Тыын хаайтарыытын бопсуохха сөп

Саха сиригэр бронха  кыарааһыныттан тыыннара хаайтарар дьон ахсаана элбэх.  Бу ыарыыттан эмсэҕэлиир оҕолор  ахсааннара эмиэ сылтан сыл аайы эбиллэ турар. Оттон Саха сиригэр  оҕолору көрөр-истэр, эмтиир анал үөрэхтээх аллерголог-быраастар  тарбахха баттаналлар.

Дьокуускай куорат 3 нүөмэрдээх балыыһатын клинико-диагностическай отделениетын  үрдүк категориялаах аллерголог-иммунолог бырааһа, РФ доруобуйатын харыстабылын туйгуна, куорат доруобуйатын харыстабылын туйгуна, 2010 сыл бастыҥ исписэлииһэ   Мария Егоровна Гурьева этэринэн, оҕолор үксүгэр  бастаан атопическай дерматитынан, аллергическай ринитинэн, аллергическай бронхитынан ыалдьаллар.  Онон хара маҥнайгыттан дерматиты  кыайа-хото эмтиир булгуччулаах.

Мария ГУРЬЕВА:

Бронха кыарааһыныттан  тыыннара хаайтарар оҕолор биһиги биэрэр сүбэлэрбитин ылыныахтаахтар, анаммыт эмтэри бэрээдэктээхтик иһиэхтээхтэр. Ону таһынан төрөппүт  оҕотугар амарах сыһыана, ыарыы туһунан үчүгэйдик билэрэ туһаттан атыны аҕалбат.

Бронха кыарыырыгар туох төрүөттэр баалларый?

Бронха кыарааһыныттан  тыын хаайтарара – дьарҕа (хроническай) ыарыы;

Аллергическай (дьиэ малларын уонна дьиэ таһынааҕы мастар  быылларыттан, кыыллар хоһоҕолоруттан уо.д.а.);

Аллергическайа суох (тымныы салгынтан, парфюмерия, аэрозоллар сыттарыттан, эт-сиин ноҕуруускаланарыттан,  ньиэрбэ күүрүүтүттэн, табах, тыа баһаарын, массыына таһаарар буруоларыттан). Буруо кэмигэр дьиэҕэ салгын киирэр хайаҕастары (форточканы) сииктээх маарыланан сабыахха наада, олох аһымыахха эмиэ сөп. Маасканы ууга сиигирдэн баран туттуҥ, таһырдьа салгын ачыкылаах тахсаллара ордук.

Таһырдьа сылдьан баттахтарыгар, эттэригэр сыстыбыт, олорон хаалбыт аллергеннары суох оҥорор туһуттан  дьиэҕэ кэлэн баран душтанар олус туһалаах. Таҥаскытын уларытан ыраас таҥаһы кэтиҥ. Таһырдьа сылдьыбыт таҥаскытын сууйуҥ, оччоҕо аллерген дьиэҕэ киирэрэ кыра буолар.

Аллергияны үөскэтээччилэри түөрт бөлөххө араараллар:

Быыл аллергеннара;

Олох-дьаһах усулуобуйатыгар үөскүүр аллергеннар  – дьиэ уонна  бибилэтиэкэ быыла. Дьиэ быылын сүрүн көбүтээччинэн  ооҕуйдуҥу көрүҥнээх кыра үөн буолар.  Ити үөн киһи хараҕар көстүбэт,  сыттык түүтүгэр, түүлээх суорҕаннарга, көбүөрдэргэ, дьиэ сымнаҕас  малларыгар олохсуйар. Онон,  күн аайы дьиэ быылын сото, дьиэни салгылата сылдьыллыахтаах.  Быыл элбэхтик мунньустар малларын  аҕыйатар,    ыалдьар оҕолоох ыал кыыллары  дьиэҕэ туппата ордук;

Эпидермальнай аллергеннар – ыттар, куоскалар, аттар уо.д.а. кыыллар түүлэрэ уонна хоһоҕолоро;

Ас аллергеннара тыын хаайтарыытын тииһигэр тириэрдэллэр.

Тымныы салгын, буруо, араас инфекция, сытыы сыттар, ньиэрбэ күүрүүтэ  аллерген буолбатахтар эрээри, кинилэр ыарыы тииһигириитигэр тиэрдиэхтэрин эмиэ сөп.

Тыын хаайтарыыта хайдах биллэрий?

Оҕо эбэтэр улахан киһи ыалдьаары гыннаҕына, сыыҥтаныан, хараҕа кытарыан, кыһыйыан, ол кэннэ тыына хаайтарыан сөп, сотору-сотору тыынара ыарыыр, аҕылыыр, салгын тиийбэт курдук буолар. Үөһээ тыынарыгар салгын ыараханнык киирэр-тахсар, “иһиирэн” тыынара ыраахтан иһиллэр.  Аһара ноҕуруускаланнаҕына эбэтэр саҥарарыгар тыынара түргэтиир, аҕылыыра күүһүрэр. Ыалдьар оҕо хамсанара  хааччахтанар.  Ыарыы бэлиэлэрэ түүн да, күнүс да биллиэхтэрин сөп.  Тыын хаайтарыыта бэйэтэ ааһыан сөп.  Ол гынан баран, бронханы кэҥэтэр эмтэри туһанар ордук.

Төрөппүттэр тугу билиэхтээхтэрий?

Тыын хаайтарыыта ситиһиилээхтик эмтэнэрин туһугар организм иһигэр ас уонна тыынар салгын нөҥүө аллергеннар киирэллэрин тохтотуохха эбэтэр аҕыйатыахха;

Дьиэ кыылларын кытары бодьуустаһыма;

Ыалдьар оҕо баарына дьиэни быыллаама, аһы ыһаарылаама, аэрозоллары уонна сууйар синтетическэй тэриллэри туттума;

Аһаҕас долбуурдартан сымньаҕас оонньуурдары, кинигэлэри  итиэннэ утуйар хостон көбүөрдэри, сымнаҕас миэбэллэри хомуй;

Түүлээх сыттыктаргын уонна суорҕаннаргын  синтепоҥҥа уларыт (үс ыйга биирдэ сууй). Күн аайы сииктээх таҥаһынан быылы сот уонна дьиэҕин салгылат;

Дьиэ сибэккилэрин үүннэримэ уонна аквариуму туруорума;

Оҕо баар сиригэр табахтаама.

Диетаны тутуһуллуохтаах.

Тыына хаайтарар оҕо маннык астары аҕыйатыахтаах:

– Какаону, сакалааты, мүөтү, эриэхэлэри, цитрусовойдары, дьэдьэни, банааны, кырааскалаах уонна консерваннаах астартан  йогурду, чипсыны, сосисканы, тетрапекка кутуллубут соктары, ыстыыр  эрэһиинэлэри уо.д.а.;

Балыгы, искэҕи, муора бородуукталарын;

Аһыы уонна сымнаҕас сыыры, майонеһы, кетчубу;

Ыаммытынан үүтү, тупсарыылаах буулканы уонна сымыыт ахсаанын хааччахтыахтаах;

Үксүгэр бу быраабылалары толору тутуспаттар. Быраабылалары сороҕун да толордоххутуна, ыарыы хаамыыта чэпчиир уонна эмкэ (ол иһигэр, күүскэ дьайааччыларга) наадыйыыгыт аҕыйыыр.

Тииһигириини хайдах сэрэтиэххэ?

Тыынаргытыгар быраастар сүбэлэрин ылыныҥ (оҕолор эми тыынан тыҥаларыгар киллэрэллэр);

Тииһигириигэ тириэрдэр  эйгэттэн туора сылдьыҥ;

Эмчиккэр сылга 2-3 төгүл көрдөрүн. Бэйэҕин үчүгэйдик сананар уонна  тыынарыҥ бэрээдэктэммит курдугун да иһин,  эмчиккэ сылдьаргын умнума.

Туругун мөлтөөбүтүн хайдах билиэххэ сөбүн уонна тугу гыныллыахтааҕын эмтиир бырааскыттан ыйыталас.

Тыыннара хаайтарар дьоҥҥо үксүгэр эмп икки көрүҥүн туһаналлар:  бронханы кэҥэтэргэ түргэнник дьайар препараттары ыарыы тииһигин тохтоторго туттуллар, онтон ыарыыны сэрэтэр препараттарынан күн аайы тыыныллар.

Тыын хаайтарыытыттан ханнык баҕарар сааска эмсэҕэлиэххэ сөп.  Бу ыарыы атын киһиттэн сыстыбат.  Ардыгар биир ыалга хас да киһи ыалдьар. Тыын хаайтарыыта букатыннаахтык эмтэниллибэт, ол эрэн, хонтуруоллуохха сөп. Окко-маска аллергиялаах оҕолору эмтиэххэ сөп, аллергенспецифическай иммунотерапиянан 3 сыл устата эмтэниллэр.