Уйаннык таптыыбын оҕобун

Евдокия Васильевна  Руфова (Петюрканова) – Екия, Үөһээ Бүлүү улууһун Ороһу нэһилиэгиттэн төрүттээх. 1945 сыллаахха аҕыс оҕолоох холкуостаах ыалга иккис оҕонон төрөөбүт.

1970 с. Магадан пединститутун бүтэрэн, физика, математика учууталын идэтин ылбыт.

40 сыл учууталлаан, РФ бэрэсидьиэнин 100 тыһыынчалаах гранын ылбыта, 2010 сылтан бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор.

Кэргэннээх, уоллаах, сиэннэрдээх.

2010 сылтан айар үлэ абылаҥар ылларан, суруйан саҕалаабыта.

Ороһубар

Ойор-тэбэр оҕо сааһым

Ороһубар хаалбыта,

Сүүрэр-көтөр эдэр сааһым

Ороһуттан сахпыта.

Үлэ үтэр үгүс сылым

Үөрүүлэрэ, үтүөлэрэ,

Таарыйбатах талыы сирбин

Талаһыылаах Ороһубун.

Оттомноммут орто сааһым

Ойуулара, оһуордара,

Олук уурбут дабааннара

Ороһубар тиэрпэтэх.

Үмүөрүһэ үтүрүйсэр

Үгүс дьыллар сүүрэннэр,

Күүгэн курдук, туман өҥү

Чанчыктарбар астылар.

Куруук саныыр, көстөн кэлэр

Кыра дойдум Ороһум -

Илдьэр түүлбэр ыалдьыттата,

Үөрүүбүнэн кынаттата.

Ааҕан, суоттаан үөрэммитим

Оҕо-ырам уйалара,

Сырдык санаам саамайдара

Өрүү саныыр түөлбэбэр.

Көҥүл тыыммыт Салгын кутум

Көмүскэллээх күндү буорум,

Көрдөһүүлээх аспыт Уотум

Көмүс Далбар Ороһубар.

Ийэкээм

Эн сааскар бараллаа олорон

Эйигин олуһун суохтуубун,

Элэҥнэс саастарбар туһаайан

Элбэҕи эппэтэх эбиппин.

Аттыбар билигин буолларгын

Амарах болҕомто уураммын,

Эппэтэх тылларбын этэммин

Эйигин долгута үөрдүөхпүн.

Халыҥ хаар барбыты үллүйбүт

Хаһаммын төннөрбөт эбиппин,

Хатылыы аҕалбат кэмнэрбин

Харааста, хомойо саныыбын.

Ийэкээм, ол эрэн Үөһэттэн

Уйаҕас тапталбын этэрбин,

Истэҕиэн, көрөҕүөн өрүүтүн

Усталыыр олохпут силигин?

Мин аҕам

Кырачаан толкуйдаах кыысчааҥҥа

Мин аҕам кимтэн да ордуга,

Хомуньуус баартыйа чилиэнэ

Дьиҥ кырдьык сыдьаайар киһитэ.

Сарсыарда барарын билбэппит

Киэһэтин кэтэһэн биэрэрбит -

Кырыалаах кыламан сапсынан

Туманныын куустуһан киирэрин.

Сайынын ындыыта көппөйөн

Дэйбиирдээх сапсынан иһэрин,

Көрдөрбүт иһирдьэ сүүрэрбит

Ийэни үөрдээри этэммит.

Бултанан хонуктаан кэлэрэ

Биир туспа үөрүүлээх кэтэһии,

Аҕабыт кэлбитин этэрэ

Дьиэ иһин ураты туруга.

Ыраата наадатын ситиһэ

Үөс сиргэ айанныы барара,

Куулугар бирээнньик кэһиитэ

Тэҥнэммэт үөрүүбүт буолара.

Билигин даҕаны көстөллөр

Үөрүүтэ сойботох кэһиилэр,

Ол кыһыл бирээнньик амтанын

Ханнык да астартан булбаппын.

Оо, аҕам барахсан, дьэ кэлэн

Муударай көрүүгүн өйдүүбүн,

Толкуйдаах, силистээх иитиинэн

Атахха турбуппут ыччатыҥ!

Өйдүүр санаа

Ааспыт кэммит дьураа буолан

Суба ньууру түһүлгэлиир,

Сүүрбүт сыллар хаары ааҕан

Чанчыктары туртатар.

Хос санаалаах хомойбокко

Хоргутууну хоннорбокко,

Кэлбит кэми ылыныахха

Кыахпытынан кыттыһыахха.

Ааспыт атан арахпыкка

Ахтан наһаа аймаммакка,

Сүмэлэрин сөҥүөрдүөххэ

Сырдык  сулус оҥостуохха.

Кэлэр бүтэр эҥээрдээҕин

Кэрэхсэммит өлбөөрүөҕүн,

Тэбэр сүрэх ылымматын

Өйдүүр санаа арчылаатын.

Кыайыы тунах Ыһыаҕынан

(Кыайыы  75 сылын Ыһыаҕар аҕам дьону  ыҥырыы)

Кустук өҥнөөх куһаат курдаах

Сахам ытык кырдьаҕаһа,

Бүгүн үөрүү, бүгүн Ыһыах

Түһүлгэтэ ыалдьыттатар.

Үйэ сааскыт үөрүүтүнэн

Үүнэр үтүө үгэһинэн,

Үмүөрүһэ мустуһаҥҥыт

Уруйдаһыҥ Ыһыаҕынан.

Алгыс ыһа ыраастанан

Арчылыыры ыҥырынан,

Күлэр Күнтэн күүс ылан

Кэлэр кэми Айхаллаһан.

Тоҥолохтон тутуһаҥҥыт

Тэбис тэҥҥэ үктэһэҥҥит,

Дьоро Кыайыы ыһыаҕынан

Дьиэрэҥ дьуохар үҥкүүлэһиҥ.

.

Олох куруук оһуорданнын

Оломноро кыайыыланнын,

Инникибит кэскиллэннин

Илдьэр  аартык алгыстаннын.

Хаҕыс сэрии

Хаҕыс сэрии хаҥыл тыына

Тутайбакка туран кэллэ,

Ааҕыллыбат араас өттө

Атыйахтыыр сиргэ өтө.

Суоҕа урут салгын дьаҥа,

Суоһаан-куттаан тэнийбэтэ

Сэдэх сутул ыарыылартан

Сыстыбатын тутуһарбыт.

Ситиктэрин быалаабыттыы

Сылтан сылга атын-атын,

Сутуйуулаах дьаҥнарынан

Сабардата тэнитэллэр.

Төрдүн түөрэн толкуйданан

Таабырынын таба таайан,

Эппиэттэһэр суолу булан

Эллэһэргэ кэмэ кэллэ.

Сири-буору сирийтэрэн,

Салгын Кукка саамайдатан,

Сириэдитэр сиэмэхтэрин

Саталлаахтык самнарыахха.

Араас сэрии, өлүү суолун

Өрөһүлтэ эркинниэххэ,

Дойду иэнин – дьолбут туонун

Доҕордоһон көмүскүөххэ.

Ахсаабат эргииргэ

Күнү тула эргииргэ

Күлүмүгэр тардыһа,

Сыдьаайынан сылыйа

Саҕаланна саҥа күн.

Куйаар тутул сокуона

Куруук уурбут эргиирэ,

Кэрдиистээбит кэмнэрэ

Кэһиллибэт сылларга.

Дьылбыт кэмэ хатылыы

Айылҕаҕа анаммыт,

Тыынар тыыннаах солбуктаах

Төннөн кэлбэт ыйаахтаах.

Дьоҥҥо дьолу баҕара

Дьоһун суолу үктэнэ,

Үйэлээҕи үллүйэ

Үрүҥ күннүүн үөрүөҕүҥ.

Ахсаабат бу эргииргэ

Хатыламмат бу күҥҥэ,

Сүрэх сөпсүү талбытын

Суоллаах-иистээх оҥостуох.

Оо, Бүлүүм

Айыллыы сирдиин, симэхтиин

Ааҕыллар күнүттэн саҕалаан,

Дьэҥкирэ, дьиримнии, курулуу

Дуоһуйа устаҥҥын кэллэҕиҥ.

Сиэркилэ күлүмүн кэриэтэ

Көччүйэ тыргыллар эн ньуургар,

Күөх халлаан суугунас көбүөрдүүн

Көрүнэр кэрэтин астына.

Кытылгын олуһун сөбүлээн

Былыртан билиҥҥэ дылытын,

Усталыы дьон дьолун уйалыыр

Аһатар, арчылыыр Байҕалга.

Харыстыы туппатах эбиппит

Болоордор,  буортулуур буомнартан,

Хойутуу айманыы, сүпсүһүү

Хотуулаах ыйааҕы тобуллун.

Оо, Бүлүүм, ыалдьыма, эмтэниий!

Илбийдин Айылҕа, көмүскүү,

Үөһээҥҥи Күүстэр үтүөрдэ

Сүүртүннэр сүүрүккүн ыраастыы!

Таптыыбын

Уйаннык таптыыбын оҕобун

Уйулҕам уостубат күүһүнэн,

Толору эппэппин тылбынан

Бу үүйэр дьиктилээх иэйиини.

Ис дууһам хас биирдии утаҕа

Кинилиин быстыбат ситимнээх,

Бу түгэн оҕобор хайдаҕын

Билэбин курдаттыы тартаран.

Эн мичээр бэлэхтиир мөссүөнүҥ

Минньитэр сүрэхпин ньүөлүтэн,

Ол мөссүөн санньыары үргүтэн

Толору тыынабын үөрүүнэн.

Ийэҕин таптыыргын биллэрэн

Сылдьыый дуу этэҥҥэ мэлдьитин,

Мин күнүм сырдыга, сарыалым

Мин оҕом – мин тыынар салгыным.

Үөһээҥҥи Үрдүкү Айыыттан

Көмүскэл көрдүүбүн ааттаһан,

Айаҥҥын ыыппыккар – оҕобор

Алгыстаа, арчылаа олоҕор.