15.07.2022 | 14:00

Алыһардаах диэн кимий?

Алыһардаах диэн кимий?
Ааптар: Семен ИВАНОВ, Үөһээ Бүлүү
Бөлөххө киир

«Былыргыны былыт саппыта» диэн баран сапсыйан кэбиһэр кэбэҕэс. Оттон ону ороон таһааран, бары өттүнэн чиҥэтэн, наадалаах чахчылары булаттаан, урукку-хойукку суруллубуту тэҥнээн-ырытан баран киһиэхэ туһалааҕы таҥан таһаарар дьон баара үчүгэйин!

Соторутааҕыта Саха сиригэр өссө биир ураты кинигэ күн сирин көрдө. М.П. Григорьев уонна А.А. Павлов хомуйан оҥорбут «Алыһардаах Аана“ диэн сабыс-саҥа таһаарыыларыгар киирбит Дуоҕа Боотур саҕаттан ситимнэммит үһүйээннэри, чахчылары ааҕааччы хараҕар көрөн олорор курдук ылынар эбит. Оннук курдук уратылаах кинигэ суруллубут.

Онон дьиҥ-чахчыларга, архыып дааннайдарыгар олоҕуран суруллубут кинигэни хомуйбут Марк Петрович Григорьевы уонна Афанасий Афанасьевич Павловы ааҕар дьон аатыттан эҕэрдэлиибин. Мин, Бүлүү эҥээриттэн тардыылаах боростуой үлэһит киһи, итиннэ тус бэйэм төрүттэрбин-уустарбын таба тайаммыт дьоллоохпун. Дьиктиргиэм иһин, бу кинигэ саха дьоно бары да иилии эргийэн, ааҕыстахха, аймахтыы курдук буоларбытын итэҕэттэ.

Бу икки ааптар Кэбээйи улууһун Мукучу сириттэн тардыылаах улууканнаах эдьиийдэрэ Анна Дмитриевна Иванова-Павлова-Алыһардаах Аана  туһунан дьиҥнээх „пааматынньыгы“ туруорбуттар. Кинигэ сыаннаһа диэн, Алыһардаах туох баар төрдүн-ууһун барытын архыып матырыйаалларыттан булан ууран биэрбиттэр! Итиэннэ бэйэтин кэмигэр, ааспыт үйэ саҥатыгар кинини — улахан эдьиийдэрин сирэй көрсүбүт, анаан кэпсэппит, эмтэнэн үтүөрбүт дьон ахтыыларыгар олоҕурбуттара туохтааҕар да күндү. Оннооҕор билиҥҥи кэм дьоно, дьалаар да буолбаталлар, сайдыылаах кэммит саҥа долгунугар оҕустаран, былыргыны баардыылаабат араҥа —бөртөлүөтчүктэр Алыһардаах уҥуоҕун үрдүнэн тыаһаан-ууһаан, быһа айбардаан ааһалларын түргэнник тохтоппутун туһунан баар! Итэҕэтиилээх. Кырдьык оннук, былыргы дьон, ордук итинник ааттара ытыктабыллаахтык ааттанар эдьиийдэр-убайдар, уйгуурдары сөбүлээбэттэрин туоһута ити буоллаҕа...

Онон бу улахан суруйуу үйэлэр тухары устуоруйаттан суоруллубат,  архыыпка хараллар гына тиһиллибитэ сүҥкэн махталлаах.

Айылҕа маанылаан биэрбит кыахтааҕа улуу эдьиийбит төрөөбүтэ 175 сылынан кэнэҕэски ыччаттарбытыгар туһалаах кинигэни бэлэх оҥорбут дьоммут тылларын-өстөрүн истиэҕи баҕарыллар.

Алыһардаах диэн, чахчы, бары өттүнэн быыһа суох гына дьарыктаах дьон ыччаттара эбит ээ! Ол да иһин оччолорго өтөрүнэн-наарынан иһиллибэтэх-биллибэтэх, абынан-хомуһунунан биир да ойууҥҥа бэриммэтэх, кыра баайыылаахтар ырааҕынан кыйа көтөр сэдэх кыахтаахтара, сүдү сатабыллаахтара эбит ээ! Ааҕа олорон эт-этим дьаралыйан, сүдүкэннээх эбэбиттэн саллан, улуутуттан сөҕөн,  көннөрү киһи быһыытынан киэн туттар эрэ кыахтаннаҕым, дьоллонноҕум!

Доҕоттор, сир-сиргэ аатырар ураты дьоҕурдаахтарбытын маннык үйэтитэр кэммит куруук кэлэ туруо суоҕа. Онон бу сыллар тухары архыыптары хаһан сыраласпыт уонна Улуу Алыһардаах аата хойукку үйэлэргэ бу баардыы ааттана турарыгар дьоһун кылааттарын киллэрбит М.П. Григорьевы уонна А.А. Павловы саха норуотун устуоруйатыгар сүҥкэн кылааттарын иһин анаан бэлиэтиир уолдьаста диэн мин, кырдьаҕас киһи, ис санаабын этиим. 

Алыһардаах туһунан биһиги, билиҥҥи кэм дьоно уонна атын улуус дьоно, истэрбит элбэҕэ суох эбит. Дьэ, чахчы да көстөр дьүһүнүнэн харах халтарыйар кэрэ сэбэрэлээх, уустаах тылынан эгэлгэлээх эр бэртэрин салыннарар, уҥуоҕунан-арҕаһынан да хаама сылдьар хартыына курдук толуу-мааны Аананы хас биирдии ааҕааччы бэйэтин хараҕар ойуулаан көрөрүгэр итэҕэтэр гына астыктык суруйбуттар. Оттон кини үйэлэргэ сөхтөрөр былыргы ньымаларын биир-биир ахтан ааспыттара биһиги омук быһыытынан уратыбыт дьиҥ уонна чиҥ туоһута.

Улууканнаах сыдьаан симэлийбэт. Хаһан даҕаны. Бу кинигэттэн билиэххит Алыһардаах хомуһуна, күүһэ-күдэҕэ, кыаҕа-айдарыыта эргийэн кэлэн кимиэхэ тиксибитин...

Доҕоттор, тахсыбыт кинигэ „астаах“, аҕыйах илиистээх буолбатах, тутарга-хабарга үчүгэйэ, оҥоһуута астыга, ойуута аныгылыыта ааҕааччыны сэҥээрдиэх кэриҥнээх. Бу маннык курдук дьоһун ис хоһоонноох кинигэттэн киһи байар, өйдүүн-санаалыын ырааһырар, күүс-көмө ылар куолута!

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Үлэ олоҕу киэргэтэр, дьарык киһини сайыннарар
Дьон | 14.09.2023 | 12:00
Үлэ олоҕу киэргэтэр, дьарык киһини сайыннарар
Быйыл Таатта нэһилиэгин олохтоохторо, үлэни өрө туппут Екатерина, Михаил Бурнашевтар ыал буолбуттара үйэ аҥаара буолла. Хаһыат бүгүҥҥү нүөмэригэр дьиэ кэргэн истиҥ ийэтин, эйэҕэс эбэтин кытта сэһэргэһиибитин ааҕыҥ.
Дария Маркова:  «Сахам омуга кэтит кэскиллэниэ, уһун тускулланыа»
Дьон | 20.09.2023 | 18:00
Дария Маркова: «Сахам омуга кэтит кэскиллэниэ, уһун тускулланыа»
Туһунан, ураты өйдөөх-санаалаах, кэскиллээх, инникигэ эрэллээх, дойдум туһа диэн көмөҕө инники күөҥҥэ сылдьар ыччат, эдэр дьон баалларыттан киһи эрэ үөрэр, санаата көтөҕүллэр. Үгүс киһи билиҥҥи ыччаты мөҕөр-этэр да, тулабытын көрүннэххэ, дойдубутун тутан хаалыах, чөл толкуйдаах, булугас өйдөөх, күүстээх санаалаах оҕолорбут элбэхтэр эбээт. Мин биир оннук эдэр киһини, “Аламай” аһымал пуонда...
Грипп уонна ОРВИ ыарыыларын утары сэрэтэр миэрэлэри дьүүллэстилэр
Сонуннар | 15.09.2023 | 13:00
Грипп уонна ОРВИ ыарыыларын утары сэрэтэр миэрэлэри дьүүллэстилэр
Куорат баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Наталья Степанова Олохтоох дьаһалта санитарнай-эпидемиологическэй хамыыһыйатын мунньаҕын ыытта диэн Олохтоох дьаһалта пресс-сулууспата иһитиннэрдэ.
Йога олоҕу уларытар күүһэ
Дьон | 15.09.2023 | 12:00
Йога олоҕу уларытар күүһэ
Аныгы балысхан сайдыылаах үйэҕэ туох барыта көрүөх бэтэрээ өттүгэр уларыйар-тэлэрийэр. Тас эйгэ дьайыытыгар баһыйтаран, бириэмэ сырсыытыгар сылдьан, сорох киһи бэйэтин көрүммэт, онтон сылтаан ис туруга ыһыллар, ыарыыга түргэнник бэринэр.