«Сайыҥҥы үөрүүлэр»: хартыыналар уонна хомустар биир сиргэ

Дьокуускай куорат историятын музейыгар Арассыыйа худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ Мира Аргунова хартыыналарын уонна Дмитрий Руфов аан дойду норуоттарын хомустарын кэллиэксийэтин көрдөрөр “Сайыҥҥы үөрүүлэр” диэн быыстапка ыытылла турар.

Быыстапкаҕа Мира Аргунова дойду араас муннуктарыгар уруһуйдаабыт саҥа үлэлэрэ тураллар. Айымньылар уопсай тиэмэтэ — сайын. Сайынын эрэ үүнэр фрукталар уонна оҕуруот астара, чээлэй күөх от-мас, муора.

Саха сирин, Таймыыр, соҕуруу дойдулар күннээҕи пейзажтарын хомуурунньуга худуоһунньук дойдутугар Арассыыйаҕа тапталын көрдөрөр.  Быыстапкаҕа ыйаммыт хартыыналары Саха сирин олохтоохторугар бастакытын көрдөрдүлэр. Оттон худуоһунньук туһанар тэриллэрин инсталляцията уонна блокнот сирэйдэригэр уруһуйдаммыт бастакы торумнара аһаҕас салгыҥҥа ааспыт пленэрдэр ураты эйгэлэрин тиэрдиэхтэрэ.

Хартыыналары таһынан аан дойду араас хомуһун кэллиэксийэтин кытта билсиэххэ сөп. Музей үлэһитэ Дмитрий Руфов оҕо эрдэҕиттэн хомуйбут кэллиэксийэтигэр саха, айну, монгол, кытай уонна да атын норуоттар хомустара бааллар. Муусуканы уонна этнографияны сэҥээрээччилэр эксперт кэпсээннэриттэн элбэҕи билиэхтэрэ, ону таһынан Дмитрий бэйэтэ ханнык баҕарар хомуска оонньоон иһитиннэриэҕэ.

«Оҕо сылдьан «Айархаан» бөлөх кэнсиэрин көрөн баран төрөппүттэрбэр төрөөбүт күммэр хомус ылыахпын баҕарарым туһунан эппитим. Ити курдук саамай бастакы хомуспун 2010 сыллаахха туппутум уонна икки сыл Альбина Дегтяреваҕа оонньуурга үөрэммитим. Кэллиэксийэбин хомуйан саҕалаабытым кэннэ хомус мин научнай интэриэспэр кубулуйбута, дипломнай үлэбин бу инструмеҥҥа анаабытым.

Саамай былыргы хомус мин хос эбээм киэнэ — 100-тэн тахса саастаах. Сорох хомустары уустарга оҥотторобун, атын дойдуларга сырыттахпына, атыылаһабын, сорохтору билсэр дьонум бэлэхтииллэр. Хас биирдии хомус бэйэтэ ураты дорҕоонноох, биир омук хомустара атын-атын быһыылаах эмиэ буолаллар. Холобура, сахалыы бүүрүктээх хомус — туттарга табыгастаах, арахсар тыллаах хомус дорҕоонун уларытарга аналлаах. Билигин хомуһу тимири уһааран оҥороллоро аччаата, үксүн бэлэм халыыпка кутан, эбэтэр лазер көмөтүнэн быһан таһаараллар.

Культурологтар этэллэринэн, элбэх норуокка хомус баара араас дойдуларга олорбут былыргы дьон бары биир өйдөөх-санаалаахтарын көрдөрөр. Бастаан хомуһу ойуун тэрилэ диэн ааттыыллара, кинилэргэ хомус — орто дойду иһинэн сылдьар “аттара”, оттон дүҥүр үс дойдуну барытын кытта ситимниир кыахтаах. Ол иһин ойууннар дүҥүрү ордороллор эбит. Баҕар ол иһин Саха сиригэр хомус 19-с үйэҕэ эрэ киэҥ араҥаҕа тахсыбыта буолуо, маны билигин да чопчу быһаара иликтэр. Хомуска оонньуур доруобуйаҕа туһалаах. Медиктэр быһаарбыттарынан, хомуска элбэхтик оонньуур дьон тыынар уорганнара сайдан, иммунитеттара быдан күүстээх буолар эбит”,—диэн Дмитрий Руфов кэпсээтэ.

“Сайыҥҥы үөрүүлэр” быыстапка Дьокуускай куорат историятын музейыгар от ыйын 31 күнүгэр диэри үлэлиир.

Хаартыскалар: ааптар түһэриилэрэ