Бүгүҥҥү нүөмэргэ ыал буолбакка, олохторун оҥостубакка, соҕотох сылдьар дьон кыһалҕаларын таарыйар тиэмэни ааҕааччылар дьүүллэригэр таһаарыам. Интэриниэккэ сахалыы форумҥа дьон суруйуутун булан аахтым. Сүрдээх дуоспуруннаах кэпсэтиилэр буолаллар эбит. Сорохтор билсиһии кулууба ханна баарын бэйэ-бэйэлэриттэн ыйыталаһаллар. Онтон атыттар, ким эрэ соҕотох сылдьар кыһалҕатын суруйбутугар, эҕэлээхтик хоруйдуур түгэннэрин булан ааҕаммын, сонньуйдум. Олоххо чэпчэкитик...

Бүгүҥҥү олохпут быыһын сэгэтэн көрүөҕүҥ эрэ. Билигин хайдаҕый, сарсын туох күүтэрий? Инникибитин тымтыктанарга уустук кэм. Кэнники кэмҥэ “үһү” диэн саарбахтыыр санаалар үгүс киһини үүйэ-хаайа туталлар. Уруккуну билиҥҥини кытта тэҥнээһин, аныгы үйэ кыһалҕалара дьон-сэргэ уйулҕатыгар бигэтик уйаламмыта саарбаҕа суох. Урукку уонна аныгы оҕо  дьылҕата Родион Лазаревич Данилов, Өлүөхүмэ улууһа, Кыыллаах нэһилиэгэ:...

Бүгүн ыраах хоту дойду олохтооҕо бэйэтин көрүүлэрин  хаһыаппыт ааҕааччыларыгар тиэрдиэҕэ. Мин кинини кытта кэпсэтииттэн элбэҕи биллим, өбүгэбит үгэһин сорох өрүтүн билбэппиттэн кыратык сонньуйдум. Кыыдаана – хоту улуус олохтооҕо. Мин кинини кытта алтыспытым үһүс сылыгар барда. Анастасияны “хаама сылдьар сир түннүгүнэн”” ааттыам этэ. Оннук билэрэ-көрөрө элбэҕин сөҕөбүн. Үгэстэр үйэни уҥуордаан араастаан...

Үйэбит уларыйан эбитэ дуу эбэтэр олохпут сайдыыта манныкка тиэртэ дуу? Билиҥҥи олоххо сокуоннайа суох, ол эбэтэр сокуонунан бигэргэммэтэх эр-ойох буолуу элбээтэ. Дьиэ кэргэн сыаннаһа ханна барда? Ол туһунан кэпсэтиини бүгүн эһиги дьүүлгүтүгэр таһаарыам. Сокуоннайа суох эр-ойох буолуу, бу аата бэйэ икки ардыгар туох да эбээһинэс, эппиэтинэс сүктэриллибэт диэн өйдөбүллээх. Ол...

7 киһи суорума суолланна Бу күннэргэ бүтүн Саха сирин, ону таһынан Арассыыйаны антисептигы иһэн маассабай дьон өлүүтэ тахсыбытын туһунан ынырык сурах тилийэ көттө. Коронавирустан көмөлөһөр, көмүскэнэр антисептик састаабыгар метанол диэн дьаат 7 киһи олоҕун илдьэ барда. Бу Таатта улууһун чөкө сытар кыра нэһилиэгэр улахан иэдээн, трагедия буолла. Мин бүгүҥҥү балаһабар...

Дьэ, сайдар кэскиллээх олоххо киирдибит диэн санана сылдьыбыппыт баара, олохпут барыта сабыылаах ааннаах хотоҥҥо майгылаата. Хоруоналаах вирус кэлэн, киэптээн аҕай аан дойдуну атыйахтаах уулуу аймаата, бары да сирэйбит тэҥнэстэ эрээри, сиэр-майгы сатараабыта, алдьаммыта өссө ырылыччы көһүннэ.  Киһи да хомойор. Тоҕус төгүл тоҕо диэбит курдук буоллубут. Олохпут аҥаар аргыһа буолбут хоруоналаах...

Корона ыарыыта аан дойдуну аймаабыта тохсус ыйыгар барда. Биһиэхэ, Сахабыт сиригэр кулун тутарга бастакы ыарыһах ыалдьыбыта биллибитэ. Онтон ыла олохпут икки кэрдиискэ арахсыбыта. Аймалҕан, мааска көрдөөн сүүрүү-көтүү, ас, эмп-томп хаһааныыта. Этэргэ дылы, Кутуйах сыл хаһаайына буолбутун биллэрбитэ. Ол курдук, истиһэ-истиһэ, тэлэбиисэртэн көрө-көрө, гречкаттан саҕалаан, туалетнай кумааҕыга, хаһаайыстыбаннай мыылаҕа тиийэ хаһааммыппыт....

Сорох ыал оҕолорун араастаан таптыыллар, этэргэ дылы, ким эрэ таҥара маһа, ким эрэ күрдьэх маһа. Ийэ, аҕа оҕото диэн туһунан, эбээ оҕото эбэтэр олох да төрөппүттэрин тапталларыгар тараҥнаабатах көйгө оҕо баар буолар. Сорохтор олох да 40-50 саастарыгар диэри төрөппүт бэлэмигэр олороллор. Аны ыал кыра оҕото куруук кыра аатырар. Убайдара, эдьиийдэрэ...

Ийэ айылҕабытыгар салгын, уу уонна буор баар буолан, олох баар. Бу сүрүн суолталаах ытык тутулу харахпыт харатын курдук харыстыыбыт, кимиэхэ да киртиттэрбэппит, араҥаччылыыбыт дуо? Ол туһунан бүгүн кэпсэтиэхпит. Сааһы, сайыны киһи эрэ буолбакка, көтөр-сүүрэр, хамсыыр-харамай барыта кэтэһэр. Айылҕа уһуктуутун дьикти кэмэ, киһи муннун тууйар сыта-сымара, кыһыны быһа халыҥ хаарга баттатан,...

Билигин коронавирус диэн тылы өссө саҥара, тыллана илик эрэ оҕо сатаабат, билбэт буолуохтаах. Бу тыл уоспутуттан түспэт буолла, эгэ, социальнай ситимнэртэн саҕалаан тэлэбиисэр, хаһыат, аан дойду барыта бу ыарыы тула күннээҕи сонуммут, кэпсэтиибит, ырытыыбыт ааһар. Ыарыы турбутун кэннэ маннык мындыр, киһини толкуйдатар этиилэр, санаалар социальнай ситимнэргэ кэлбиттэрэ. Киһи аймах бу...

Кэргэннээх эр киһини иирдиэххэ сөп, көссүүлээх эр киһини иирдиэххэ сөп, ол эрэн таптыыр дьахтардаах эр киһини сатаан иирдибэккин! Омар Хайям Ыал буолан, сокуоннайдык саахсаланан, ньир-бааччы оҕолонон-урууланан олорортон атын дьол баар үһү дуо? Оттон ханнык баҕарар ыалга үһүс киһи туораттан киириитэ сиэргэ баппат быһыы диэххэ сөп. Ол эрээри... Билигин “гражданскайынан” дэнэн...

21-с үйэбит балысханнык сайдыытын туоһута аныгы информационнай технология олохпутугар бигэтик киирбитэ буолар. Саха сирэ бассаап туһанааччытын ахсаанынан Арассыыйаҕа уон тарбах ахсааныгар киирбит дииллэр. Интэриниэт кэлэн, оҕолорбут өйдөрө-санаалара кытта буккуллубутун бары да көрө-истэ сылдьабыт. Аныгы үйэ “виртуальнай оҕолоро” көмпүүтэр, социальнай ситим куйаарыгар киирэннэр, оҕону дьиэҕэ, оскуолаҕа иитиигэ биир кыһалҕа баар буолла....

Биһиги өбүгэлэрбит былыр-былыргыттан ыалларын, дьукаахтарын кытта ылсан-бэрсэн олорбуттара. Бу суруллубатах сокуон буолара. Быыкаа балаҕаннарыгар бур-бур буруо таһааран, 20-чэҕэ тиийэ киһи оҕолуун, кырдьаҕастыын дьукаахтаһан олороллоро, сайын, ичигэс буоллаҕына, сайылыктарыгар тарҕаһаллара. Бу дьукаахтарынан аймахтара эрэ буолбакка, быстыбыт-ойдубут бэйэлэрин курдук дьадаҥы муҥнаахтар, кумалааннар, хамначчыттар буолаллара. Ол былаһын тухары бэйэ-бэйэлэрин өйөһөн, бүтэһик астарыттан уос-тиис...

“Ордугу булаары олоҕун алдьаппыт” диэн бэргэн этии баар. Бу этии туттуллар суолтата үксүгэр кэргэнниилэргэ туһаайыллар диэххэ сөп. Ол курдук иккис олохторугар табыллыбакка кэмсинии, урукку кэргэнигэр төннө сатаан олоҕун алдьаппыт дьоҥҥо сыһыаннаах. Бастакы хаһан баҕарар бастакы. Бастакы таптал, бастакы кэргэн, бастакы оҕо. Хайдахтаах курдук бу бастакы диэн тылга барыта кэрэтик, истиҥник...