Ахтылҕаннаах ыһыы-хаһыы — тустуу «барометра»

Алтынньы 28-29 күннэригэр көрөөччүлэринэн туолан ньиргийэн олорор “Триумф” спорткомплекска Саха АССР 100 сылыгар анаммыт улуу тренер Д.П. Коркин быйылгы турнира үрдүк таһымҥа ыытыллан түмүктэннэ. Көрбүт, сылдьыбыт эрэ астынна, дьон сүргэтэ көтөҕүлүннэ. Тустууктарбыт да түһэн биэрбэтилэр, “баардаахтарын” биллэрдилэр. 

Коркин турнира – таһымнаах түһүлгэ

ССРС, РСФСР, Саха АССР үтүөлээх тренерэ, Саха АССР үтүөлээх учуутала Дмитрий Петрович Коркин XIII норуоттар икки ардыларынааҕы турнирыгар көҥүл тустуу сайдыбыт омук дойдуларыттан, Арассыыйа регионнарыттан 193 бөҕөс, ол иһигэр Олимпийскай оонньуулар медалистара, аан дойду, Европа, Азия, дойду чөмпүйүөннэрэ, призердара кыттыыны ыллылар. Д.П. Коркин кэргэнэ Александра Семеновна Коркина, Олимпийскай оонньуулар чөмпүйүөнэ, Европа үс төгүллээх чөмпүйүөнэ Джамал Отарсултанов, Олимпийскай оонньуулар боруонса призера, аан дойду уонна Европа үстүү төгүллээх чөмпүйүөнэ Денис Царгуш, Тыва уонна Хакасия спорка миниистирдэрэ Субудай Монгуш, Сергей Кочан турнир бочуоттаах ыалдьыттарынан буоллулар. 

Тэрээһин үөрүүлээх аһыллыытыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин  Ил Дархана Айсен Николаев бэйэтин эҕэрдэтигэр Д.П. Коркин уһулуччулаах айар дьоҕура  аан дойдуга тарҕаммытын,  билигин аан дойду балаһыанньата төһө да тыҥаан турдар, баар мэһэйдэри аахсыбакка кэлбит ыалдьыт тустууктарга, тренердэргэ, спорт салайааччыларыгар истиҥ махталын биллэрдэ, улуу  тренергэ сүгүрүйүү, билинии быһыытынан сыаналаата. Олимпийскай чөмпүйүөн Павел Пинигин тренерэ Д.П. Коркины улуу тренер буолан тахсыытын баспытааталтан оройуон салайааччыларыгар тиийэ түмсэннэр, өйөөннөр, үрдүк кылаастаах тустууктары иитии систиэмэтэ олохтоммутун, дойду патриоттара иитиллибиттэрин бэлиэтээтэ. Турнир сүрүн судьуйата Анатолий Ковалев үс спорт үтүөлээх маастара, 23 норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах, сүүһүнэн спорт маастара, маастарга кандидаттар хапсыһалларын, Саха сирин ыалдьааччылара тустууну үчүгэйдик билэллэрин санатта. Арассыыйа көҥүл тустууга сүүмэрдэммит хамаандатын тренерэ Хаджимурат Гацалов тустууктарбыт тас дойдуларга тахсан күрэхтэһэр кыахтара суоҕунан Коркин турнирыгар дойду күүстээх тустууктара кэлбиттэрэ тоҕоостооҕун, онон күүрээннээх хапсыһыылар күүтүллэллэрин  эттэ.  

Инники күөҥҥэ – аан дойду ааттаахтара

Тустуу сулустара түһүлгэни  киэргэттилэр. Үс көбүөрүнэн олус  сытыы, хабараан, бэртээхэй “показательнай” хапсыһыылары көрдөрдүлэр. Халыҥ ааттаах-суоллаах ыалдьыттарбыт үчүгэй бэлэмнээхтэр. Бастакы миэстэлэри былдьаһар күөн көрсүһүүлэргэ аан дойду, Европа, Арассыыйа чөмпүйүөнэ Абасгаджи Магомедов (Дагестан) 61 кг финалыгар аан дойду ыччаттарын кыайыылааҕа, Арассыыйа икки төгүллээх призера Ахмед Идрисовы 3:1 хотто. Европа ыччаттарын уонна Арассыыйа призера Абдулмашид Кудиев (Дагестан) 65 кг аан дойду ыччаттарын кыайыылааҕа, Бүтүн Арассыыйатааҕы күүстээхтэр Спартакиадаларын уонна “Иван Ярыгин” турнирын кыайыылааҕа Шамиль Мамедовы (Дагестан) 6:5 баһыйда. Аан дойду уонна Арассыыйа призера  Евгений Жербаев (Бурятия) 70 кг аан дойду Кубогын кыайыылааҕа, “Иван Ярыгин” турнирын финалиһа Заур Закуевы (Крым) 11:0 кыайда уонна Коркин турнирын биэс төгүллээх кыайыылааҕа буолары ситистэ. Олимпийскай оонньуулар, аан дойду, Арассыыйа чөмпүйүөнэ, Поддубнай Лигатын кыайыылааҕа Заурбек Сидаков (Хотугу Осетия) 74 кг Европа чөмпүйүөнэ, “Иван Ярыгин турнирын” кыайыылааҕа, Арассыыйа икки төгүллээх призера, Бүтүн Арассыыйатааҕы күүстээхтэр Спартакиадаларын кыайыылааҕа Курбан Шираевы (Дагестан) 4:0 хотто.  Арассыыйа чөмпүйүөнэ, аан дойду Кубогын кыайыылааҕа, Поддубнай Лигатын кыайыылааҕа Ахмед Усманов (Дагестан) 79 кг аан дойду боруонса призера Радик Валиевы (Хотугу Осетия) 5:3 кыайары ситистэ;  аан дойду боруонса призера, Европа уонна Арассыыйа чөмпүйүөнэ Владислав Валиев 86 кг (Хотугу Осетия) Олимпийскай оонньуулар, аан дойду икки төгүллээх боруонса призера, Европа, Арассыыйа үстүү төгүллээх призердара Артур Найфоновы 3:1 баһыйа тутта. Ислам дойдутун бухатыыра Мохаммад Азами (Иран) 92 кг аан дойду устудьуоннарын чөмпүйүөнэ, “Иван Ярыгин” турнирын кыайыылааҕа, Бүтүн Арассыыйатааҕы күүстээхтэр Спартакиадаларын чөмпүйүөнэ Гурам Черткоевы 7:0 хотто; Токиотааҕы Олимпиада кыттыылааҕа, Арассыыйа чөмпүйүөнэ Сергей  Козырев (Чувашия) 97 кг Европа үс төгүллээх үрүҥ көмүс призера, аан дойду Кубогын үрүҥ көмүс призера Александр Гуштыны (Белоруссия) 3:2 баһыйда. Токиотааҕы Олимпийскай оонньуулар боруонса призера, аан дойду үс төгүллээх призера Рейнерис Салас Перез (Куба) 125 кг Арассыыйа боруонса призера, РФ оборонатын миниистирин Кубогын кыайыылааҕа Эрик Джиоевы 5:2 кыайда.

Кыһыл көмүс мэтээл үөрүүтэ!

Хамаандаҕа үрдүк көрдөрүүлэрдээх бөҕөспүт, 57 кг аан дойду уонна Арассыыйа үс төгүллээх боруонса призера, “Иван Ярыгин” турнирын кыайыылааҕа Арыйаан Тютриҥҥа хара ааныттан эрэл улахан этэ. Барыллааһын хапсыһыыларга  биир дойдулааҕа Любомир Ашеины ыраас техническэйинэн, Азия үрүҥ көмүс призера Мухаммад Икромовы 14:5 (Таджикистан), Белоруссия сүүмэрдэммит хамаандатыттан сүрүн утарсааччыта Батомункуевы (Бурятия), финалга тахсар иһин хапсыһыыга Иванов Уйгулааны (Саха сирэ) 3:2 мунньуммут баай уопутунан, маастарыстыбатынан кыайталаата. Финалга Тютрины утары Куба бөҕөһө таҕыста. Сахалары уонна тувинецтары хотуталаабыт, ол иһигэр Европа уонна Арассыыйа үрүҥ көмүс призера Начын Монгуһу 5:4 баһыйбыт, аан дойду 23-гэр диэри саастаах ыччаттарын икки төгүллээх, Панамериканскай, Киинамериканскай оонньуулар  чөмпүйүөнэ Рейнери Ортега (Куба) хапсыһыылара олус тыҥааһыннаахтык ааста. Бастакы түһүмэххэ Тютрин 1:2 баһыйтарда. Быһаарыылаах иккис түһүмэххэ кубинец уолбутугар тугу да оҥорторбот, көмүскэнэр, күөйэ-хаайа сылдьар. Бириэмэ бүтээри, ыалдьааччылар ыһыылара-хаһыылара биир кэм оргуйан олордо! Соҕотох кыһыл көмүһү мүччү тутар  табыллыбат! Тютрин атахха киирэ, кимэ сатыыр да, Ортега киллэрбэт. Табло хапсыһыы түмүктэнэрэ 20 сөкүүндэ хаалбытын көрдөрөр. Көрүөх бэтэрээ өттүгэр Тютрин кубинец илиитин үөһэ садьыйаат,  атахха киирдээ-ээ! Умса туруйалатан, иккис атаҕын кыаһылаан, охторон, икки баалга түһэрдэ! Ахсаан 3:2! Салгыы үрдүттэн үлэлиир, “накаакка” эргитээри, кум-хам тута сырыттаҕына свисток чырылыы түстэ – кыайыы!!!

Соҕотох кыһыл көмүс хаһаайына Арыйаан Тютрин санаатын кытта үллэһиннэ:

– Хаһааҥҥытааҕар даҕаны тыҥааһыннаах хапсыһыылар буоллулар. Бэйэҥ дойдугар кыайарыҥ өссө үчүгэй. Ыалдьааччылар көмөлөрө, күүстээх үлэ түмүгэ кыайыыга аҕалла. Бэҕэһээҥҥи күн ордук ыарахан этэ. Туох баарбынан туһуннум. Бэйэҕэр эрэллээх буоллаххына сөптөөх хамсаныыны оҥороҕун. Дуоһуйууну ылаҕын. Ыалдьааччыларбар, Сахам сиригэр махтанабын!

Биэс боруонса – тустуу баарын мэктиэтэ

Атын ыйааһыннарга эмиэ үөрүүлээх түгэннэр  баар буоллулар. Саха бөҕөстөрө Андрей Бекренев (61), Константин Капрынов (70), Станислав Свинобоев (74), Ньургун Сергин (92), Максим Толмачев (97) боруонса мэтээллэри ылаттаатылар. Күүстээх састаапка, буолан баран, киһи мыыммат ыйааһыннарыгар, дьоһун көрдөрүүлэр.

Турнир арыйыытынан 70 кг тустубут Чурапчы Болтоҥотун ыччата, спорт институтугар үөрэнэр Константин Капрынов буолла. Үһүс миэстэни былдьаһыыга Европа, Арассыыйа чөмпүйүөнэ, “Иван Ярыгин” турнирын кыайыылааҕа Исраил Касумовка 0:7 хотторон иһэн, иккис түһүмэххэ хонноҕо аһыллан туһунна. Утарсааччытын икки төгүл түөртүү баалларга түһэртээтэ, салгыы “накаакка” эргитэлээн, 13:9 хотон, тустууну таптааччылары улаханнык үөртэ, сэргэхситтэ! Санатан эттэххэ, эдэр бөҕөс Д.П. Коркин иитиллээччитэ, ССРС Сэбилэниилээх Күүстэрин чөмпүйүөнэ, ССРС спордун маастара Константин Капрынов сиэнэ.

Станислав Свинобоев эчэйиилээх буолан, ситэ-хото дьарыктамматаҕа, күрэхтэһиилэргэ кыттыбатаҕа. Уһун тохтобул кэнниттэн көбүөргэ саҥа таҕыста. Ол да буоллар бириистээх миэстэҕэ тиксибитэ ситиһии быһыытынан сыаналанар. Хамаанда хапытаана Ньургун Сергин күүстээх монголу уонна Кыргызстан бөҕөстөрүн хотуталаан, боруонса мэтээлгэ тиксэн улаханнык үөртэ, астыннарда. 

Эдэр бөҕөстөр чулуулары кытта хапсыһыылартан  уопут ыллылар.

Павел Пинигин “Тустууктарбыт дьоллоотулар!” диэн суолталаан эппитэ оруннаах.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин спорка миниистирэ Леонид Спиридонов: 

– Турнир үрдүк таһымҥа ааста. Аатырбыт ыалдьыттарбыт үчүгэй тустууларынан астыннардылар. Саха тустууктара хараахтардарын, кыайыыга дьулуурдарын көрдөрдүлэр. Мэтээллэри ылбыттара үөрдэр. Тэҥ киирсиилэрдээх хапсыһыыларга бүтэһик сөкүүндэлэр кыайыылаахтары быһаардылар. Тютрин үөртэ. Капрынов сенсацияны оҥордо, саха тустуута инникилээҕин итэҕэттэ. Эһиил Д.П. Коркин турнирыгар өссө үчүгэй тустууну тэрийиэхпит.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко, спорт миниистирэ Леонид Спиридонов, Дьокуускай куорат баһылыга Евгений Григорьев, Ил Түмэн дьокутааттара Михаил Гуляев, Арассыыйа көҥүл тустууга сүүмэрдэммит хамаандатын тренерэ Хаджимурат Гацалов, улуу тренер Д.П. Коркин чөмпүйүөн  иитиллээччилэрэ Павел Пинигин, Александр Иванов, Василий Гоголев кыайыылаахтарга уонна бириистээх миэстэлэргэ тиксибиттэргэ  Д.П. Коркин үс олимпиеһын кытта олорор  өйдөбүнньүк мэтээллэри, дипломнары, 300, 100, 50 тыһ.солк. сертификаттары туттардылар. Тустууну таптааччылар быһаарыыларынан сүрүн бириис – үрүҥ көмүс борцовка Заурбек Сидаковка тигистэ.

Эһиил Д.П. Коркин 95 сылыгар аналлаах турнирга көрсүөххэ диэри