logo
Сонуннар
13.07.2023 | 14:00

Экологическай хампаанньа биир күннээх үлэтэ

(репортаж)
Экологическай хампаанньа биир күннээх үлэтэ
Ааптар: Айталина Софронова
Бөлөххө киир

Дьокуускайдааҕы экологическай хампаанньа баара-суоҕа 2020 сыллаахха тэриллибитэ эрээри, номнуо ситэн-хотон, куорат биир тарбахха баттанар тэрилтэтэ буола үүннэ. Соторутааҕыта «Киин куорат» хаһыакка хампаанньа күннэтэ 100 кв/м иэннээх тротуар билиитэтин, 50 кв/м иэннээх брусчатканы, ону таһынан суол бордюрун, олорор ыскамыайканы оҥорон таһаарар кыахха тахсыбытын, быйыл эксперимент быһыытынан Автовокзал оройуонугар кинилэр оҥорон таһаарар билиитэлэрин туһанар буолбуттарын суруйан турабыт.  
Бу күннэргэ тэрилтэ хайдах үлэлии олорорун, өстүөкүлэни уонна пластигы таҥастааһын хайдах ыытылларын, ыскамыайкалар уонна билиитэлэр хайдах уһаарыллан тахсалларын илэ харахпытынан көрөн кэллибит.

Күнүс 13.00 чааска Хатыҥ Үрэх шоссетыгар турар улахан сыахха тиийдим. Миигин тэрилтэ тутаах үлэһитэ Иван көрүстэ.
Үлэ күргүөмнээхтик бара турар. Тириппит-хоруппут уолаттар дьоҕус погрузчигынан Иркутскай куоракка переработкаҕа барыахтаах кумааҕыны тиэйэ сылдьаллар. Хас биирдии дьапталҕаҕа ыйааһына, хайдах-туох кумааҕы  киирбитэ ырылыччы суруллар эбит.
Муннук ахсын улахан куулларга хааламмыт пластик бытыылкалар кыстаммыттар. Бу боростуой киһи өйдөбүлүгэр «бөх», кинилэргэ «сүрүн сырье» салгыы тэрилтэ бэйэтин переработкалыыр оборудованиетыгар киирээри турар.
Иван этэринэн, сорох дьон эргэ бытыылканы атын бөхтөн араарбакка туттарар эбит. Ол, биллэн турар, хос үлэни үөскэтэр. Ордук пластигы кытта тимир бааҥкалары угаллар диэн кэпсиир.
Салгыы улахан сыахха киирэбит. Дьэ бу манна пластик матырыйаалбытын таҥастыыллар. Икки киһи тэҥинэн үлэлии сылдьар.
Үлтүрүтэр массыынаҕа пластигы өҥүнэн наардаан угаллар.
Ол кэннэ бу маннык бытарытыллыбыт пластигы ылабыт.
Мин, билээри-көрөөрү кэлбит киһи быһыытынан, билиитэни уонна ыскамыайканы хайдах оҥорон таһааралларын сураһабын. Ол курдук, биир билиитэ 3, 300 киилэ ыйааһыннаах эбит. Маныаха 50 киилэ салапаан мөһөөччүк, 150 киилэ кумах уонна 750 г ( 100 г – 2 киилэҕэ) кырааска кутуллар. Барытын булкуйаннар, ыскамыайка, тротуар билиитэтин, бордюр оҥороллор. Миксер уопсайа 200 киилэни ытыйар кыахтаах. 
Тулагы кумаҕын барытын сиидэлээн, туох баар отун-маһын ыраастаан эрэ баран туһаналлар.
Оҥоһуллар бородууксуйа хаачыстыбата температураттан, тэрил кыаҕыттан, суот-учуот үлэтиттэн улахан тутулуктаах диэн кэпсииллэр. Ону барытын аппараат бэйэтэ оҥордор даҕаны, илии уонна өй үлэтэ син биир ирдэнэр эбит. Миэхэ симиэс хайдах уонна туохтан оҥоһуллан тахсарын сиһилии  көрдөрдүлэр.
Салгыы пириэстээһиҥҥэ тиийэбит. Анал аппараат 150 туоннаҕа тиийэ ыйааһыны уйар. Пириэс «сырье» төһө сылааһыттан улахан тутулуктаах эбит; ол курдук, төһөнөн сылаас даҕаны, соччонон үчүгэй диэн буолар.
Алексей Кузнецов тэрилтэҕэ үлэлээбитэ номнуо үһүс сылыгар барбыт. Онон, уопуттаах, үлэ ис куухунатын барытын билэр исписэлиис быһыытынан, нэһилиэнньэни бөҕү арааран туттарарга ыҥырар.
Хас биирдии оҥоһук анал ыйааһыннаах буоларынан, бэлэм симиэһи ыйаан куталлар. Холобура, бу көстөр бордюр – 10 киилэ.
Тэрилтэ оҥорон таһаарбыт ыскамыайкаларын былырыын элбэх киһи биһирии көрбүтэ. Көрдөххө судургу курдук эрээри, хаачыстыбата баҕас үчүгэй, бөҕөтүнэн-таҕатынан тэҥнээҕэ суох дииллэр. Биир ыскамыайкаҕа 7 дуоска туттуллар, уһуна 2 миэтэрэ. Иллэрээ күн 15 ыскамыайканы куорат пляһыгар илдьэн туруорбуттар.
Бакыат уонна бытыылка тротуар, сыанатыгар таһаардахха, үгэс буолбут бетон билиитэттэн ыарахана суох, ол эрээри куораты сыыһырдар бөҕү туһаҕа таһаарарынан тэҥнээҕэ суох.
Ити курдук олохтоох оҥорон таһаарааччылар бөҕү туһаҕа таһаарар бэртээхэй хайысханы тобулбуттара хайҕаныан эрэ наада. Кытаанах бөххө иккис тыыны биэриини сайдыылаах дойдуларга киллэрбиттэрэ быданнаата, биһиги да уолаттарбыт номнуо үлэ ис хоһоонун баһылаабыттарыттан киһи эрэ үөрэр.

Сонуннар

22.09.2023 | 18:00
Островскай уулуссатын өрөмүөнэ түмүктэнэн эрэр
22.09.2023 | 16:00
«Айар чөмчүүк» өрөспүүбүлүкэ күрэҕэ айар талааннаахтары түмтэ
22.09.2023 | 13:00
«Кросс нации-2023»: ким тулуурдаах — ол кыайыылаах!
22.09.2023 | 10:00
Урбаанньыт, болҕой! 2023 сылга туох көмөнөн туһаныаххын сөбүй?
21.09.2023 | 18:00
Өрөбүллэргэ Саахымат бэстибээлэ ыытыллар
21.09.2023 | 16:00
Күһүҥҥү киһи күлбүтүнэн!
21.09.2023 | 13:00
Узбекистаҥҥа — бастыҥ мадьынылар
21.09.2023 | 10:00
Дмитрий Петрович Коркин төрөөбүтэ 95 сыла
20.09.2023 | 16:00
«Олохтоох каадырдары промышленнаска» бырайыак чэрчитинэн 7485 киһи үлэҕэ киирдэ
20.09.2023 | 13:00
Хаан кутар станцияҕа чугаһыыр суол оҥоһулунна
20.09.2023 | 10:00
«Баһаары сэрэт – АДПИ туруортар!» аахсыйа салҕанар
19.09.2023 | 19:07
Ленин болуоссатын уларытан оҥоруу саҕаланна
19.09.2023 | 16:06
Эстрада театра үбүлүөйдээх декадатын саҕалыыр
19.09.2023 | 13:00
Ыччат технологическай конференцията саҕаланна
19.09.2023 | 10:00
Дьокуускайга тоҕус ассенизаторскай массыынаны аҕалыахтара
18.09.2023 | 18:00
Уопсастыбаннай палаата састааба саҥардыллыаҕа
18.09.2023 | 15:14
Эконастаабынньыктар бырайыактара үлэтин саҕалаата
18.09.2023 | 13:00
Айсен Николаев кампус тутуутун көрдө
18.09.2023 | 10:00
Бүтүн Арассыыйатааҕы сүүрүүгэ биэс тыһыынча кэриҥэ киһи кытынна
17.09.2023 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата балаҕан ыйын 18-24 күннэригэр

Ордук ааҕаллар

Үлэ олоҕу киэргэтэр, дьарык киһини сайыннарар
Дьон | 14.09.2023 | 12:00
Үлэ олоҕу киэргэтэр, дьарык киһини сайыннарар
Быйыл Таатта нэһилиэгин олохтоохторо, үлэни өрө туппут Екатерина, Михаил Бурнашевтар ыал буолбуттара үйэ аҥаара буолла. Хаһыат бүгүҥҥү нүөмэригэр дьиэ кэргэн истиҥ ийэтин, эйэҕэс эбэтин кытта сэһэргэһиибитин ааҕыҥ.
Билиҥҥи туругунан ойуур баһаардара суохтар
Сонуннар | 11.09.2023 | 17:00
Билиҥҥи туругунан ойуур баһаардара суохтар
Өрөспүүбүлүкэ вице-премьера Дмитрий Садовников телеграм-ханаалыгар иһитиннэрбитинэн, Саха сиригэр ойуур баһаардара суохтар. Иккини бүтэһик сууккаларга Өлүөхүмэ улууһун территориятыгар умуруордулар.
Дария Маркова: «Сахам омуга кэтит кэскиллэниэ, уһун тускулланыа»
Дьон | 20.09.2023 | 18:00
Дария Маркова: «Сахам омуга кэтит кэскиллэниэ, уһун тускулланыа»
Туһунан, ураты өйдөөх-санаалаах, кэскиллээх, инникигэ эрэллээх, дойдум туһа диэн көмөҕө инники күөҥҥэ сылдьар ыччат, эдэр дьон баалларыттан киһи эрэ үөрэр, санаата көтөҕүллэр. Үгүс киһи билиҥҥи ыччаты мөҕөр-этэр да, тулабытын көрүннэххэ, дойдубутун тутан хаалыах, чөл толкуйдаах, булугас өйдөөх, күүстээх санаалаах оҕолорбут элбэхтэр эбээт. Мин биир оннук эдэр киһини, “Аламай” аһымал пуонда...
Грипп уонна ОРВИ ыарыыларын утары сэрэтэр миэрэлэри дьүүллэстилэр
Сонуннар | 15.09.2023 | 13:00
Грипп уонна ОРВИ ыарыыларын утары сэрэтэр миэрэлэри дьүүллэстилэр
Куорат баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Наталья Степанова Олохтоох дьаһалта санитарнай-эпидемиологическэй хамыыһыйатын мунньаҕын ыытта диэн Олохтоох дьаһалта пресс-сулууспата иһитиннэрдэ.