Көссүү буолабын дуу, тапталы күүтэбин дуу?

Кэргэннээх эр киһини иирдиэххэ сөп, көссүүлээх эр киһини иирдиэххэ сөп, ол эрэн таптыыр дьахтардаах эр киһини сатаан иирдибэккин!

Омар Хайям

Ыал буолан, сокуоннайдык саахсаланан, ньир-бааччы оҕолонон-урууланан олорортон атын дьол баар үһү дуо? Оттон ханнык баҕарар ыалга үһүс киһи туораттан киириитэ сиэргэ баппат быһыы диэххэ сөп. Ол эрээри...

Билигин “гражданскайынан” дэнэн олорооччу элбэх, кинилэр ыал буолаллар дуу, көссүүлэр дуу? Хаһан баҕарар, гражданскай эбээһинэспит суох диэн, этиһэн-айдаарсан, бурҕайсан туран кэлиэхтэрин, чымадааннарын хомунан барыахтарын сөп дии. Оччотугар ыал буолан бүтэллэр. Аны туран, саахсата суохтар, ханнык да статистикаҕа, ахсааҥҥа киирбэттэр, арахсаллар эрэ, холбоһоллор эрэ. Кинилэри ким да учуоттаабат, отчуоттаабат. Билигин маннык олорооччу элбэх, муода да буолла. Олорон көрдүннэр, бэйэ-бэйэлэрин билистиннэр диэн төрөппүттэр сапсыйан кэбиһэллэр. Эмиэ да сөп ээ. Кирэдьиит ыла-ыла, сүөһү, сылгы өлөрө-өлөрө сыбаайба оҥорбутуҥ кэннэ кийиит “тилир” гынан хааллаҕына хайа ийэ, аҕа сөбүлүөй, хомойуо суоҕай.

Хаһан баҕарар бу кэпсэтии тула элбэх ийэ, дьахтар өйдөспөт түгэннэрэ тахсыбыт буолуохтаах.

Оттон мин бүгүн көссүү буолабын дуу, тапталы күүтэн олоробун дуу диэн биир сааһыран эрэр кыыс ыйытыытынан ыстатыйа суруйан эрэбин.

Хайыыбын, сүбэлээҥ...

“33 саастаахпын, кэргэним да, оҕом да суох. Атыттартан туох да уратым, чорбойорум суох, көннөрү бэйэм-бэйэбэр олоробун, бэйэбин ииттинэбин. Олохпор барыта кэрэ, арай тус олоҕумтабыллыбат, таптал суох. Хайдах эрэ барыта табыллыбат курдук. Онон чороҥ соҕотохпун, сулумахпын, ыал буолуохпун, оҕолонуохпун баҕарабын.

Соторутааҕыта урукку табаарыһым, уолум да диэххэ сөп, эрийдэ. Көрсүөххэ диир. Туохха иҥээҥниирин, тоҕо көрсүһэ сатыырын курдаттыы таайабын. Онуоха чэй эрэ иһиэхпин сөп, онтон улахаҥҥа дураһыйыма, сананыма даҕаны диэтим. Бу кэннэ акаарыбын быһыылаах дии санаатым. Туох сахпын көҥөнөн олордомуй? Соҕотохпун да соҕотохпун, дьиҥэр, улахан тапталы булаары, ону кэтэһэн!!! Дьиҥэр, син көссүү буолуом этэ даҕаны, таптаабатым сытар ээ. Көннөрү оҕолонор инниттэн ыҥырыахпын сөп этэ. Саатар доруобуйа, эт-хаан энчирээбэтин инниттэн диэххэ дуу. Баҕар, хат буолан хаалыам этэ. Дьэ ол кэннэ төһө эрэ дьоллонуом этэй. Мин сахабын, кини нуучча. Наһаа кыраһыабай оҕо төрүө этэ буоллаҕа. Онтон атын киниттэн туох да наадата суох эбээт. Оҕобун төһөнү баҕарар бэйэм иитиэхпин, улаатыннарыахпын сөп. Атын иҥээҥниир да киһим суох эрээри, бу айылаах аккаастаммыппын санаатахпына, кэмсинэбин.

Онон 33 сааска тапталы кэтэһэн олоруохха сөп дуу, эбэтэр олохпун бэйэм хайдах эрэ уларытарым сөп дуу. Биллэн турар, остуоруйа курдук олоҕу баҕарабын да, ол үрүҥ ат үрдүгэр олорон принц кэлэрин саарбахтаан эрэбин”.

Дьэ, маныаха аҕыйах киһи маннык диэн сүбэлээтэ:

Полина: “Тоҕо аккаастаатыҥ, хаһан баҕарар “ээх” диир баҕайыта. Таптал кэлэрин күүтэн олорума, сааһыҥ да ыраатаары гыммыт. Таптал тута кэлбэт, эр киһиэхэ бириэмэтэ, кэмнэ биэр. Ол эрэн олоҕун алдьатыма. Дьон олоҕун алдьатыы таҥараҕа буруй оҥоруу тэҥэ. Саха буоларыҥ быһыытынан сиэри-туому тутус, оҕолорун харыстаа. Аҕыйах кэм сылдьан баран араарыаҥ дии.

Биир дьүөгэлээхпин. Эмиэ таптал суох диэн ытыыр-соҥуур. Оттон бэйэтэ ол тапталын көрсөрүн туһугар тугу да оҥорбот, олорор биир сиргэ хараҕаланан барар. Куруук дьиэтэ, куруук үлэтэ. Майгыта да уларыйан эрэр, били “старай дева” дииллэрэ кырдьык быһыылаах. Кыра аайыттан тырыттар, кыыһырар.

Онон киһи сүрэҕэ тугу этэринэн сылдьыахтаах. Маныаха сөптөөх харданы хантан да булуоҥ суоҕа. Биллэн турар, оҕону соҕотох иитэр син биир ыарахаттардаах буолуоҕа. Оҕо диэн дьол, ол да буоллар толору дьиэ кэргэҥҥэ иитиллибэтэх оҕо сирэй-харах анньыллыан, араас ыарахаттары көрсүөн сөп. Бу эйиэхэ наада дуо? 33 саас диэн билигин эдэр саас, ол 45-тээх сааһырбыт дьахтар буолбатаххын. Таптал сыыйа-баайа кэлэр диэн эмиэ баар. Онон көннөрү көрсүүлэһэ сырыт, көр-иһит, үөрэт, онтон барыта орун-оннугар түһэн иһиэ. Дьолу баҕарабын!

Анна: “Хойутуу иликкинэ, сааскын баттаһа оҕолоно оҕус. Соҕотох хаалан хаалыаххын баҕарбат буоллаххына. Сорохтор көннөрү ыксаан, тиэтэйэн, кылгастык билсээт, кэргэн тахсан эрэйи көрөллөр, кэмсинэллэр. Эн төһө эмит билэр киһиҥ эбит дии.

Ханна эрэ ааҕан аһарбыттаахпын, киһи олоҕор хас биирдии чааһын туһаныахтаах, олох наһаа түргэн, ону барытын туһалаахтык атааран олоруохтаах диэн. Онуоха куһаҕан дьаллыкка ылларбакка, солуута суох дьыалаҕа умньаммакка, үлэ диэн төбөҥ оройунан түспэккэ олоруохха. Олох очурдаах-чочурдаах, онно көнө сүрүнүн булуохха наада. Уопсайынан, киһи бэйэтин дьолун бэйэтэ уһанар, оҥорор диэн мындыр этии баар. Онон мин сүбэм диэн, оҕолоно оҕус, сааскын баттаһа”.

Көссүү буолар үтүө өрүттэрэ

· туһунан дьиэлээх-уоттаах, дьиэ кэргэннээх эр киһи тот, ыраас таҥастаах-саптаах, киниэхэ көстүүм ылар наадата суох, киэһэ аайы ас астаабаккын, үлэтин кыһалҕатын быһаарсыбаккын. Онон бэлэм эр киһини тутаҕын;

· таҥас сууйуута, өтүүктээһинэ, оҕо көрүүтэ эйиэхэ ааҥнаабат, олох ыраах сытар;

· икки өттүттэн көҥүл сыһыан – эр киһи дьиэ кэргэммин алдьатыам диэн куттаммат, дьахтар – сыһыаммыт наһаа дириҥиэ диэн;

· үптээх-астаах эр киһи туох да кыһалҕата суох көрсүүтүн хааччыйар, көмөлөһөр кыахтаах;

Сыыһа толкуйдааһын:

· көрсүү буола сылдьан дьахтар эр киһиэхэ соҕотохпун дии саныыр, кинини кытта дьиҥнээхтик дьоллоохпун диэн сананар;

· эр киһи кини туһугар дьиэ кэргэнин хаалларан истиҥ сыһыан олохтонон көһөн кэлиэн сөп диир;

Бэйэни албыннаныы

Көссүү буолуу – бу бэлэх эрэ ылыы, биирдэ эмит көрсөн уҥа-таала таптаһыы буолбатах. Бу иккис оруолу оонньооһун, бэйэни албыннаныы. Куруук кэтэнэ-манана сылдьаҕын, кистээн көрсүүлэһэҕин, манныкка ханнык да истиҥ сыһыан олохтоммот.

Саһа сылдьаҕын, түүн ортото төлөпүөннээн ыҥырбаккын, бэлэх биэрбэккин, сыаналаах духуунан туттубаккын, эр киһи хаһан баҕарар эйигиттэн аккаастанан туруон сөп, онтон куттанаҕын.

Маны таһынан кини атын дьахтарга анаммытын сүрэҕиҥ син биир билэр, эйиэхэ ураты, улахан болҕомто ууруллубат.

Эйигин туох күүтэрий?

Маннык сыһыан син биир хаһан эмит тохтуур. Оччотугар эр киһиҥ икки олоҕунан оонньуурун тулуйуоҥ дуо? Бэйэҥ оруолгун холкутук ылынан, өссө улаханы баҕарарыҥ тохтуур дуо? Уоскуйаҕын эбэтэр кини дьиэ кэргэнигэр, оҕолоругар күнүүлүүрүҥ салҕанан барар. Иллэҥ кэмҥин дьүөгэлэргин кытта атаараҕын, эбэтэр куруук кини төлөпүөннүүрүн күүтэҕин.

Онон маннык сыһыаны тохтотон кэбиһии сорох ардыгар ордук, бу быһыыттан тахсыыга биир боростуой сүбэ буолар.

Дьон, ыал олоҕун алдьатымаҥ, сэт-сэмэ син биир күүстээх, хаһан эмит эккирэтэн кэлиэ турдаҕа, оҕолор, кэргэн хараҕын уута хаһан эмит ситиэ диэн манык балаһыанньаҕа киириэҥ иннинэ толкуйдаан көр диэн бу ыстатыйабын түмүктүүбүн.