13.07.2023 | 14:00

Экологическай хампаанньа биир күннээх үлэтэ

(репортаж)

Ааптар: Айталина Софронова

Дьокуускайдааҕы экологическай хампаанньа баара-суоҕа 2020 сыллаахха тэриллибитэ эрээри, номнуо ситэн-хотон, куорат биир тарбахха баттанар тэрилтэтэ буола үүннэ. Соторутааҕыта «Киин куорат» хаһыакка хампаанньа күннэтэ 100 кв/м иэннээх тротуар билиитэтин, 50 кв/м иэннээх брусчатканы, ону таһынан суол бордюрун, олорор ыскамыайканы оҥорон таһаарар кыахха тахсыбытын, быйыл эксперимент быһыытынан Автовокзал оройуонугар кинилэр оҥорон таһаарар билиитэлэрин туһанар буолбуттарын суруйан турабыт.
Бу күннэргэ тэрилтэ хайдах үлэлии олорорун, өстүөкүлэни уонна пластигы таҥастааһын хайдах ыытылларын, ыскамыайкалар уонна билиитэлэр хайдах уһаарыллан тахсалларын илэ харахпытынан көрөн кэллибит.

Күнүс 13.00 чааска Хатыҥ Үрэх шоссетыгар турар улахан сыахха тиийдим. Миигин тэрилтэ тутаах үлэһитэ Иван көрүстэ.

Үлэ күргүөмнээхтик бара турар. Тириппит-хоруппут уолаттар дьоҕус погрузчигынан Иркутскай куоракка переработкаҕа барыахтаах кумааҕыны тиэйэ сылдьаллар. Хас биирдии дьапталҕаҕа ыйааһына, хайдах-туох кумааҕы киирбитэ ырылыччы суруллар эбит.

Муннук ахсын улахан куулларга хааламмыт пластик бытыылкалар кыстаммыттар. Бу боростуой киһи өйдөбүлүгэр «бөх», кинилэргэ «сүрүн сырье» салгыы тэрилтэ бэйэтин переработкалыыр оборудованиетыгар киирээри турар.

Иван этэринэн, сорох дьон эргэ бытыылканы атын бөхтөн араарбакка туттарар эбит. Ол, биллэн турар, хос үлэни үөскэтэр. Ордук пластигы кытта тимир бааҥкалары угаллар диэн кэпсиир.

Салгыы улахан сыахха киирэбит. Дьэ бу манна пластик матырыйаалбытын таҥастыыллар. Икки киһи тэҥинэн үлэлии сылдьар.

Үлтүрүтэр массыынаҕа пластигы өҥүнэн наардаан угаллар.

Ол кэннэ бу маннык бытарытыллыбыт пластигы ылабыт.

Мин, билээри-көрөөрү кэлбит киһи быһыытынан, билиитэни уонна ыскамыайканы хайдах оҥорон таһааралларын сураһабын. Ол курдук, биир билиитэ 3, 300 киилэ ыйааһыннаах эбит. Маныаха 50 киилэ салапаан мөһөөччүк, 150 киилэ кумах уонна 750 г ( 100 г – 2 киилэҕэ) кырааска кутуллар. Барытын булкуйаннар, ыскамыайка, тротуар билиитэтин, бордюр оҥороллор. Миксер уопсайа 200 киилэни ытыйар кыахтаах.

Тулагы кумаҕын барытын сиидэлээн, туох баар отун-маһын ыраастаан эрэ баран туһаналлар.

Оҥоһуллар бородууксуйа хаачыстыбата температураттан, тэрил кыаҕыттан, суот-учуот үлэтиттэн улахан тутулуктаах диэн кэпсииллэр. Ону барытын аппараат бэйэтэ оҥордор даҕаны, илии уонна өй үлэтэ син биир ирдэнэр эбит. Миэхэ симиэс хайдах уонна туохтан оҥоһуллан тахсарын сиһилии көрдөрдүлэр.

Салгыы пириэстээһиҥҥэ тиийэбит. Анал аппараат 150 туоннаҕа тиийэ ыйааһыны уйар. Пириэс «сырье» төһө сылааһыттан улахан тутулуктаах эбит; ол курдук, төһөнөн сылаас даҕаны, соччонон үчүгэй диэн буолар.

Алексей Кузнецов тэрилтэҕэ үлэлээбитэ номнуо үһүс сылыгар барбыт. Онон, уопуттаах, үлэ ис куухунатын барытын билэр исписэлиис быһыытынан, нэһилиэнньэни бөҕү арааран туттарарга ыҥырар.

Хас биирдии оҥоһук анал ыйааһыннаах буоларынан, бэлэм симиэһи ыйаан куталлар. Холобура, бу көстөр бордюр – 10 киилэ.

Тэрилтэ оҥорон таһаарбыт ыскамыайкаларын былырыын элбэх киһи биһирии көрбүтэ. Көрдөххө судургу курдук эрээри, хаачыстыбата баҕас үчүгэй, бөҕөтүнэн-таҕатынан тэҥнээҕэ суох дииллэр. Биир ыскамыайкаҕа 7 дуоска туттуллар, уһуна 2 миэтэрэ. Иллэрээ күн 15 ыскамыайканы куорат пляһыгар илдьэн туруорбуттар.

Бакыат уонна бытыылка тротуар, сыанатыгар таһаардахха, үгэс буолбут бетон билиитэттэн ыарахана суох, ол эрээри куораты сыыһырдар бөҕү туһаҕа таһаарарынан тэҥнээҕэ суох.

Ити курдук олохтоох оҥорон таһаарааччылар бөҕү туһаҕа таһаарар бэртээхэй хайысханы тобулбуттара хайҕаныан эрэ наада. Кытаанах бөххө иккис тыыны биэриини сайдыылаах дойдуларга киллэрбиттэрэ быданнаата, биһиги да уолаттарбыт номнуо үлэ ис хоһоонун баһылаабыттарыттан киһи эрэ үөрэр.

Сонуннар

27.03.2025 | 18:27

Баһаар барыытыгар буруйдааҕы буларга көмөлөспүккэ – харчынан төлөбүр

27.03.2025 | 18:00

Сааскы каникул: сынньалаҥ эрэ буолбатах, эппиэтинэстээх кэм

27.03.2025 | 16:54

Оптуобус сыаната: саҥа тарыыптар

27.03.2025 | 14:00

Гаас хочуолун тэхиньиичэскэй хааччыйыы

27.03.2025 | 12:00

Дьокуускайдааҕы прокуратура иһитиннэрэр

26.03.2025 | 18:08

Уопсастыбаннай сэбиэт мунньаҕа буолла

26.03.2025 | 14:04

Куонкурус кыайыылаахтарыгар эҕэрдэ!

26.03.2025 | 11:12

Бырайыактаах ыччат грант ылыан сөп

25.03.2025 | 19:43

Саҥа оскуоланы көрдүлэр

25.03.2025 | 16:39

Ол кэми ахтан, санаан...

25.03.2025 | 16:24

Кыайыы 80 сылыгар аналлаах открытканы оҥорууга куонкурус биллэрилиннэ

25.03.2025 | 13:37

Сайсары күөлү хомус отуттан ыраастыыллар

25.03.2025 | 13:36

Кыайыы 80 сылын көрсөргө бэлэмнэнии үлэтэ барар

24.03.2025 | 18:17

Үлэнэн хааччыйааччыларга: туһааннаах араҥаҕа киирэр гражданнары наймылаһыыны субсидиялааһын туһунан

24.03.2025 | 16:31

Оптуобустарга айан төлөбүрэ үрдүө

24.03.2025 | 13:26

Оптуобус тохтобулларын сууйуохтара

24.03.2025 | 12:47

Саҥа тирэх баҕаналары туруораллар

24.03.2025 | 12:25

Суһал лииньийэ саҥа үлэ эрэсиимигэр киириэ

24.03.2025 | 11:26

Маҕаҥҥа байыаннай-спортивнай турнирга күрэхтэстилэр

23.03.2025 | 14:00

Аҕа дойду Улуу сэриитин хаамыыта

Ордук ааҕаллар

Сонуннар | 21.03.2025 | 16:00

Олох салҕанар...

Бу тула суруйуохпун баҕарбытым ыраатта. Хайдах эрэ уустук, суруйарга ыарахан тиэмэ. Билигин олохпут чэпчэкитэ суох, анал байыаннай дьайыы салҕанан бара турар, сүтүк элбэх, хас биирдии дьиэ кэргэни, ыалы таарыйан айманыы, кэтэһии, эрэнии тохтообот. Элбэх статуһу көрөбүн, элбэх киһини кытта алтыһабын. СВО саҕаланыаҕыттан бу тиэмэҕэ суруйар буолан, онно сыһыаннаах үгүс киһини...

Дьон | 20.03.2025 | 10:00

Артемий Афанасьев: «Оччолорго сампаан үс арааһа атыыланара»

Бүгүҥҥү ыалдьытым – Реас Кулаковскайга үөрэммит, Саха сиригэр бастакынан «Оскуола-производство-үрдүк үөрэх» бачыымы тэрийсибит, хоту дойдуга аһаҕас халлаан анныгар бассейн оҥотторбут, бороболуохата суох төлөпүөн сибээһин олохтоспут, Совмиҥҥа киирэн «уотунан барар подвесной тимир суол» бырайыагын көрдөрөн, «улуу фантазер эбиккин» дэттэрбит – Артемий Викторович Афанасьев. Ыалдьыппар тылы биэриэх иннинэ, ааҕааччыларбар кини туһунан кылгастык...

Дьон | 15.03.2025 | 12:00

Дойдубут туһугар

Ийэлэр оҕолорун, кэргэттэрин туһунан кэпсиэхтэрин, санааларын этэн чэпчиэхтэрин баҕаралларын биһиги хаһан баҕарар ылынан, истэн, ааҕааччыларга тиэрдэбит. Бүгүн кэпсэппит ийэм Елена Егоровна Бережнова – кэргэнин уонна уолун анал байыаннай дьайыыга атаарбыт, биэс оҕолоох бэйэтэ туһунан дьоруой. – Елена Егоровна, үтүө күнүнэн! Байыас ийэтэ уонна кэргэнэ буолар хайдаҕый? – Биллэн турар, олус...

Сонуннар | 14.03.2025 | 12:22

Кыайыы Знамята Хатас нэһилиэгин устун айанныыр

Сүгүрүйүөхпүт сүүс да сыл буолан баран Үтүөкэн дьоннорбут ааттарын чиэһигэр... Улуу Кыайыы солбуллубат бэлиэтэ буолбут Кыайыы Знамята нэһилиэкпит устун айанныыр. Бу тэрээһин Е.П. Пермяков салайааччылаах Хатас нэһилиэгин дьаһалтата уонна В.А. Чепалов дириэктэрдээх Хатастааҕы “Тускул” КК көҕүлээһининэн ыытыллар. Знамяны Улуу Кыайыы 70 сылыгар төлөннөөх хомсомуол сааһыттан дойду туһа диэн үлэлээбит-хамсаабыт Василий...