13.07.2023 | 14:00

Экологическай хампаанньа биир күннээх үлэтэ

(репортаж)

Ааптар: Айталина Софронова

Дьокуускайдааҕы экологическай хампаанньа баара-суоҕа 2020 сыллаахха тэриллибитэ эрээри, номнуо ситэн-хотон, куорат биир тарбахха баттанар тэрилтэтэ буола үүннэ. Соторутааҕыта «Киин куорат» хаһыакка хампаанньа күннэтэ 100 кв/м иэннээх тротуар билиитэтин, 50 кв/м иэннээх брусчатканы, ону таһынан суол бордюрун, олорор ыскамыайканы оҥорон таһаарар кыахха тахсыбытын, быйыл эксперимент быһыытынан Автовокзал оройуонугар кинилэр оҥорон таһаарар билиитэлэрин туһанар буолбуттарын суруйан турабыт.
Бу күннэргэ тэрилтэ хайдах үлэлии олорорун, өстүөкүлэни уонна пластигы таҥастааһын хайдах ыытылларын, ыскамыайкалар уонна билиитэлэр хайдах уһаарыллан тахсалларын илэ харахпытынан көрөн кэллибит.

Күнүс 13.00 чааска Хатыҥ Үрэх шоссетыгар турар улахан сыахха тиийдим. Миигин тэрилтэ тутаах үлэһитэ Иван көрүстэ.

Үлэ күргүөмнээхтик бара турар. Тириппит-хоруппут уолаттар дьоҕус погрузчигынан Иркутскай куоракка переработкаҕа барыахтаах кумааҕыны тиэйэ сылдьаллар. Хас биирдии дьапталҕаҕа ыйааһына, хайдах-туох кумааҕы киирбитэ ырылыччы суруллар эбит.

Муннук ахсын улахан куулларга хааламмыт пластик бытыылкалар кыстаммыттар. Бу боростуой киһи өйдөбүлүгэр «бөх», кинилэргэ «сүрүн сырье» салгыы тэрилтэ бэйэтин переработкалыыр оборудованиетыгар киирээри турар.

Иван этэринэн, сорох дьон эргэ бытыылканы атын бөхтөн араарбакка туттарар эбит. Ол, биллэн турар, хос үлэни үөскэтэр. Ордук пластигы кытта тимир бааҥкалары угаллар диэн кэпсиир.

Салгыы улахан сыахха киирэбит. Дьэ бу манна пластик матырыйаалбытын таҥастыыллар. Икки киһи тэҥинэн үлэлии сылдьар.

Үлтүрүтэр массыынаҕа пластигы өҥүнэн наардаан угаллар.

Ол кэннэ бу маннык бытарытыллыбыт пластигы ылабыт.

Мин, билээри-көрөөрү кэлбит киһи быһыытынан, билиитэни уонна ыскамыайканы хайдах оҥорон таһааралларын сураһабын. Ол курдук, биир билиитэ 3, 300 киилэ ыйааһыннаах эбит. Маныаха 50 киилэ салапаан мөһөөччүк, 150 киилэ кумах уонна 750 г ( 100 г – 2 киилэҕэ) кырааска кутуллар. Барытын булкуйаннар, ыскамыайка, тротуар билиитэтин, бордюр оҥороллор. Миксер уопсайа 200 киилэни ытыйар кыахтаах.

Тулагы кумаҕын барытын сиидэлээн, туох баар отун-маһын ыраастаан эрэ баран туһаналлар.

Оҥоһуллар бородууксуйа хаачыстыбата температураттан, тэрил кыаҕыттан, суот-учуот үлэтиттэн улахан тутулуктаах диэн кэпсииллэр. Ону барытын аппараат бэйэтэ оҥордор даҕаны, илии уонна өй үлэтэ син биир ирдэнэр эбит. Миэхэ симиэс хайдах уонна туохтан оҥоһуллан тахсарын сиһилии көрдөрдүлэр.

Салгыы пириэстээһиҥҥэ тиийэбит. Анал аппараат 150 туоннаҕа тиийэ ыйааһыны уйар. Пириэс «сырье» төһө сылааһыттан улахан тутулуктаах эбит; ол курдук, төһөнөн сылаас даҕаны, соччонон үчүгэй диэн буолар.

Алексей Кузнецов тэрилтэҕэ үлэлээбитэ номнуо үһүс сылыгар барбыт. Онон, уопуттаах, үлэ ис куухунатын барытын билэр исписэлиис быһыытынан, нэһилиэнньэни бөҕү арааран туттарарга ыҥырар.

Хас биирдии оҥоһук анал ыйааһыннаах буоларынан, бэлэм симиэһи ыйаан куталлар. Холобура, бу көстөр бордюр – 10 киилэ.

Тэрилтэ оҥорон таһаарбыт ыскамыайкаларын былырыын элбэх киһи биһирии көрбүтэ. Көрдөххө судургу курдук эрээри, хаачыстыбата баҕас үчүгэй, бөҕөтүнэн-таҕатынан тэҥнээҕэ суох дииллэр. Биир ыскамыайкаҕа 7 дуоска туттуллар, уһуна 2 миэтэрэ. Иллэрээ күн 15 ыскамыайканы куорат пляһыгар илдьэн туруорбуттар.

Бакыат уонна бытыылка тротуар, сыанатыгар таһаардахха, үгэс буолбут бетон билиитэттэн ыарахана суох, ол эрээри куораты сыыһырдар бөҕү туһаҕа таһаарарынан тэҥнээҕэ суох.

Ити курдук олохтоох оҥорон таһаарааччылар бөҕү туһаҕа таһаарар бэртээхэй хайысханы тобулбуттара хайҕаныан эрэ наада. Кытаанах бөххө иккис тыыны биэриини сайдыылаах дойдуларга киллэрбиттэрэ быданнаата, биһиги да уолаттарбыт номнуо үлэ ис хоһоонун баһылаабыттарыттан киһи эрэ үөрэр.

Сонуннар

01.12.2024 | 14:00

Бодох түбэтинээҕи «Конституция» холкуос

01.12.2024 | 12:00

Күндү күтүөт, көмүс күтүөт, көйгө күтүөт...

01.12.2024 | 10:00

НВК Саха бырагыраамата ахсынньы 2-8 күннэригэр

30.11.2024 | 14:00

Боропсойуус үлэтэ бүппэт түбүктээх

30.11.2024 | 12:26

Куорат пааркатыгар ураты харыйа турда!

30.11.2024 | 10:00

Тиһиктээх үлэ хаһан баҕарар үтүө түмүктээх

29.11.2024 | 22:10

Аккырыыкката ыыт – чугас дьоҥҥор Саҥа дьыллааҕы настарыанньаны бэлэхтээ

29.11.2024 | 21:55

«МЭР» оонньуу быйылгы тиэмэтэ – патриотизм

29.11.2024 | 21:54

Сылгыны иитиигэ аналлаах научнай-практическай конференция буолан ааста

29.11.2024 | 16:00

Сахалыы саҥарыах...

29.11.2024 | 15:50

«Кыһын Саха сириттэн саҕаланар» бэстибээл үөрүүлээх сабыллыыта хайдах ыытыллыаҕай?

29.11.2024 | 15:30

Бастыҥ эрэстэрээҥҥэ куоластыахха сөп

29.11.2024 | 14:24

«Хатас – Павловскай» хайысханан мууһунан сырыы-айан 5 туоннаҕа диэри үрдэтилиннэ

29.11.2024 | 14:23

Дьиэ кэргэн хапытаалын суумата 316 тыһ. солк. диэри улаатыаҕа

29.11.2024 | 14:23

Уопсастыбаннай миэстэҕэ табахтыыр бобулунна

29.11.2024 | 14:19

31 км тахса суол оҥоһулунна

29.11.2024 | 14:00

Кистэлэҥмит биир — бэйэ-бэйэҕэ итэҕэл

29.11.2024 | 12:00

Туһалаах, сонун тэрээһин буолла

28.11.2024 | 12:00

Дьокуускай куорат прокуратурата иһитиннэрэр

27.11.2024 | 15:08

Дьокуускайга «Көмүс мааска» национальнай бириэмийэ эксперэ кэллэ

Ордук ааҕаллар

Дьон | 21.11.2024 | 12:00

Якут Шурик: «Атахпын быстыбатаҕым буоллар, өлүөхтээх этим»

Суруналыыс кэпсэтэр киһитин кытта кини олоҕун, үөрүүтүн, үлэтин-хамнаһын, кыһалҕатын тэҥинэн үллэстэр. Оннук эрэ сүрэҕэр чугастык ылынан суруйдаҕына, ааҕааччыга тиийэр ыстатыйа тахсар. Мин Александрдыын кэпсэтэрбэр, чэчэгэйим кэйиэлээн, төбөм ыараан да ылбыта, сотору атаҕын быстарын кэпсиир, ону хайдах эрэ тулуйан истибит киһи дии олорбутум. Хараҕым уута да сүүрэрэ, күөмэйбин туох эрэ кэлэн...

Сынньалаңңа | 27.11.2024 | 10:00

Аҕаа, бырастыы

Уйбаан нэһиилэ сэттис этээскэ сынньана-сынньана кирилиэһинэн тахсан, кыыһа олорор ааныгар кэлэн, оргууй соҕус тоҥсуйда. Баҕардар дьиэҕэ ким да суоҕа дуу дии санаан, кулгааҕын ааҥҥа даҕайан иһиллээн тура түстэ. Киһи атаҕын тыаһа хааман кэлэн, сиэнэ уол куолаһа нууччалыы: «Кто там?» – диэн ыйыппытыгар: – Мин. Тоойуом, мин кэллим, ааҥҥын арый, –...

Сытыы муннук | 28.11.2024 | 14:00

Кымыс Байбал ыра санаата туолуо дуо?

Үөһээ Бүлүү улууһун Маҥаас нэһилиэгин 9 оҕолоох ыалын улахан уола Байбал Васильев оҕо эрдэҕиттэн эппиэтинэскэ үөрэммитэ, хайдахтаах да уустуктан чаҕыйбат, кыраларга холобур буола улааппыта күн бүгүнүгэр диэри биллэр. Ытык киһибит быйыл 75-с хаарын санныгар түһэрдэ, сааһырда. Ол эрээри олоххо киллэрбит кыһыннары кымыстыыр дьарыгын тохтотуон, өбүгэ кымыстыыр үгэһин үйэтитэр баҕатыттан аккаастаныан...

Сынньалаңңа | 25.11.2024 | 23:17

Туох да мээнэҕэ буолбат

Сардаана куруук да холку-наҕыл бэйэтэ, мэктиэтигэр хараҕын уута биллэ-көстө ыгыллан тахсыар диэри абатыйда. Кыһыйбытын омунугар „үөрүүлээх“ сонуну тиэрдибит суотабайын дьыбааҥҥа элиттэ. Хаарыан былаан!! Күүтүүлээх көрсүһүү хаалла!! Бүгүн үлэтигэр бардаҕына табыллар буолбут! Саатар, бэҕэһээ биллибитэ буоллар. Түүҥҥү дьуһуурустубатын кэнниттэн сынньаммакка, түүннэри былаачыйа тиктэн „быччайан“ олоруо суох этэ! Кыргыттара төһө эрэ хомойоллор....