logo
Сонуннар
13.07.2023 | 14:00

Экологическай хампаанньа биир күннээх үлэтэ

(репортаж)
Экологическай хампаанньа биир күннээх үлэтэ
Ааптар: Айталина Софронова
Бөлөххө киир

Дьокуускайдааҕы экологическай хампаанньа баара-суоҕа 2020 сыллаахха тэриллибитэ эрээри, номнуо ситэн-хотон, куорат биир тарбахха баттанар тэрилтэтэ буола үүннэ. Соторутааҕыта «Киин куорат» хаһыакка хампаанньа күннэтэ 100 кв/м иэннээх тротуар билиитэтин, 50 кв/м иэннээх брусчатканы, ону таһынан суол бордюрун, олорор ыскамыайканы оҥорон таһаарар кыахха тахсыбытын, быйыл эксперимент быһыытынан Автовокзал оройуонугар кинилэр оҥорон таһаарар билиитэлэрин туһанар буолбуттарын суруйан турабыт.  
Бу күннэргэ тэрилтэ хайдах үлэлии олорорун, өстүөкүлэни уонна пластигы таҥастааһын хайдах ыытылларын, ыскамыайкалар уонна билиитэлэр хайдах уһаарыллан тахсалларын илэ харахпытынан көрөн кэллибит.

Күнүс 13.00 чааска Хатыҥ Үрэх шоссетыгар турар улахан сыахха тиийдим. Миигин тэрилтэ тутаах үлэһитэ Иван көрүстэ.
Үлэ күргүөмнээхтик бара турар. Тириппит-хоруппут уолаттар дьоҕус погрузчигынан Иркутскай куоракка переработкаҕа барыахтаах кумааҕыны тиэйэ сылдьаллар. Хас биирдии дьапталҕаҕа ыйааһына, хайдах-туох кумааҕы  киирбитэ ырылыччы суруллар эбит.
Муннук ахсын улахан куулларга хааламмыт пластик бытыылкалар кыстаммыттар. Бу боростуой киһи өйдөбүлүгэр «бөх», кинилэргэ «сүрүн сырье» салгыы тэрилтэ бэйэтин переработкалыыр оборудованиетыгар киирээри турар.
Иван этэринэн, сорох дьон эргэ бытыылканы атын бөхтөн араарбакка туттарар эбит. Ол, биллэн турар, хос үлэни үөскэтэр. Ордук пластигы кытта тимир бааҥкалары угаллар диэн кэпсиир.
Салгыы улахан сыахха киирэбит. Дьэ бу манна пластик матырыйаалбытын таҥастыыллар. Икки киһи тэҥинэн үлэлии сылдьар.
Үлтүрүтэр массыынаҕа пластигы өҥүнэн наардаан угаллар.
Ол кэннэ бу маннык бытарытыллыбыт пластигы ылабыт.
Мин, билээри-көрөөрү кэлбит киһи быһыытынан, билиитэни уонна ыскамыайканы хайдах оҥорон таһааралларын сураһабын. Ол курдук, биир билиитэ 3, 300 киилэ ыйааһыннаах эбит. Маныаха 50 киилэ салапаан мөһөөччүк, 150 киилэ кумах уонна 750 г ( 100 г – 2 киилэҕэ) кырааска кутуллар. Барытын булкуйаннар, ыскамыайка, тротуар билиитэтин, бордюр оҥороллор. Миксер уопсайа 200 киилэни ытыйар кыахтаах. 
Тулагы кумаҕын барытын сиидэлээн, туох баар отун-маһын ыраастаан эрэ баран туһаналлар.
Оҥоһуллар бородууксуйа хаачыстыбата температураттан, тэрил кыаҕыттан, суот-учуот үлэтиттэн улахан тутулуктаах диэн кэпсииллэр. Ону барытын аппараат бэйэтэ оҥордор даҕаны, илии уонна өй үлэтэ син биир ирдэнэр эбит. Миэхэ симиэс хайдах уонна туохтан оҥоһуллан тахсарын сиһилии  көрдөрдүлэр.
Салгыы пириэстээһиҥҥэ тиийэбит. Анал аппараат 150 туоннаҕа тиийэ ыйааһыны уйар. Пириэс «сырье» төһө сылааһыттан улахан тутулуктаах эбит; ол курдук, төһөнөн сылаас даҕаны, соччонон үчүгэй диэн буолар.
Алексей Кузнецов тэрилтэҕэ үлэлээбитэ номнуо үһүс сылыгар барбыт. Онон, уопуттаах, үлэ ис куухунатын барытын билэр исписэлиис быһыытынан, нэһилиэнньэни бөҕү арааран туттарарга ыҥырар.
Хас биирдии оҥоһук анал ыйааһыннаах буоларынан, бэлэм симиэһи ыйаан куталлар. Холобура, бу көстөр бордюр – 10 киилэ.
Тэрилтэ оҥорон таһаарбыт ыскамыайкаларын былырыын элбэх киһи биһирии көрбүтэ. Көрдөххө судургу курдук эрээри, хаачыстыбата баҕас үчүгэй, бөҕөтүнэн-таҕатынан тэҥнээҕэ суох дииллэр. Биир ыскамыайкаҕа 7 дуоска туттуллар, уһуна 2 миэтэрэ. Иллэрээ күн 15 ыскамыайканы куорат пляһыгар илдьэн туруорбуттар.
Бакыат уонна бытыылка тротуар, сыанатыгар таһаардахха, үгэс буолбут бетон билиитэттэн ыарахана суох, ол эрээри куораты сыыһырдар бөҕү туһаҕа таһаарарынан тэҥнээҕэ суох.
Ити курдук олохтоох оҥорон таһаарааччылар бөҕү туһаҕа таһаарар бэртээхэй хайысханы тобулбуттара хайҕаныан эрэ наада. Кытаанах бөххө иккис тыыны биэриини сайдыылаах дойдуларга киллэрбиттэрэ быданнаата, биһиги да уолаттарбыт номнуо үлэ ис хоһоонун баһылаабыттарыттан киһи эрэ үөрэр.

Сонуннар

03.05.2024 | 10:37
Дьокуускайга Кыайыы күнүгэр туох ыытылларый?
03.05.2024 | 10:36
«Арассыыйа өлбөт үйэлээх полката» аахсыйа быйыл эмиэ сэлэлии хаамыыта суох ыытыллар
03.05.2024 | 10:34
«Азия оҕолоро» Оонньууларга диэри бүтүөхтээх
02.05.2024 | 14:14
Социальнай хантараак бырагыраамата уһатылынна
01.05.2024 | 10:49
Музыка үрдүкү оскуолатын саҥа дьиэтэ 2026 сылга үлэҕэ киириэҕэ
01.05.2024 | 08:38
Харах балыыһатыгар стационар арылынна
01.05.2024 | 08:37
400 сыл устата – ардах уутун сүүрдэр халдьалар кыһалҕалара
01.05.2024 | 08:29
Элбэх оҕолоохторго эбии социальнай өйөбүллэр туһунан ыйаах баттанна
29.04.2024 | 14:50
Бүлүү суолун даачаларыгар оптуобустар сырыыларын туһунан
28.04.2024 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата муус устар 29 - ыам ыйын 5 күннэригэр
27.04.2024 | 08:36
Быйылгы бырааһынньык – Улуу Кыайыы 80 сылыгар генеральнай эрэпэтииссийэ
26.04.2024 | 18:00
«Эдэр кэрэспэдьиэн» күрэҕин түмүгэ билиннэ!
26.04.2024 | 10:50
Дьокуускай куорат үөрэҕириитин сайдыытын түмэлэ 30 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир
26.04.2024 | 10:41
Оптуобустарга бэрэбиэркэлэр ыытыллаллар
26.04.2024 | 10:40
«Георгиевскай лиэнтэ» аахсыйа саҕаланна
26.04.2024 | 10:40
Туймаада ыһыаҕа быйыл Дьиэ кэргэн уонна Оҕо саас сылларыгар ананар
26.04.2024 | 10:00
Агро хайысхалаах оскуолалар: «Түмсэр кэммит уолдьаста»
25.04.2024 | 16:00
Саха сиригэр олорорбунан киэн туттабын!
25.04.2024 | 14:00
Хаанна туттаран — киһи олоҕун быыһыахха
25.04.2024 | 12:00
Ыам ыйыгар туох күүтэрий?

Ордук ааҕаллар

Элбэх оҕолоохторго эбии социальнай өйөбүллэр туһунан ыйаах баттанна
Сонуннар | 01.05.2024 | 08:29
Элбэх оҕолоохторго эбии социальнай өйөбүллэр туһунан ыйаах баттанна
Ил Дархан Айсен Николаев 2024 сыл балаҕан ыйын 1 күнүттэн олоххо киирэр элбэх оҕолонууну өйүүр эбии социальнай өйөбүллэр туһунан ыйааҕы баттаата.  Саҥа сокуонунан, Саха сиригэр олохтоох элбэх оҕолоох ыаллар олорор дьиэҕэ уонна хомунаалынай өҥө иһин олохтоммут төлөбүр 30%-тан итэҕэһэ суох чэпчэтиини ылар бырааптаахтар. Оҕолор саастарыттан уонна дьиэ кэргэн дохуотуттан тутулуга...
Дьол уйата – дьиэ кэргэн
Сонуннар | 23.04.2024 | 11:08
Дьол уйата – дьиэ кэргэн
Бу сыл муус устар 28 күнүгэр Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр 16.00 чаастан “Дьол уйата – дьиэ кэргэн” музыка-үҥкүү шоута ыытыллар. Бырайыакка кыттар оҕо кэлэктииптэрэ: “Бриллианты Якутии” үҥкүүтүн ансаамбыла, “Домисольки” ырыа устуудьуйата (“Колокольчиктар”, “Уолан”, “Калейдоскоп”, “Айыы кыһата”, “Сулусчаана” бөлөхтөр), 2 №-дээх оскуола, Саха Политехническэй лицей уонна “Алгыстаах доҕордоһуу” дьахтар...
Ый түбүктэрэ
Тускар туһан | 25.04.2024 | 14:20
Ый түбүктэрэ
«Киин куорат» хаһыаппыт «Тускар туһан» рубрикатын оҕуруокка аналлаах таһаарыытыгар Саха сиригэр биллэр оҕуруотчут Ньурбаттан Агафья Тарасова эксперт быһыытынан үлэлэһэр. Бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр Агафья Афанасьевна муус устар бүтэһик дэкээдэтин түбүктэрин уонна үүннэрии кистэлэҥнэрин үллэстэр.   Тыква Тыкваны эмиэ бу күннэргэ ыһыллар. Арассааданан олордорго сиэмэтин кутуругун сэрэнэн кыра кыптыыйынан кырыйан көмөлөһөн биэрэбин уонна муохха...