13.07.2023 | 14:00

Экологическай хампаанньа биир күннээх үлэтэ

(репортаж)

Ааптар: Айталина Софронова

Дьокуускайдааҕы экологическай хампаанньа баара-суоҕа 2020 сыллаахха тэриллибитэ эрээри, номнуо ситэн-хотон, куорат биир тарбахха баттанар тэрилтэтэ буола үүннэ. Соторутааҕыта «Киин куорат» хаһыакка хампаанньа күннэтэ 100 кв/м иэннээх тротуар билиитэтин, 50 кв/м иэннээх брусчатканы, ону таһынан суол бордюрун, олорор ыскамыайканы оҥорон таһаарар кыахха тахсыбытын, быйыл эксперимент быһыытынан Автовокзал оройуонугар кинилэр оҥорон таһаарар билиитэлэрин туһанар буолбуттарын суруйан турабыт.
Бу күннэргэ тэрилтэ хайдах үлэлии олорорун, өстүөкүлэни уонна пластигы таҥастааһын хайдах ыытылларын, ыскамыайкалар уонна билиитэлэр хайдах уһаарыллан тахсалларын илэ харахпытынан көрөн кэллибит.

Күнүс 13.00 чааска Хатыҥ Үрэх шоссетыгар турар улахан сыахха тиийдим. Миигин тэрилтэ тутаах үлэһитэ Иван көрүстэ.

Үлэ күргүөмнээхтик бара турар. Тириппит-хоруппут уолаттар дьоҕус погрузчигынан Иркутскай куоракка переработкаҕа барыахтаах кумааҕыны тиэйэ сылдьаллар. Хас биирдии дьапталҕаҕа ыйааһына, хайдах-туох кумааҕы киирбитэ ырылыччы суруллар эбит.

Муннук ахсын улахан куулларга хааламмыт пластик бытыылкалар кыстаммыттар. Бу боростуой киһи өйдөбүлүгэр «бөх», кинилэргэ «сүрүн сырье» салгыы тэрилтэ бэйэтин переработкалыыр оборудованиетыгар киирээри турар.

Иван этэринэн, сорох дьон эргэ бытыылканы атын бөхтөн араарбакка туттарар эбит. Ол, биллэн турар, хос үлэни үөскэтэр. Ордук пластигы кытта тимир бааҥкалары угаллар диэн кэпсиир.

Салгыы улахан сыахха киирэбит. Дьэ бу манна пластик матырыйаалбытын таҥастыыллар. Икки киһи тэҥинэн үлэлии сылдьар.

Үлтүрүтэр массыынаҕа пластигы өҥүнэн наардаан угаллар.

Ол кэннэ бу маннык бытарытыллыбыт пластигы ылабыт.

Мин, билээри-көрөөрү кэлбит киһи быһыытынан, билиитэни уонна ыскамыайканы хайдах оҥорон таһааралларын сураһабын. Ол курдук, биир билиитэ 3, 300 киилэ ыйааһыннаах эбит. Маныаха 50 киилэ салапаан мөһөөччүк, 150 киилэ кумах уонна 750 г ( 100 г – 2 киилэҕэ) кырааска кутуллар. Барытын булкуйаннар, ыскамыайка, тротуар билиитэтин, бордюр оҥороллор. Миксер уопсайа 200 киилэни ытыйар кыахтаах.

Тулагы кумаҕын барытын сиидэлээн, туох баар отун-маһын ыраастаан эрэ баран туһаналлар.

Оҥоһуллар бородууксуйа хаачыстыбата температураттан, тэрил кыаҕыттан, суот-учуот үлэтиттэн улахан тутулуктаах диэн кэпсииллэр. Ону барытын аппараат бэйэтэ оҥордор даҕаны, илии уонна өй үлэтэ син биир ирдэнэр эбит. Миэхэ симиэс хайдах уонна туохтан оҥоһуллан тахсарын сиһилии көрдөрдүлэр.

Салгыы пириэстээһиҥҥэ тиийэбит. Анал аппараат 150 туоннаҕа тиийэ ыйааһыны уйар. Пириэс «сырье» төһө сылааһыттан улахан тутулуктаах эбит; ол курдук, төһөнөн сылаас даҕаны, соччонон үчүгэй диэн буолар.

Алексей Кузнецов тэрилтэҕэ үлэлээбитэ номнуо үһүс сылыгар барбыт. Онон, уопуттаах, үлэ ис куухунатын барытын билэр исписэлиис быһыытынан, нэһилиэнньэни бөҕү арааран туттарарга ыҥырар.

Хас биирдии оҥоһук анал ыйааһыннаах буоларынан, бэлэм симиэһи ыйаан куталлар. Холобура, бу көстөр бордюр – 10 киилэ.

Тэрилтэ оҥорон таһаарбыт ыскамыайкаларын былырыын элбэх киһи биһирии көрбүтэ. Көрдөххө судургу курдук эрээри, хаачыстыбата баҕас үчүгэй, бөҕөтүнэн-таҕатынан тэҥнээҕэ суох дииллэр. Биир ыскамыайкаҕа 7 дуоска туттуллар, уһуна 2 миэтэрэ. Иллэрээ күн 15 ыскамыайканы куорат пляһыгар илдьэн туруорбуттар.

Бакыат уонна бытыылка тротуар, сыанатыгар таһаардахха, үгэс буолбут бетон билиитэттэн ыарахана суох, ол эрээри куораты сыыһырдар бөҕү туһаҕа таһаарарынан тэҥнээҕэ суох.

Ити курдук олохтоох оҥорон таһаарааччылар бөҕү туһаҕа таһаарар бэртээхэй хайысханы тобулбуттара хайҕаныан эрэ наада. Кытаанах бөххө иккис тыыны биэриини сайдыылаах дойдуларга киллэрбиттэрэ быданнаата, биһиги да уолаттарбыт номнуо үлэ ис хоһоонун баһылаабыттарыттан киһи эрэ үөрэр.

Сонуннар

29.10.2024 | 18:45

Бөдөҥ тэрээһиннэртэн киирэр үбү анал байыаннай дьайыы байыастарыгар ыыталлар

29.10.2024 | 18:44

Сэтинньи 7 күнүгэр диэри пассажирдары тиэйиигэ муниципальнай куонкурус буола турар

29.10.2024 | 15:16

Пассажирдары тиэйэр быраап иһин аһаҕас куонкурус буола турар

29.10.2024 | 15:08

Сарсыҥҥыттан, алтынньы 30 күнүттэн, Чернышевскай уулуссатынан оптуобус сырыыта арыллар

29.10.2024 | 15:07

Икки саҥа уопсастыбаннай туона үлэҕэ киирэрэ аҕыйах хонук хаалла

29.10.2024 | 14:25

Иппотерапия инбэлиит оҕолорго дьоһун суолталаах

29.10.2024 | 12:00

100-тэн тахса туонна балык атыыга барда

29.10.2024 | 11:37

Үтүө киһи аата үйэлэргэ тыыннаах хаалыа

29.10.2024 | 11:28

20-с №-дээх оскуолаҕа «Учуутал үлэтигэр сыыппара эйгэтин туһаныы уонна аттестацияҕа уларыйыылар» диэн семинар-көрсүһүү буолла

29.10.2024 | 09:59

“АЗИЯ ОҔОЛОРУН” МАССЫЫНАЛАРЫН бэлэхтээтилэр

28.10.2024 | 14:01

Сэтинньи 6 күнүгэр Дьокуускайга Бүтүн Өрөспүүбүлүкэтээҕи гражданнары кытта көрсүһэр биир кэлим күн ыытыллыаҕа

26.10.2024 | 10:00

НВК Саха бырагыраамата алтынньы 28 - сэтинньи 3 күннэригэр

26.10.2024 | 00:00

Аан дойду таһымнаах акселератор үлэтин саҕалаата

25.10.2024 | 23:57

Элбэх оҕолоох ыаллар оҕолоро оптуобуска босхо айанныахтара

25.10.2024 | 14:27

Кэлэр сылтан «Земскэй култуура үлэһитэ» бырагыраама үлэлиэҕэ

25.10.2024 | 14:26

17-с кыбаарталтан 51 ыал «Звезднай» түөлбэҕэ кыбартыыра күлүүһүн туттулар

25.10.2024 | 14:00

«Төрүт култуура ийэ тыл, фольклор нөҥүө толору арыллар»

25.10.2024 | 13:18

1 №-дээх оскуола тутуута прокуратура хонтуруолугар турар

25.10.2024 | 12:00

Эппэкиин уонна приемнай дьиэ кэргэн туох уратылаахтарый?

25.10.2024 | 10:00

«Үрүҥ түүн кытыла» ыҥырар

Ордук ааҕаллар

Дьон | 24.10.2024 | 18:00

Ферум хорсун сырыыларын кэнчээри ыччата умнуо суоҕа

2022 сыл алтынньы 19 күнүгэр Ферум Аммосов анал байыаннай дьайыыга эн биһиги туспутугар, дойдутун туһугар сулууспалыы сылдьан олоҕун толук уурбута. Сырҕан бааһы таарыйан, бииргэ төрөөбүт балтын, ону тэҥэ бойобуой доҕорун ахтыыларын чугас дьонугар, ийэтигэр, аймахтарыгар таһаарабыт. Ол ыарахан кэмнэри санаппыппар, бука диэн, алы гыныҥ дуу... – Саргылаана, бииргэ төрөөбүт хаһыа...

Тускар туһан | 17.10.2024 | 12:00

Биэнсийэ туһунан тугу билиэххэ?

Судаарыстыба социальнай өттүнэн көмүскэлэ суох нэһилиэнньэҕэ араас суол чэпчэтиилэри көрөр. Оттон ону бары билэбит, бырааппытын толору туһанабыт дуо? Мантан аллара биэнсийэ уонна онно сыһыаннаах уларыйыылар, чэпчэтиилэр тустарынан санатыһан, быһаарсан ааһыаҕыҥ. Үлэлиир уонна үлэлээбэт киһи биэнсийэтэ Биэнсийэ күннээҕи наадыйыыны толуйбатын быһыытынан, сынньалаҥҥа тахсан да баран салгыы үлэлии хаалааччы үгүс. Оччотугар кинилэр,...

Дьон | 25.10.2024 | 14:30

«Таҥаһы кытта кэпсэтэр» Варвара

Бүгүн мин ааҕааччыларбар билиһиннэриэм этэ Саха сирин уус-уран ойууга-дьүһүҥҥэ мусуойун научнай-сырдатар үлэҕэ методиһа, СӨ култууратын туйгуна Заровняева Варвара Ильинична-Күндүүлэни. — Варвара, иис абылаҥар ылларыыҥ, иннэни, сабы хас сааскыттан туппутуҥ туһунан кэпсиэҥ дуо? — Оҕо сааспыттан иис-уус эйгэтигэр улааппытым. Ийэм, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара Заровняева Варвара Гаврильевна өттүнэн эбээм, Бүлүү Баппаҕаайытыттан...

Сонуннар | 18.10.2024 | 14:00

Дьадаҥыгын дуу, баайгын дуу?

Арассыыйа олохтоохторо киһи ыйы холкутук туорууругар төһө харчы наада буолар сууматын ыйбыттар. Онуоха анаан ыйытык ыытан чинчийии оҥорбуттарын бу соторутааҕыта социальнай ситимнэргэ бэчээттээтилэр. Оттон биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр ыйбытын төһө хамнастаах, харчылаах киһи аччыктаабакка туоруон сөбүн, дьоллоохтук олорорго төһө суума наадатын аҕыйах киһиттэн ыйыталастыбыт. Киэҥ Арассыыйа олохтоохторо, үлэһит киһи ыйга 43 тыһыынчаттан...