Тулагы Киллэм — куорат көхтөөх нэһилиэктэриттэн биирдэстэрэ

Нэһилиэк территориятыгар «Саюри» ХЭТ, үс ТХПК, 16 бааһынай фермерскэй, итиэннэ 189 кэтэх хаһаайыстыба бааллар. Ааспыт сыллааҕы үлэни-хамнаһы кытта нэһилиэк баһылыга Егор Попов маннык билиһиннэрдэ.

Егор Попов, Тулагы Киллэм нэһилиэгин дьаһалтатын баһылыга:

–  Тулагы Киллэм нэһилиэгэр 4458 киһи олорор. Манна араас көрүҥнээх 50-тан тахса тэрилтэ үлэлиир.

2023 сылга тэриллиилээх хаһаайыстыбаларга хортуоппуй валовай хомуура 1148 туоннаҕа тэҥнэстэ, сабыылаах грунт оҕуруотун аһа – 3 117 туонна, аһаҕас грунт – 1 559,6 туонна.

Былырыын «Дьокуускай куорат кытыытынааҕы территориялар үлэлэрин 2023-2028 сылларга хааччыйыы» тус сыаллаах бырагырааманан 31 625 105,44 солкуобай көрүлүннэ.

Итиэннэ маннык тэрээһиннэргэ эбии үбүлээһини көрдүлэр:

1. «2023-2028 сылларга Дьокуускай куорат нэһилиэнньэтин социальнай өйөбүл уонна дьарыктаах буолууну тэрийии» муниципальнай бырагырааманан Тулагы орто оскуолатын баазатыгар сайыҥҥы кэмҥэ сокуоннай саастарын ситэ илик икки оҕо үлэлээтэ.

2. Дьиэ кыылларын ыарыыларын сэрэтиигэ уонна эмтээһиҥҥэ, нэһилиэнньэни киһиэхэ уонна кыылларга сэрэхтээх ыарыылартан харыстааһыҥҥа, дьэллик кыыллар ахсааннарын хонтуруоллааһыҥҥа 164 600,80 солкуобай көрүлүннэ. «Помоги выжить» аһымал пуондатын кытта икки дуогабар түһэрсиллэн, ахсынньы 25 күнүнээҕи туругунан 133 дьэллик харамай тутулунна.  

3. Олохтоох дьаһалта 2013 сыл ахсынньы 9 күнүнээҕи 336п №-дээх «Куорат кытыытыгар олорор күнүскү үөрэх устудьуоннарыгар оптуобуска төлөбүрдэригэр аадырыстаах социальнай көмө бэрээдэгин туһунан» уурааҕар олоҕуран, 14 устудьуон куорат кытыытынааҕы маршруттарга чэпчэтиилээх тырааныспар каартатынан туһанна.

4. Олохтоох дьаһалта 2023 сыл муус устар 28 күнүнээҕи 679р №-дээх «Дьокуускай куорат уокуругар ыксаллаах быһыыны-майгыны сэрэтиигэ уонна туоратыыга туһуламмыт үбүлээһини Олохтоох дьаһалта саппаас пуондатыттан тыырыы туһунан» дьаһалыгар олоҕуран, халаан уонна ардах уутун хачайдааһыҥҥа пуондаттан 181440,00 солкуобай көрүлүннэ.

5. Олохтоох дьаһалта 2023 сыл алтынньы 3 күнүнээҕи 1754р №-дээх «Дьокуускай куорат уокуругар ыксаллаах быһыыны-майгыны сэрэтиигэ уонна туоратыыга туһуламмыт үбүлээһини Олохтоох дьаһалта саппаас пуондатыттан тыырыы туһунан» дьаһалыгар олоҕуран, Капитоновка сэлиэнньэтин Заречная уулуссатыгар суол болотуната сиҥнэр кутталланан, муостанан туоруур сири өрөмүөннүүр-чөлүгэр түһэрэр үлэни ыытарга пуондаттан 250 489,56 солкуобай тыырылынна.

6. Олохтоох дьаһалта 2023 сыл муус устар 3 күнүнээҕи 485р №-дээх,  2023 сыл балаҕан ыйын 19 күнүнээҕи 1656р №-дээх, 2023 сыл сэтинньи 14 күнүнээҕи 2082р №-дээх дьаһалларынан, анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарын дьиэ кэргэттэригэр ас-үөл  атыылаһан түҥэтэргэ саппаас пуондаттан 130 219,00 солкуобай көрүлүннэ.

7. Дьокуускай куораттааҕы Дуума РЯГД-47-1 №-дээх быһаарыытынан, уопсастыбаннай туоналарга анаан баһаарынай щиттары атыылаһарга 22 375,00 солкуобай тыырылынна.

8. Дьокуускай куораттааҕы Дуума 2023 сыл бэс ыйын 14 күнүнээҕи РЯГД-50-2 №-дээх быһаарыытыгар олоҕуран, икки мотокосаны уонна нэһилиэк территориятыгар үүнэр оту охсорго туттар тэрил оттугун атыылаһарга 84 793,18 солкуобай көрүлүннэ.

Нэһилиэги тупсаран оҥоруу бырагыраамалара

«Куттала суох уонна хаачыстыбалаах массыына суоллара» национальнай бырайыак чэрчитинэн, Тулагы Киллэм нэһилиэгин Сыырдаах сэлиэнньэтигэр Кымньыылаах уулуссаҕа уопсайа 1 450 км усталаах икки балаһалаах суол өрөмүөннэннэ. 

Итини сэргэ, Тулагы сэлиэнньэтигэр Первомайскай, Совхознай, Строительнай уулуссаларга 1500 км усталаах икки балаһалаах суол өрөмүөннэннэ, уот ситимин 7 тирээбилэ туруорулунна, 13 лаампа уларытылынна.

«Сырдык киин куорат» бырагыраама олоххо киириитинэн, Связистар уулуссаларын сырдатыыга үлэ барда, лаампалаах 33 тирээбил туруорулунна.

«Куорат эйгэтин оҥоруу» бырагыраама чэрчитинэн Сыырдаах сэлиэнньэтин Уваровскай уулуссатыгар спортивнай воркаут-балаһаакка туруорулунна, итиэннэ «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» бырагырааманан Связистар уулуссаларын 1-гы уонна 2-с №-дээх дьиэлэригэр тиэргэн территорията тупсарылынна.

Территорияны көҕөрдүү үлэтигэр 2023 сылга уопсайа 124 866,00 солкуобай көрүлүннэ, ол иһигэр биир сыллаах сибэккилэри уонна иһиттэрин атыылаһыыга 84 666,00 солкуобай туһаҕа таҕыста. Муниципальнай хантараагынан 1730 сибэкки арассаадата ылылынна.

2023 сылга нэһилиэк тэрилтэлэрин таһынааҕы территориялары көҕөрдүүгэ былаан ылыныллыбыта. Итиннэ олоҕуран тэрилтэлэргэ уонна тиэргэннэргэ уопсастыбаннай тэрилтэлэр күүстэринэн 12 900 сибэкки олордулунна.

Көҕөрдүү аахсыйаларын уонна субуотунньуктарын чэрчитинэн уопсайа 366 мас уонна сэппэрээк олордулунна.

Территорияны хомуйуу уонна санитарнай бэрээдэк

Нэһилиэк территориятыттан көҥүлэ суох сыбаалкалары хомуйууга улахан үлэ барда:

– 2023 сыл бэс ыйын 7 күнүнээҕи 11-2023 №-дээх «Тудор+» ХЭТ кытта муниципальнай хантараакка олоҕуран 386,4 м. куб иэннээх бөх хомулунна.

– 2023 сыл бэс ыйын 5 күнүнээҕи 10-с №-дээх «Базис Строй» ХЭТ кытта муниципальнай хантараакка олоҕуран Совхознай уонна Заречнай уулуссаларга баар көрүүтэ-истиитэ суох хочуоҥкалар көтүрүлүннүлэр.

2023 сыл алтынньы 2 күнүнээҕи 29-09-23 №-дээх «ИП Тапхаев С.С.» кытта дуогабарга олоҕуран Связистар уулуссаларыгар эмиэ хаһаайына суох хочуоҥкалар көтүрүлүннүлэр.

– «ПТСК» МУТ кытта дуогабарынан уопсайа 231 440,00 солкуобай суумаҕа ардах уонна халаан уута хачайданна.

Субуотунньуктарга тэрилтэлэр бары көхтөөхтүк кытыннылар, сыһыарыллыбыт территорияларыгар олус үчүгэйдик үлэлээтилэр. 2023 сыл устата барыта 39 субуотунньук уонна араас аахсыйа ыытылынна, холобур, «Тус холобур», «Ыраас кытыл» уо.д.а., итиннэ 574 киһи кытынна.

Барыта 617 куул уонна 44 куб. м иэннээх улахан кээмэйдээх бөх хомуллан тиэйилиннэ.

Тупсаран оҥоруу эбийиэктэрин үлэлэтии

2023 сыл ыам ыйын 19 күнүнээҕи 9-2023 №-дээх «ИП Босов Р.В.» кытта муниципальнай хантараагынан «Булчут» скульптурнай композиция оҥоһулунна, быйыл, 2024 сылга, стадион оройуонугар туруоруллуоҕа.

Көмүүнү оҥорор сирдэри көрүүгэ-харайыыга 200 000 солкуобай көрүлүннэ. Тулагы Киллэм нэһилиэгин территориятыгар тыа сирин кылабыыһалара Тулагы, Капитоновка, Киллэм сэлиэнньэлэригэр бааллар, уопсай иэннэрэ – 9 га. Итилэри көрүү-харайыы муниципальнай хантараагынан, «Туймаада» ХЭТ уонна «Базис Строй» ХЭТ кытта үлэлэһэн, территорияларын бөхтөн-сыыстан уонна көҥүлэ суох сыбаалкаттан ыраастаатылар, суолларын хаарын күрдьэн тиэйдилэр.

Суоллары, уулуссалары сырдатыы

Суоллары уонна уулуссалары сырдатыыга электроэнергияны туттарга «Якутскэнерго» ПАУо кытта 2023 сыл олунньу 7 күнүнээҕи 19125У №-дээх  1 270 000,00 солкуобай суумалаах хантараагы түһэристибит.

Уулусса сырдатыытын эбийиэктэрин көрүүгэ-истиигэ «АИНТЕК»  ХЭТ кытта муниципальнай хантараагынан  уопсайа 529 387,51 солкуобай суумалаах үлэ ыытылынна.

2023 сыл кулун тутар 22 күнүнээҕи 2-с №-дээх «ИП Усовец А.А.» кытта дуогабардаһан 89 000,00 солкуобай суумалаах уонна Карелия Өрөспүүбүлүкэтин ФКУ ЛИУ УФСИН кытта 15-2023 уонна 18-2023 №-дээх муниципальнай хантараактарынан 715 500,00 солкуобай суумалаах 67 уулусса светильниктарын атыыластыбыт.

Суоллары уонна уулуссалары сырдатыыга барыта 2 603 887,51 солкуобай көрүллүбүтэ.

Суоллары көрүү-истии

Суоллар куттала суох буолалларын хааччыйыыга уонна ууга барыыларыттан харыстааһыҥҥа 3 952 098,33 солкуобай көрүлүннэ.

Кыбаартал иһинээҕи суоллары хаартан ыраастааһыҥҥа дуогабардарынан уонна муниципальнай хантараактарынан уопсайа 2 387 331,81 солкуобай суумалаах үлэ ыытылынна. Барыта 1750 тыһ.кв.м. сир ыраастанна. 

2023 сыл от ыйын 20 күнүнээҕи 16-2023 №-дээх «Туймаада» ХЭТ кытта муниципальнай хантараагынан  киин суоллары сайыҥҥы өттүгэр көрүүгэ-истиигэ 1 284 788,40 солкуобай суумалаах үлэ ыытылынна.

2023 сыл алтынньы 17 күнүнээҕи 20-2023 №-дээх «Туймаада» ХЭТ кытта муниципальнай хантараагынан киин суоллары күһүҥҥү өттүгэр көрүүгэ-истиигэ 150 000,00 солкуобай суумалаах үлэ барда.

Грейдердэнэр суол уопсай иэнэ 59,7 тыһ. м2, оттон кумах-гравий булкааһынынан кутуллар суол иэнэ 2527,50 м3 тэҥнэстилэр.

Мас дьиэ пуондатын үбүлээһин

Былырыыҥҥы сылга мас дьиэ олорор пуондатын үбүлээһиҥҥэ 1373,800 тыһ. солкуобай көрүлүннэ, итинтэн:

Куонкуруһунан сүүмэрдээһин түмүгүнэн 2023 сыл сэтинньи 9 күнүнээҕи 1-гы №-дээх сөбүлэҥ Дьокуускай куорат уокуругун «ПТСК» МУТ кытта түһэрсилиннэ. Оҥоһуллубут үлэ иһин 941 712.83 солкуобай суума төлөннө. Ыытыллыбыт үлэ: Тулагы сэлиэнньэтин Октябрьскай уул., 1, Совхознай уул., 4, Совхознай уул., 8 дьиэлэригэр таһынааҕы аан уларытылынна, сабараанньалара өрөмүөннэннэ.

Баһаартан сэрэхтээх буолуу

Нэһилиэк территориятыгар баһаартан куттал суох буолуутун хааччыйыыга 632 058,16 солкуобайдаах үбүлээһин көрүлүннэ. Баһаарынай емкостар турар сирдэрин ититиигэ  199 768,89 солкуобай көрүлүннэ, уунан толорууга – 77875,2 солкуобай.

Социальнай өйөбүл

Нэһилиэнньэҕэ социальнай өйөбүлү оҥоруу быһыытынан олохтоохторго аадырыстаах көмө буолар.

2023 сыл ахсынньы 1 күнүнээҕи туругунан Тулагы Киллэм нэһилиэгэр элбэх оҕолоох 163 дьиэ кэргэн олорор. Итинтэн 16 дьиэ кэргэн (52 оҕо) Олохтоох дьаһалта  2011 сыл бэс ыйын 24 күнүнээҕи 130п №-дээх уурааҕар олоҕуран киин куорат босуобуйатын ылаллар.

Дьарыктаах буолуу

«Сокуоннай саастарын ситэ илик, 14-18 саастаах гражданнар быстах кэмҥэ үлэҕэ киирэллэрин тэрийии» бырагыраама чэрчитинэн 2023 сылга быстах кэмҥэ икки сокуоннай саастарын ситэ илик гражданнар «Тулагы агрооскуолата» ТХПК киирэн быстах кэмҥэ үлэлээтилэр.

Спорт уонна култуура тэрээһиннэрэ

Нэһилиэк территориятыгар түөрт култуурунай-сынньанар тэрилтэ уонна библиотека үлэлииллэр. Олохтоохтор нэһилиэк култуурунай олоҕор көхтөөхтүк кытталлар. 2023 сылга ыытыллар тэрээһиннэргэ барыта 226 300,00 солкуобай көрүлүннэ.

Анал байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарын, дьиэ кэргэттэрин өйөбүлэ

2023 сыл ахсынньы 20 күнүнээҕи туругунан 24 киһи анал байыаннай дьайыыга кыттар, ол иһигэр: мобилизацияламмыт – 16, доброволец/хантараагынан барбыт – 8,  итинтэн элбэх оҕолоох – 3 киһи.

Барыларыгар социальнай пааспар толоруллар, приемҥа уонна консультацияларга сылдьаллар, дьиэ кэргэҥҥэ бытовой кыһалҕаларыгар көмө – тиэргэн хаарын күрдьүү, ас-үөл набордарын түҥэтии уо.д.а. көмө оҥоһуллар.