01.08.2021 | 15:14

Хоту – соҕуруу

Хоту – соҕуруу
Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Кус кэлбит сураҕа бөһүөлэги тилийэ сүүрдэ. Хаһан баҕарар буоларын курдук, ким бастакы кус төбөтүн хампы ыстаабытын туһунан сураҕы – садьыгы манааһын кэмэ саҕаланна.
Бүөтүр обургу ботуруон атыылаһан, саатын массыынатыгар укта сылдьыбыта ыраатта. Кини быйыл бастакы куһу булгуччу бастакынан өлөрөргө туруна сылдьар. Ол – бу ,,көтөр кириибэ,, диэннэрэ салыннарбат. Этэр ньымаларын барытын тутустахха, туох да буолбатыгар бигэтик эрэнэ саныыр.
Сарсыарда тыҥ хатыыта ойон туран массыынатын эһээт, ”сыр” гыннаран хаалла. Хоту диэки сырылатан кэлбитэ, кинини күүппүт курдук көҕөн үөрэ түһэн олорор эбит. Биһиги киһибит үөрэн сүрэҕэ тилигирии түстэ. Массыынатын тыа саҕатыгар туруораат, үөмэн киирэн ытыалаан бардырҕатта. Хата, биэстэ эстэрин илдьэ кэлэн абыранна. Үс көҕөнү хаалларан, үөрүүтүттэн үөгүлээн ылла. Бу бөһүөлэккэ саамай бастакы куһу кини өлөрдөҕө дии.
Уруккутун курдук сааскы чычаас ууну саллырҕаччы кэһэн киирэн иһэн, өйүгэр көтөр кириибэ көтөн түстэ. Киэһээ аһылык саҕана кэргэнэ быраабыла бөҕөнү кэпсээбитэ, мааска, бэрчээкки туһунан этэ да барыллыбат, кылаабынайа, «өлөрөн баран маһынан иилэн ылан кулуһуҥҥа түүтүн сиэтэҕин, иһин уҥкучах хаһан онно көмөҕүн” диэни санаан кэллэ. ,,Ээ, чэ, оннук мачайдаммаппын, бэрчээкким, мааскам баар, ылан үргээн кээһиллиэ, умата хайыы сылдьыллыбат», –  дии санаата. Мааскатын, бэрчээккитин кэтэн, кустарын ылан ботуоҥкатыгар угаттаата. Дьэ, онтон хотуна «олох түүтүн үргээн, астаан дьиэҕэ аҕалыллыахтаах үһү» диэбитэ өйүгэр охсулунна. Куһун үргүүр мучумааныгар түстэ. Субу манна үргүөҕүн, аһын ылан баран түүнү үргэҥнэтэн хаалларар сүрэ бэрт курдук. Онон кустарын атын сиргэ үргүүргэ сананна. Аллаах атаҕар массыынатыгар олорон, дьиэтин ааһа көтүтэн, кус түспэтэх сирин булан, ойуур саҕатыгар үргээн бурҕаҥнатта, иһин хоойун ылан сиргэ көмтө. Кустарын этин, быраабыла быһыытынан, салапаан мөһөөччүккэ уган, ботуоҥкатыгар хаалаата. Этиллибит быраабыланы тутуспут курдук сананан, астынна.
Дьиэтигэр кэлбитэ, чаһы үлэ чааһын тоҥсуйа көрүстэ. Дьиэ хотуна да үөрэ көрсүбэтэ.
«Хайа бу айылаах түүнү супту ханна сырыттыҥ? Дьиэҕин ааһа көтөн баран, хантан кэллиҥ?» –  диэн уоттаах доппуруос ортотугар хорос гынна.
«Хайа, доҕоор, онтон куспун үргээн, астаан кэллим, бултаабыт сиргэ астыыр сүрэ бэрт курдук этэ…».
Кус үргэнэн, астанан бэлэм кэлбитин истэн, дьиэтээҕи хотун сымныы быһыытыйда. «Дьэ, ким билэр, ханнык да кусчут куһу хоту өлөрөн баран соҕуруу тиийэн үргээн астаабытын туһунан остуоруйаҕа да истибэтэҕим. Аныгы үйэҕэ кустуур да ньымабыт уларыйан эрдэҕэ. Чэ, сүөкээ, үлэҕэр бара оҕус», – диэн буолла.
Өссө да элбэҕи, хоту – соҕуруу туһунан туустааҕы, тумалааҕы истэргэ бэлэм турбута, хата «кус кириибэ» туран быыһаатаҕа үһү.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Кинилэр биһиги туспутугар — биһиги кинилэр тустарыгар!
Сонуннар | 24.05.2023 | 14:27
Кинилэр биһиги туспутугар — биһиги кинилэр тустарыгар!
Анал байыаннай дьайыыга сылдьар, дойдуларыгар этэҥҥэ төннөн кэлбит хоһуун уолаттарбытыгар өрөспүүбүлүкэ салалтата, биир дойдулаахтара, Арассыыйа араас куораттарыгар олорор волонтер хамсааһыннар олус күүскэ өйөбүл буолалларын, көмөлөһөллөрүн бука бары истэ, билэ, ааҕа олоробут. Бу соторутааҕыта эрэ тыылга сылдьар уолаттар, эр дьон сөмөлүөтүнэн Ньукуолуну баттаһа дойдуларын кустарын кэһии гынан ыыттылар.  Чахчы да, киһи...
Аан дойдуга урут  суох энциклопедия тахсан эрэр
Сонуннар | 25.05.2023 | 14:00
Аан дойдуга урут суох энциклопедия тахсан эрэр
М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет иһинэн үлэлиир Олоҥхо института “Олоҥхо энциклопедиятын” бастакы туомун бэлэмнээн эрэр.
Кыайыы пааркатыгар 3500 хатыҥ уонна кедр олордуллуоҕа
Сонуннар | 25.05.2023 | 17:22
Кыайыы пааркатыгар 3500 хатыҥ уонна кедр олордуллуоҕа
Сарсын, ыам ыйын 26 күнүгэр, Кыайыы пааркатыгар «Өйдөбүнньүк саада» диэн  аахсыйа чэрчитинэн 3500 хатыҥ уонна кедр мас олордуллуоҕа.  «Өйдөбүнньүк саада» норуоттар икки ардыларынааҕы аахсыйа Арассыыйа Бэрэсидьиэнин 03.07.2020 сыл № Пр-1069 сорудаҕынан кулун тутар 18 күнүттэн бэс ыйын 22 күнүгэр диэри дойду бары регионнарыгар Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтарын сырдык ааттарыгар...
Спортсменнар 17-с кыбаарталы хомуйдулар
Сонуннар | 25.05.2023 | 18:03
Спортсменнар 17-с кыбаарталы хомуйдулар
Олохтоох дьаһалта Физическэй култуураҕа уонна спорка управлениетын салалтатынан куорат бары оҕо спорт оскуолаларын кэлэктииптэрэ бүгүн, ыам ыйын 25 күнүгэр, Строительнай уокурук 17-с кыбаарталыгар субуотунньуктаатылар. Барыта сүүсчэкэ киһи мустан, 320 куул бөҕү хомуйбуттар. Управление начаалынньыга Эдуард Ефимов бэлиэтииринэн, олохтоохтор даҕаны туора турбатахтар.