуутунан дьарыктаммыппыт. Ол түмүгэр, 1994 сыл сааһыгар экспериментальнай площадка буолбуппут. Оччолорго оскуола иһигэр оскуола курдук саҕалаабыппыт, оттон 1996-1997 үөрэх сылыгар туспа саха-француз оскуола статуһун ылан, үрдүк эппиэтинэһи сүгэр күммүт тирээн кэлбитэ. Онно улахан үтүөлээх, дьоһун сабыдыаллаах киһибитин Егор Жиркову анаан-минээн ыҥырбыппыт, кини идеята олоххо киирбитин үөрүүлээхтик бэлиэтээбиппит.

   Оскуолабыт иитэр-үөрэтэр тиһигин төрүт култуурабытын атын омук култууратын кытта алтыһыннаран тэрийбиппит. Күн бүгүн оскуола лицей аатын ылан ситиһиитэ элбэх, быйылгы сылга үбүлүөҋдээх 25 сылын бэлиэтээри сылдьар.

2004 сыллаахха бэс ыйын 10 күнүгэр Егор Жирков үбүлүөйдээх 50 сааһын бэлиэтээһин Дьокуускайга Арчы дьиэтигэр, Опера уонна балет театрыгар саха дьонун уопсай үөрүүтүн быһыытынан буолбутун, онно кыттыыны ылбыппын умнубаппын. Егор Петрович саамай сүҥкэн кылаатын – национальнай оскуола Концепциятын олоххо киллэриитин өрөспүүбүлүкэ оскуолалара бары махтанан бэлиэтээбиппит. Ол курдук, таатталар “реформатор-миниистир”, чурапчылар “национальнай герой”, мэҥэлэр “саха менталитетын өрө тутааччы”, бэрдьигэстээхтэр “саханы кэхтииттэн быыһааччы”, РК дириэктэрэ Иван Шамаев “сахалыы иитии-үөрэтии патриота”, Москваттан кэлбит этнопедагог И.Н. Волков “духовный лидер нации” диэн үрдүк сыанабылы биэрбиттэрэ. Биир бэйэм бу Концепция “Мин сахабын” диэн билинэрбитигэр, киэн туттарбытыгар, сахалыы ырыабыт-тойукпут, фольклорбут, өйбүт-санаабыт сайдарыгар улахан төһүү күүс буолбута дии саныыбын. Онно оскуола бырагырааматыгар төрүт култуураны үөрэтии, “Кыыс Куо”, “Үрүҥ Уолан” предметтэр киирбиттэрэ олус туһалаабыттара. Оскуола оҕото бэйэтин омук быһыытынан билинэ улаатарыгар олук охсуллубута. Онон Егор Петрович Жирков, чахчы даҕаны, саха норуотун туһугар бэйэтин кэмигэр дьаныардаахтык үлэлээбит, турууласпыт киһи диэн билигин да сөҕө-махтайа саныыбын. Концепция билигин букатын умнулла быһыытыйан, төрөөбүт тылынан тыа да оҕото саҥарара аччаан эрэрэ долгутар. Сахалыы сиэр-майгы өйдөбүллэрэ, төрүт үгэстэр үрдүнэн соҕус буолан нация өйө-санаата айгырыах курдук. Ону сурукка-бичиккэ, бэчээккэ, социальнай ситимнэргэ көрөбүт. Төрөөбүт тылынан халы-мааргытык суруйуу, кэпсэтии үксээтэ.

 Тус санаабын, түгэн түбэспиччэ, кылгастык сурукка түһэрдим.

 

Мария Григорьевна Винокурова, биэнсийэлээх. Нам, Хамаҕатта

1994-2000 сылларга саха-француз оскуолатын дириэктэри үөрэх чааһыгар солбуйааччы, “Гражданскай килбиэн” бэлиэлээх РФ үөрэҕириитин туйгуна

Ыам ыйын 18 күнэ, 2021 сыл

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

«Кэлиэм, эргиллиэм буоллаҕа дии» ...
Дьон | 12.04.2025 | 10:00
«Кэлиэм, эргиллиэм буоллаҕа дии» ...
Ийэ барахсан... Анал байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан төһөлөөх ийэ утуйар уута көппүтэ, аймаммыта, хараҕын уутунан сууммута буолуой? Уол оҕону төрөтөн, иитэн, үөрэттэрэн баран эдэр сааһыгар илиитин соттуута ийэҕэ, аҕаҕа, чугас дьонугар олус абалаах, кыһыылаах. Бүгүн кэпсэтэр ийэм Евдокия Андреевна Баишева оҕотун, сүрэҕин чопчутун туһунан кэпсиири олус ыарырҕаттар да, сөбүлэҥин биэрбитигэр улаханнык...
Хабырылла Хаабыһап албаһа
Сынньалаңңа | 17.04.2025 | 10:00
Хабырылла Хаабыһап албаһа
Хабырылла Хаабыһап бу манна, айан суолун айаҕар, төрүт уус өбүгэлэрин сиригэр, Харыйа үрэҕин үрдүгэр олохсуйан олорор. Аҕата кини сүүрбэлээҕэр сэбиргэхтэтэн бу сиртэн барбыта, ийэтэ эмээхсин суох буолбута уонча сыл буолла. Бииргэ төрөөбүттэрэ бэһиэлэр, киниттэн ураты бары кыргыттар. Онон кинилэр кэргэн тахса-тахса эрдэрин дойдуларыгар баран, инньэ Сунтаарынан, Бүлүүчээнинэн, олохсуйбуттара. Бастаан утаа...
Оҕурсу ыам ыйын  5 күнүттэн ыһыллар
Дьон | 11.04.2025 | 16:00
Оҕурсу ыам ыйын 5 күнүттэн ыһыллар
Билигин ханна да тиий, хаһаайкалар биир сүрүн түбүктэрэ – оҕуруот аһын олордуута. Социальнай ситимнэргэ анал бөлөхтөргө мустан, кэпсэтии эрэ барыта арассаада, сибэкки тула. Оттон олох сатабыллаахтар түннүккэ олордубут оҕурсуларын амсайан эрэллэр, клубникалара хайыы-үйэ сибэккилээн ыраатта.  Бүгүн биһиэхэ Мэҥэ Хаҥалас Ороссолуода сэлиэнньэтин олохтооҕо, анал идэлээх оҕуруотчут Тамара Михайловна Степанова ыалдьыттыыр.   –...
Бэһиэччик кыыһа Кучара Маайа
Сынньалаңңа | 19.04.2025 | 18:30
Бэһиэччик кыыһа Кучара Маайа
Ийэбинэн эбэм Мария Андреевна Атласова (Неустроева) - Бэһиэччик кыыһа Кучара Маайа, нуучча аҥаардааҕа билэн буоллаҕа: «Буҕараайса Маарыйаҕа чүмэчи уурар буолаарыҥ», – диэн этэн хаалларбыттааҕа. Ийэм эбэбит чочуобуна тутулларыгар көмөлөспүтэ эҥин диэн кэпсиирэ. Онон, бука, православнай итэҕэллээх, таҥараны улаханнык, ис сүрэҕиттэн итэҕэйэр киһи буолуохтаах. Ол иһин буолуо, мин эмиэ Богородицаҕа, дөрүн-дөрүн,...