Ыам ыйын бырааһынньыктарыгар тугу гынабыт?

Оҕурсу

Сиэмэни ыһыы

Оҕурсу буорга 3-4 нэдиэлэнэн олордуллар. Онон арассааданы күн-дьыл туругуттан көрөн ыһыллар. Холобура, сылаас дьылга, саас эрдэлээтэҕитэ, салапаан тэпилииссэҕэ ыам ыйын 1 – 20 күннэригэр таһааран олордуохха сөп.

Олордуу

Арассаадалаах иһити үчүгэйдик илитэн уу кутуллар уонна иһити таҥнары тутан, сэрэнэн буордуун ороон ылыллар уонна эрдэттэн бэлэмнээбит харахха олордуллар. Дьаамаҕа сылгы ноһуомун, күл кутан булкуйуохха сөп, булгуччу уу кутуллар. Дьаама уу тохтуур гына арыый намыһах буолуохтаах. Уһаабыт арассааданы тутатына баайар ордук. Кыаллар буоллаҕына, бастакы күннэргэ спанбондунан бүрүйэн, температура хамсааһыныттан харыстыыр наада.

Куорат дьоно бары даҕаны икки хараҥаны ыпсаран үлэлииллэр. Онон сиэмэни атыылаһыы, арассааданы ыһыы кэмин куоттарыы үгүс. Маннык түгэҥҥэ бу күннэргэ бастаан аҕыйах арассааданы ыһыахха сөп. Онтон тэпилииссэҕэ тахсыы кэмигэр сиэмэни арассаадалаабакка эрэ тутатына буорга анньар ньыма баар. Биир харахха иккилии сиэмэни уктахха, биирдэстэрэ булгуччу тахсара чуолкай.

Тэпилииссэ сылааһа

+15С сөрүүн тэпилииссэҕэ оҕурсу ыарытыйар. Түүҥҥү өттүгэр кыраадыс +18С, +20С намтыа суохтаах. Оттон сайыҥҥы өттүгэр аһары куйаас, +35С үрдүк буолара эмиэ оҕурсуга сөбө суох, аһа куоппаһырбакка умайан хаалар.

Өлгөм үүнүү кистэлэҥэ

Өлгөм үүнүү кистэлэҥэ элбэх. Биллэн турар, ол элбэх үлэни, сыраны, бириэмэни, үбү-харчыны кытта эрэйэр уонна хас биирдии хаһаайка тус-туһунан кистэлэҥнээх:

Оҕурсу буорун үөһэ араҥатын куруук сэрэнэн көбүтэ сылдьыллыахтаах;

Үһүс дьиҥнээх сэбирдэх таҕыста даҕаны хортуоппуй курдук көмтөххө, умнаһа сытыйбат, оттон силистэрэ ууну иҥэриниилэрэ түргэтээн, үүнүүгэ барар;

Оҕурсуга, таһырдьа, тэпилииссэҕэ ыспыттан тутулуга суох, куруук сылаас уу кутуллар;

Дьиҥнээх бэһис сэбирдэх кэнниттэн умнаһын төбөтүн быһа туттахха, хоннохтор сайдаллар;

Куйааска сэбирдэхтэрин сылаас уунан ыстарыахха уонна тэпилииссэ аанын арыйан туруоруохха наада. Тэпилииссэҕэ буочукалаах ууну туруорар кыах суох буоллаҕына, куйааска муостатын куруук уунан ыстара сырыттахха, оҕурсуну умайыыттан харыстыыгын;

Оҕурсуну килиэбинэн аһаттахха үүнүүтэ элбиир диэн сүбэлииллэр. Ол эрээри сорох хаһаайкалар оннук оҕурсу консервацияҕа сөбө суох дииллэр.

Хаппыыста

Тэпилииссэ сылыйда даҕаны оҕурсуну таһаарыы саҕана хаппыыста арассаадатын ыһыахха сөп. Оннук арассаада дьиэҕэ ыспыттааҕар бөҕө-таҕа буолар. Эбиитин биир иһиккэ буолбакка, тус-туһунан ыстакааннарга ыстахха, көһөрүүгэ ыалдьыбат. Буорга, бастайааннай миэстэтигэр таһаарыах 1-2 хонук иннинэ, харахтарга фитоспорин эбэтэр марганцовка суурадыһынын, мас күлүн уонна суперфосфат уоҕурдууну кутуохха наада. Хаппыыстаҕа хахтаммыт хортуоппуй үчүгэй уоҕурдуу буолар дииллэр. Саас хортуоппуйу ыһыы саҕана элбэх хортуоппуй быраҕыллааччы, онон ону хаҕылаан хаппыыста буоругар угуохха сөп.

Хаппыыста быыһыгар бархатцы сибэккини ыстахха, үөн сиэбэт, көстүүтэ даҕаны кыраһыабай.

Кабачок

Кабачогу сөбүлээбэт саха элбэх, ол эрээри бу култуурата суох консервациялыыр кэмҥэ уустук, онон син биир үүннэрэрбитигэр тиийэбит.

Кабачок арассаадатын эмиэ хаппыыста курдук ыам ыйын саҥатыгар тэпилииссэҕэ сылааһы тутар таҥаһынан бүрүйэн ыһыахха сөп.  Элбэх ууну уонна сымнаҕас буору сөбүлүүр. Астанар кэмигэр 1 кв/м 8-10 л ууну нэдиэлэҕэ иккитэ-үстэ кутуохха наада. Оҕурсуга курдук эмиэ булгуччу сылаас ууну кутуллар, тымныы ууга аһын биэрбэт. Кабачогу ыһыы биир уратытынан көбүтүү көҥүллэммэтэ буолар. Силистэрэ быгар түгэнигэр буор эбиэххэ наада. Куоппаһырыытын илиинэн оҥорор ордук эбэтэр сарсыарда эрдэ сэбирдэхтэрин мүөттээх уунан ыстаран, тигээйилэринэн көмөлөһүннэриэххэ сөп.

Ыам ыйын өрөбүллэригэр тугу гынабыт?

1. Быйыл өтөрүнэн буолбатах хаардаах дьыл. Оҕуруоттаах дьоҥҥо эмиэ да үчүгэй, эмиэ да бааһына хойукка диэри ууга сытара куһаҕан. Билигин буочукаларга хаар уутун хаһаанарга, тэпилииссэҕэ хаар таһан, буору нүөлсүтэргэ табыгастаах күннэр.

2. Моонньоҕон, биэ эмийин курдук отонноох култууралары итии уунан ыстарыахха, ук тулатыгар мас күлүн ыһыахха наада. Күһүн кыаллыбатах буоллаҕына, эргэ уктарыттан босхолуохха сөп. Бары мас, сэппэрээк үүнээйини эмиэ фитоспоринынан аһатар туһалаах.

3. Тэпилииссэни сернай шашканан буруолатар элбэх ыарыыны бохсор. 

4. Сылаас тэпилииссэлээх дьон номнуо биир сыллаах судургу  сибэкки, кабачок, тыква, хаппыыста арассаадатын, редискэ, салаат ыһыахтарын сөп. Биллэн турар, түүҥҥү тымныыттан анал таҥаһынан бүрүйэр ордук.

5. Кыстаабыт дьэдьэни эргэ сэбирдэхтэриттэн ыраастыырга тоҕостоох кэм.

Уопут

Петуния

Муус устар эргэтэ-ыам ыйын саҥата – петуния арассаадата номнуо хороччу улаатар кэмэ.

Бу кэмҥэ кинини элбэтэр уонна сибэккибит кыраһыабай быһыылаах буоларын туһугар төбөлөрүн кырыйан, черенкуйдуохха, ол эбэтэр умнаһынан силис тартарыахха сөп.

Көннөрү умнаһын кырыйан ууга уктахха, петуния олус кэбэҕэстик уонна түргэнник силис тардыбытынан барар. Оттон биһиги быйыл аҥаардас сэбирдэҕинэн эрэ силис тартаран боруобалаан, маннык ньыма эмиэ табыгастааҕын быһаардыбыт.

Петуния өлгөмнүк сибэккилиирин уонна хойуу лабаалаах буоларын ситиһэр кистэлэҥ – нэдиэлэ аайы эбии аһатыы, күннэтэ уу кутуу, эргэрбит сибэккилэрин кэмиттэн кэмигэр тууран иһии уонна төбөтүн кырыйан дьаалытынан үүнэрин тохтотуу.

Эн түннүккэр

Дьэдьэн

Даачата, чааһынай дьиэтэ суох куорат хаһаайкалара саас буолла даҕаны оҕуруоттаах дьоҥҥо ымсыыраллара баар суол. Ким эрэ балкоҥҥа, түннүккэ оҕурсу, помидор үүннэрэн холонор, ким эрэ күөх тума ыһар.

Ремонтантнай, ол эбэтэр хас да сыллаах дьэдьэн эмиэ түннүккэ үүннэрэргэ олус табыгастаах. Билигин уопуттаах оҕуруотчуттар дьэдьэн арассаадатын атыылаан саҕалаатылар. Маныаха биир түгэн баар: морозильникка кыстаабыт ремонтантнай дьэдьэнтэн сиэмэ ылан олордуохха эмиэ сөп эбит.

Биир ук дьэдьэни дьиэҕэ 2-3 л иһиккэ олордуллар. Түгэҕэр дренаж булгуччулаах, дьэдьэн элбэх ууну сөбүлээбэт. Кэмигэр уу кутан, сөптөөх уоҕурдуунан аһатан истэххэ, күһүн хойукка диэри түннүгү дьэдьэн киэргэтиэн сөп. Оттон кыһын «утутан” баран, эһиилигэр өссө элбэх аһы хомуйар кыах баар. Кыһыҥҥы өттүгэр сөрүүн сиргэ тутуллар, биирдэ эмэ кыралаан уу кутуллар. Оттон олунньу ыйтан саҕалаан сырдыкка таһаардахха, салгыы минньигэс отоннорунан үөрдүбүтүнэн барыаҕа.

Боруобалааҥ, айылҕалыын алтыһыҥ, оҕолорго үөрүүнү бэлэхтээҥ.

Сонун үүнээйи

Хоста

«Киин куорат» хаһыаппыт «Тускар туһан» рубрикатын оҕуруокка аналлаах ааспыт таһаарыыларыгар «пепино» уонна «батат» диэн сонун оҕуруот астарын туһунан кэпсээбиппит.

Бу сырыыга Саха сиригэр улаханнык тарҕана илик хоста диэн сибэккини билиһиннэрэбит. Тоҕо диэтэххэ кэлиҥҥи кэмҥэ саха дьоно үүнээйини көннөрү үүннэриинэн буолбакка, ландшафт дизайна дэнэр уһаайбаны киэргэтиинэн сөбүлээн дьарыктанар буоллулар.

Хоста – кыраһыабай, бөдөҥ сэбирдэхтэрдээх, миэтэрэҕэ тиийэр үрдүктээх суортардаах буолан, уһаайбаны киэргэтиигэ олус табыгастаах. Сиэмэнэн, череногунан даҕаны ыһыахха сөп. Бу үүнээйи биир үтүө өрүтэ – күлүк сиргэ эмиэ ситиһиилээхтик үүнэр кыахтааҕа.