ДЬЫБАРДААХ АЙАН

Айаммыт суола илин эҥэр дьэ арыллан, кэлии-барыы, суксуруһуу саҕаланна. Доллоһуйар Дьокуускайбар дьыбардаах айаным саҕаланнаҕа. Оҕолорбор идэһэ эттээх, кууллаах хортуоппуйдаах дьэ айаннаатым. Сарсыарда эрдэттэн хоролло уһуктан, айанныахтаах таксибын кэтэһэ, үүттээх чэйбин иһэн сыпсырыйа  олордум.

Оҕолорум котокулар бүгүн эбэбит кэлэр диэн кэтэһэн чоҕулуһа олордохторо. Хоп курдук этиллибит кэмигэр массыынам тиийэн кэллэ. Эмээхсин куораттыыр үөрүүбэр таҥна охсон сүүрэн таҕыстым, оҕонньорум малы-салы массыынаҕа таһан ходьороҥноото. Тыа киһитэ кэһиитэ суох киирбэт, сиэннэр барахсаттар сибиэһэй ас сиэбэтэхтэрэ ырааттаҕа. Ии, оҕолорбор собо сырылатан сиэтиэм буоллаҕа диэн саныы-саныы, ол санаабыттан мичээрдээн, сымнаҕас олбохтоох массыынабар олорон куораппар айаннаан истим. Арай нухарыйан хаалбыппын, уһуктан кэлбитим куорат уоттара туман быыһынан көстөр буолбут эбит. Куораппыт барахсан туман бударык быыһынан үрдүк дьиэлэрэ хайалар курдук күлүгүрэллэр, массыыната туох да уу сүүрүгүнүү субуруһар, бу түргэннэрин, кымырдаҕас курдук аалсыһан түһэн. Суоппар уол куоракка киирэн баран, мөҕүттэрэ-үөхсэрэ элбээтэ, хайыаҥый, тыаҕа сүүрдэр курдук буолбатах, киһи барыта массыыналаммыт үйэтигэр араас суоппар үгүс буоллаҕа. «Ким ханна түһэрий?» - диэн суоппар ыйытара иһилиннэ. Мин арай биирдэ өйдөөбүтүм, аадырыспын таһыччы умнубуппун. Бээ, эрэ, ким этэй? Толкуйдуу сатаан кэбис, мэлигир, туох эрэ сотторон кэбиспитин курдук төбөм иһэ кубус-кураанах. Хата, мин дьолбор, кыыһым эрийдэ, онуоха аадырыспын ыйыттым, суоппар уолга бэйэтэ быһааран эттэ. Дьэ онтон син уоскуйан аадырыспар тиэрдэр ини диэн холкутук айаннаан истибит. Арай биир устудьуон оҕо барахсан уопсайга түһэбин диэтэ. Сотору үөрэх уопсайыгар кэллибит, суоппар “түс” диэтэ. Оҕо муҥнаах бастакы сыла эбит, сураһан билбитим, сээкэй дуомнаах. Арай ханан да уот-күөс көстүбэт, уолбут аны мунаахсыйда, бу дуу, бу буолбатах дуу диэхтээтэ. Суоппары кыратык кэтэһиэҥ дуо диэн көрдөстө. Суоппар уол ыксаатар да, син сөбүлэстэ. Сотору оҕобут төттөрү сукуҥнаан кэллэ. Вахтер киллэрбэтэ, уопсай аһылла илик диэтэ. Мин туран эттим: “Бээ, бу тымныыга хайдах сир-халлаан ортотугар хаалыаххыный, сүрүн, тыаттан кэлбит оҕо диэн киллэриэхтэрин”, - диэн тыл кыбыта олордум. Онтон суоппар уолу кытта кииристэ, эмиэ төннөн таҕыстылар. Олох киллэрбэппин, уопсай арылла илик диэн буолла. Бу куоракка хоноро суох оҕо хайдах буоларый, аам-даам ахсынньы тымныытыгар? Инньэ гынан бэйэбин кытта илдьэ бардым. Сарсыныгар кыыспын дьаһайан, бу оҕону уопсайыгар киллэрэр курдук кэпсэт диэн ыыттым. Кыыһым тиийэн кэпсэтэн, киллэттэрбит этэ. Дьэ, айыы накаас диэтэҕиҥ. Арай итиннэ бу оҕону ким да ыҥырбатах буоллун, оҕо барахсан ханна барар? Итинник сыыстаран, туора-маары, ойдом-сайдам сылдьан хаалар ыччат дьоммут туохха-туохха тиксэллэрэ буолуой? Аныгы үйэ диибит да, ама да, киһи барыта куоракка аймахтаах буолбатах, оҕо барыта сытыы буолбатах, кэнэн-симик уһук тыа оҕото баар буоллаҕа, ону ааһан дьон-сэргэ билигин үтүө санаалаах, амарах дууһалаах аҕыйаан, суоҕун кэриэтэ буолла. Оҕолоох  да, оҕото да суох дьон манныкка түбэстэххитинэ, устудьуон оҕоҕо көмөлөһө сатааҥ, олоххо арааһынай буоллаҕа, үтүө үтүөнэн ыччаккытыгар эргиллиэ дии.

Февронья ПОПОВА