07.10.2020 | 17:38

Улуу дьон ааттарын былдьаһыннарбакка, ыарыылаах боппуруоһу быһаарыахха

Улуу дьон ааттарын былдьаһыннарбакка, ыарыылаах боппуруоһу быһаарыахха
Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Кэнники кэмҥэ хаһыаты да аахтахха, тэлэбиисэргэ көрдөххө, араадьыйанан иһиттэххэ, Дьокуускай куоракка баар Орджоникидзе аатынан болуоссаты Саха сиригэр сэбиэскэй былааһы олохтоспут, Саха автономиятын төрүттэспит, саха сэбиэскэй литературатын төрүттээбит, уһулуччулаах политическай деятель П.А. Ойуунускай аатынан уларытан ааттыахха диэн кэпсэтии баар буола сылдьыбыта. Маныаха Саха сиринээҕи Хомуньуус партиятын лидердэрэ, хомуньуустар аһаҕастык утарар санааларын эппиттэрэ. Ол тоҕото өйдөнөргө дылы диэххэ сөп.

Саха сирин киин куоратын Өлүөнэҕэ бастаан кэлбит нуучча казактара, чуолаан П.Бекетов төрүттээбитэ диэн история кэрэһилиир. “Якутск” диэн нууччалыы ааттаабыттара, сүрэхтээбиттэрэ биллэр. Онон биһиги киин куораппыт нууччалар төрүттээбиттэрэ, күн бүгүҥҥэ диэри тутан, сайыннаран кэллилэр. Дьэ, онон нууччалыы ааттанан сүрэхтэммит куоракка ааспыт үйэлэртэн, Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ буолуон да инниттэн Дьокуускай уулуссалара, болуоссаттара Саха сирин арыйсыбыт нуучча бастакы айанньыттарын, о.д.а. биллиилээх дьонун, ону ааһан өрөбөлүүссүйэ буолуон иннинэ Саха сиригэр сыылкаҕа кэлэн олорон ааспыт революционердар Е.Ярославскай, С. Орджоникидзе, Г. Петровскай уонна өрөбөлүүссүйэ сирдьитэ В.И. Ленин ааттара иҥэриллибиттэрэ.

Иккиһинэн, Саха сирэ Арассыыйаҕа баҕа өттүнэн холбоспута диэн историяҕа киирбитэ. Итинэн саха норуота атын омук дьонун кытары, биир ыал оҕолорун курдук, эйэлээхтик олоруу суолун тутуһарын өйдүөхтээхпит.

Уопсайынан, нэһилиэнньэ сорох араҥатын өйүн-санаатын бутуйуох кэриҥнээхтэр, нуучча уонна саха диэн өйдөбүлү утары туруораары гыналлар дуу, тугуй дуу? Манан сэдиптээн этэр буоллахха, кырдьыга, нэһилиэнньэ ааспыт үйэттэн үөрэнэн кэлбитин, дьон-өйүгэр санаатыгар иҥэн хаалбыты уларытан ааттыыр наһаа судургу дьыала буолбатах быһыылаах. Мөккүөрдээх, хайдыһыыны үөскэтиэн сөп курдук.

Урут М.Н. Сибиряков биир ыстатыйатыгар эппитин тылыттан тылыгар буолбакка, хайдах өйдөөбүппүнэн сүрүн ис хоһоонун тиэрдэ сатыам. Кини сорох дьон Саха сирин каартатын арыйсыбыт казак Поряков атамаан аатынан уулуссаны уларытыахха диэн туруорсалларын туһунан суруйбут этэ. “Поярков атамаан оччо саханы кыргыбыта, “сиэбитэ”, умаппыта диэн суруйаҕыт да, ол ааспыт үйэлэргэ сэрии буолан баран, хайаан өлөрсүүтэ, уоттааһына, “сиэһинэ” суох буолуой? Үрүҥ бээтинэлээх историяны көбүтэр, хасыһар соччото суох, сыыһа. История ити кэрчигэ нуучча уонна саха сыһыаныгар куһаҕан эрэ өйдөбүлү хаалларыан сөп. Онон ааспыты хасыһымыаҕыҥ”, – диэбитэ. Этэргэ дылы, уокка арыыны-сыаны кутан биэримиэххэ, күөдьүтүөмүөххэ диэн өйдөбүлгэ тэҥнээх.

Аны туран, П.А. Ойуунускайга кылгастык тохтуохпун баҕарабын. Хомойуох иһин, саха улуу уолун көмүс уҥуоҕа ханна кистэммитэ күн бүгүҥҥэ диэри биллэ илик.

Дьокуускай куоракка “Муус Хайа” диэн эрэстэрээн утары Белинскэй уулуссатыгар турбут мас дьиэлэр көтүрүллэн, улахан ырааһыйа тахсан турбута уонча сыл буолла бадахтаах. Ити Ойуунускай уулуссатын кытыыта. Орджоникидзе болуоссатыгар турар улуу киһибит пааматынньыгын көһөрөн аҕалан манна туруоруохха. Уонна бу сиргэ Ойуунускай аатынан болуоссаты оҥоруохха. Аҕыйах сыллааҕыта ити миэстэҕэ В.В. Никифоров-Күлүмнүүр болуоссатын тутуохха диэн уопсастыбаннас туруорсан көрбүтэ да, үрдүкү салалта өйөөбөтөҕө. Ол түмүгэр күн бүгүн кураанах турар. Биллиилээх дьон ааттарын былдьаһыннарбакка, дьоһуннаахтык, олохтоохтук быһаарыахтарын сөп этэ...

Мантан инньэ бу ыарыылаах боппуруос хайдах сөпкө быһаарылларын олох бэйэтэ көрдөрүө буоллаҕа.

Сэрии сылларын оҕото, үлэ бэтэрээнэ Иван Босиков 

Сонуннар

07.12.2023 | 10:00
Сокуон-тойон

Ордук ааҕаллар

Афанасий Романов:  «Сорох үлэбин ситэрэргэ үөһэттэн күүс киирэр»
Дьон | 30.11.2023 | 16:00
Афанасий Романов: «Сорох үлэбин ситэрэргэ үөһэттэн күүс киирэр»
Бүгүҥҥү кэпсиир киһим – “СӨ худуоһунньуктарын айар сойууһа” уопсастыбаннай тэрилтэ бэрэссэдэтээлэ, СӨ норуодунай худуоһунньуга, СӨ искусствотын үтүөлээх деятелэ, РФ үтүөлээх худуоһунньуга, Дьокуускай куорат бочуоттаах олохтооҕо Афанасий Афанасьевич Романов. Сэтинньи ыйга Дьокуускай куорат 203-с түөлбэтигэр 24 №-дээх «Сардаана» оҕо саадын кэлэктиибин көҕүлээһининэн уонна төрөппүттэр, уопсастыбаннас өйөбүллэринэн Саха сирин историятыгар бастакы уонна...
Саха сирин 2024 сыллааҕы бүддьүөтүн сокуона ылылынна
Сонуннар | 01.12.2023 | 15:00
Саха сирин 2024 сыллааҕы бүддьүөтүн сокуона ылылынна
Ил Түмэн мунньаҕар, тиһэх иккис ааҕыыга, Саха Өрөспүүбүлүкэтин 2024 уонна былааннаммыт 2025-2026 сыллардааҕы судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туһунан сокуона ылылынна.
Тотоойу бүлүүдэлэри ким баҕарар астыан сөп
Тускар туһан | 26.11.2023 | 12:00
Тотоойу бүлүүдэлэри ким баҕарар астыан сөп
Аныгы сайдыылаах үйэҕэ маҕаһыынтан талбыт аспытын бэлэми атыылаһан аһыахпытын сөп. Ол эрээри хас биирдии хаһаайка ис дууһатын, сүрэҕин сылааһын ууран бэйэтэ бэлэмниир аһа хаһан даҕаны ордук минньигэс уонна тус уратылаах буолар. Онон, күннээҕи түбүккүтүттэн быыс булан, дьиэ кэргэҥҥитин бэйэ буһарбыт судургу аһынан күндүлээн үөрдэргэ кыһаллыҥ.   Эттээх розалар Фарш састааба: эриллибит...
Мас тардыһыытын айти технология тупсарыаҕа
Дьон | 01.12.2023 | 10:00
Мас тардыһыытын айти технология тупсарыаҕа
Оскуола биэрэр билиитин таһынан оҕолору дьоҕурдарынан, талааннарынан, туохха тыыппалаахтарынан көрөн эбии үөрэхтээһини тэрийии киин куораппытыгар үрдүк таһымҥа барар. Бу күннэргэ Дьокуускай куорат Оҕо айымньытын дыбарыаһын “Кванториум” технопааркатын иһинэн үлэлиир “IT-Энерджи” куруһуок уһуйуллааччыта Арсений Колесов уонна салайааччыта Денис Алексеевич Данилов “Мас тардыһыытыгар аналлаах модифицированнай тэрил” диэн бырайыактарыгар патент ылары ситистилэр.   Патеннаммыт...